Μιχάλης Βιρβιδάκης: “Γιατί να μην υπάρχει στην Κρήτη ένα Κρατικό Θέατρο Νοτίου Ελλάδος;”

Ο Μιχάλης Βιρβιδάκης είναι η ψυχή του θεάτρου Κυδωνία στα Χανιά. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε από τα θεατρικά του έργα, “Το φεγγάρι και η λίρα”, “Στην Εθνική με τα Μεγάλα” και την πιο πρόσφατη “Επαρχία”.

Το 1991 ίδρυσε την Εταιρεία Θεάτρου ΜΝΗΜΗ, με έδρα αρχικά την Αθήνα, και από τον Μάιο του 2001 τα Χανιά της Κρήτης, όπου οργάνωσε το «Εργαστήριο Θεατρικής Παιδείας και Υποκριτικής Τέχνης».
Με τους ηθοποιούς του εργαστηρίου του ερευνά τα ζητήματα του θεάτρου και παρουσιάζει παραστάσεις στο Θέατρο Κυδωνία, μόνιμη στέγη της Εταιρείας από το 2002 στα Χανιά.

Τώρα, ο Μιχάλης Βιρβιδάκης και Εταιρεία Θεάτρου ΜΝΗΜΗ έρχονται στην Αθήνα, για τρεις μόνο παραστάσεις στην Αθήνα με το βραβευμένο θεατρικό έργο των Ιζόλτ Γκόλντεν και Ντέιβιντ Χόραν «ΤΑΞΗ».
Το έργο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, έκανε πρεμιέρα την 1η Δεκεμβρίου 2023 στο θέατρο Κυδωνία στα Χανιά, και αφού ολοκλήρωσε εκεί έναν ευρύ κύκλο παραστάσεων, επισκέπτεται τώρα την Αθήνα όπου θα παρουσιαστεί τη Μεγάλη Δευτέρα 29, ώρα 7μ.μ., Μεγάλη Τρίτη 30 Απριλίου, ώρα 9μ.μ., και Μεγάλη Τετάρτη 1 Μαΐου, ώρα 9μ.μ., στο θέατρο ΣΤΑΘΜΟΣ, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Πλατεία Καραϊσκάκη, (Στάση Μετρό Μεταξουργείο, έξοδος Δεληγιάννη).

H Τάξη που σκηνοθετεί ο Μιχάλης Βιρβιδάκης

Η Τάξη (Class) παίχτηκε στο Φεστιβάλ Θεάτρου του Δουβλίνου το 2017 με μεγάλη επιτυχία. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο θέατρο Abbey του Δουβλίνου τον Ιανουάριο του 2018 και κατόπιν στο Traverse Theatre στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φριντζ του Εδιμβούργου, όπου απέσπασε το βραβείο Scotsman’s Fringe First, καθώς και το βραβείο ZeBBie καλύτερης συγγραφής από την Ένωση Συγγραφέων της Ιρλανδίας.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θεατρικό έργο που απευθύνεται σε όλους τους θεατρόφιλους και ιδιαίτερα στους εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές, καθώς το θέμα του αφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα σε μια τάξη δημοτικού σχολείου με έμφαση στα ζητήματα της εκπαίδευσης και τις μεθόδους διδασκαλίας – ανέκαθεν μια διακεκαυμένη ζώνη εντάσεων, αντιπαραθέσεων και αμφισβητήσεων τόσο από την πλευρά των γονιών των μαθητών όσο και από την πλευρά των εκπαιδευτικών, αλλά και των μαθητών ως χωριστή κατηγορία.

“Στο Θέατρο Κυδωνία στα Χανιά, μας ενδιαφέρουν νέα σύγχρονα έργα «ποιητικού χαρακτήρα», που έχουν κάτι σημαντικό να πουν στην εποχή μας για την εποχή μας. Με αυτό το κριτήριο έχουμε μεταφράσει και εν συνεχεία ανεβάσει στα 24 χρόνια της λειτουργίας μας αξιόλογα θεατρικά έργα αναγνωρισμένων στην χώρα τους συγγραφέων, που στην Ελλάδα ήταν άγνωστα εντελώς” αναφέρει ο Μιχάλης Βιρβιδάκης στο NEWS 24/7.

Και συνεχίζει, “επιτρέψτε μου να αναφέρω μερικούς μόνο τίτλους από τις περίπου 50 παραγωγές των τελευταίων δύο δεκαετιών: Υπόγειο Μπλουζ (Πέτερ Χάντκε), Και δεν θα χωρίσουμε ποτέ (Γιον Φόσσε), Συναίνεση (Νίνα Ρέιν), Eigengrau (Πενέλοπι Σκίννερ), Ζητούν τον κύριο Πιραντέλλο στο τηλέφωνο (Αντόνιο Ταμπούκι), Τέσσερα λεπτά και δώδεκα δευτερόλεπτα (Τζέιμς Φριτς) και πολλά ακόμα έργα εκλεκτών συγγραφέων που ανέβαιναν για πρώτη φορά στη χώρα μας στα Χανιά.

Το έργο «Τάξη» των Ιζόλτ Γκόλντεν και Ντέιβιντ Χόραν, βραβευμένο από την Ένωση Συγγραφέων της Ιρλανδίας το 2018, συγκέντρωνε στην γραφή του όλα εκείνα τα στοιχεία που μας συγκινούσαν και μας ενδιέφεραν. Παραγγείλαμε τη μετάφρασή του στον συνεργάτη μας Δημήτρη Κιούση και εν συνεχεία προχωρήσαμε στο ανέβασμά του.

Πρόκειται για ένα έργο που μας αφορά όχι μόνο γιατί περιγράφει με σαφήνεια τον αγώνα των εκπαιδευτικών μέσα στις τάξεις των σχολείων, αλλά και γιατί καταδεικνύει τους παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση με πρώτον και κυριότερο τους γονείς των μαθητών. Όμως δεν είναι μόνον αυτά, το έργο μας αφορά επίσης γιατί προτείνει έναν πρωτότυπο τρόπο αφήγησης της ιστορίας του, είναι πανέξυπνα δομημένο και καταφέρνει να μας συγκινεί!”

Οι χαρακτήρες του έργου

Αναφορικά με τους χαρακτήρες του έργου ο Μιχάλης Βιρβιδάκης εξηγεί πως “στο έργο εμφανίζονται 5 χαρακτήρες που ερμηνεύονται, σύμφωνα με την επιθυμία των συγγραφέων και τις υποδείξεις τους, από 3 ηθοποιούς. Ο δάσκαλος (Αιμίλιος Καλογερής/Ρέι ΜακΚάφερτι) και δύο εν διαστάσει γονείς, η μάνα (Ρίτα Μαρτσάκη/Ντόνα Κοστέλο) και ο πατέρας (Παναγιώτης Νικολιδάκης/Μπράιαν Κοστέλο) που ερμηνεύουν τους ρόλους των ενηλίκων.

Συναντιούνται μέσα σε μια σχολική αίθουσα μετά από πρόσκληση του δασκάλου για να ενημερωθούν για τα μαθησιακά προβλήματα που παρουσιάζει ο γιος τους και τους βλέπουμε να συζητούν πότε ήρεμα, πότε με ένταση, πάνω στις προτάσεις του δασκάλου.

Εκτός από τις σκηνές με τους 3 αυτούς χαρακτήρες, οι συγγραφείς παρουσιάζουν, παράλληλα αλλά οργανικά δεμένες με τις προηγούμενες, σκηνές ενισχυτικής διδασκαλίας που προσφέρονται από τον δάσκαλο σε δύο από τα παιδιά της τάξης του που αντιμετωπίζουν μαθησιακά προβλήματα.

Στον γιο του εν διαστάσει ζευγαριού (Παναγιώτης Νικολιδάκης/Τζέιντεν), και στην αξιαγάπητη μικρούλα Κάιλι (Ρίτα Μαρτσάκη/Κάιλι). Όπως ανέφερα και πριν, τα δύο μικρά παιδιά ερμηνεύονται από τους ηθοποιούς που παίζουν το χωρισμένο ζευγάρι των γονιών, παρά την αυτονόητη διαφορά ηλικίας, καθ’ υπόδειξη των συγγραφέων. Οι δύο αυτές ερμηνευτικές ομάδες παρουσιάζονται εναλλάξ ως προς τη διήγηση της ιστορίας, καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου μέχρι την τελική λύση”.

Πόσο τελικά νευραλγικός είναι ο ρόλος της οικογένειας; Και πόσο αυτή είναι “ανοιχτή” ακόμη και στις “αδυναμίες” των παιδιών τους;

Το έργο καταδεικνύει, μέσα από όσα παρακολουθούμε επί σκηνής να συμβαίνουν, πως οι γονείς παίζουν τον πρωταρχικό ρόλο στις μαθησιακές επιδόσεις των παιδιών και όχι το σχολείο…

Ως προς το κατά πόσο είναι ανοιχτή η οικογένεια στις μαθησιακές αδυναμίες των παιδιών της, η θέση των συγγραφέων είναι πως η οικογένεια είναι αυτή που δημιουργεί τις μαθησιακές δυσκολίες στα παιδιά και τις οποίες στη συνέχεια καλούνται οι δάσκαλοι, επί ματαίω πολλές φορές, να επιλύσουν…

Πόσο ρεαλιστική είναι η γραφή του έργου και ποιες προκλήσεις παρουσιάζει;

Οι διάλογοι του έργου είναι ρεαλιστικότατοι, αλλά ο χειρισμός του θέματος ενέχει ευαισθησία και ποίηση που σε στιγμές εκρήγνυνται δημιουργώντας ρίγη συγκινήσεων μέσα μας. Οι δάσκαλοι που το παρακολούθησαν στα Χανιά μας είπαν πως το έργο περιγράφει με θαυμαστή ακρίβεια την καθημερινή ζωή τους στα σχολεία! Αυτό το οποίο αποτελεί πρόκληση για μένα ως σκηνοθέτη βρίσκεται στη πολυσυνθετότητα και στην αλληλοδιαπλοκή των θεμάτων που θίγει.

Τα παιδιά είναι αθώα, το ίδιο μάλλον και οι δάσκαλοι που καταθέτουν στις σχολικές αίθουσες τον καλύτερο εαυτό τους, οι γονείς όμως; Έχουν την ωριμότητα να μεγαλώσουν τα παιδιά που έφεραν στον κόσμο σχεδόν τυχαία; Αυτό ίσως να είναι και το πιο κρίσιμο ερώτημα του έργου… Η πρόκληση που ρωτήσατε: να παρουσιαστούν όλα τα θέματα επί σκηνής, ανάγλυφα, χωρίς απλουστεύσεις, χωρίς ωραιοποιήσεις, χωρίς αποσιωπήσεις, χωρίς ταμπού.

Ο Μιχάλης Βιρβιδάκης και το θέατρο στην “επαρχία” της Κρήτης

Συνεργάζεστε στενά με την εκπαιδευτική κοινότητα της Κρήτης. Πώς βλέπετε τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας σε σχέση με όταν ήσασταν εσύ παιδί; Και ποιος ο ρόλος του σχολείου;

Όταν εγώ ήμουν παιδί του δημοτικού, τη δεκαετία του 1960, δεν υπήρχαν νομίζω μέθοδοι διδασκαλίας. Όλα επαφίονταν στον δάσκαλο και ίσως και σε μια βέργα κομμένη από τη μουριά στην αυλή του σχολείου, που την βλέπαμε στην έδρα πάνω να μας περιμένει, όχι στις παλάμες μας, αλλά στη ράχη του χεριού μας…

Αυτό πονάει περισσότερο, μας έλεγαν. Σήμερα υπάρχει πολύ περισσότερη ευαισθησία, έρευνα, παιδαγωγικές μέθοδοι, υποδείξεις για κάθε ιδιαίτερη περίπτωση μαθητή, που προβλέπονται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Έχει συνειδητοποιηθεί πια στην εποχή μας πως ο ρόλος του σχολείου δεν είναι να βάλει ντε και καλά τη γνώση μέσα στο μυαλό του μαθητή αλλά να δείξει στον μαθητή μια κατεύθυνση ώστε να ενεργοποιήσει τον εαυτό του και να κατευθυνθεί μόνος του προς την γνώση, στον τομέα που τον ενδιαφέρει. Να του δείξει τον δρόμο, δηλαδή, αυτό κυρίως.

Είστε η ψυχή του θεάτρου Κυδωνία στα Χανιά. Πόσο δύσκολο είναι να κάνει κάποιος θέατρο στην επαρχία;

Δεν είναι δύσκολο να κάνεις θέατρο στην επαρχία, δύσκολο είναι να κάνεις καλό, ποιοτικό θέατρο, και όχι να απευθύνεσαι αποκλειστικά στον κύκλο των συγγενών και των κολλητών σου που ό,τι και να κάνεις θα σε υποστηρίξουν… Εκεί κρίνεται το θέμα, ξέρετε, στην επαγγελματική επάρκεια και, κακά τα ψέματα, εκεί δυσκολεύουν τα πράγματα.

Όμως δεν θα ήθελα να γίνω δυσάρεστος, υπάρχουν και περιπτώσεις νέων καλλιτεχνών, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, που σηκώνουν τον πήχη ψηλά. Γιατί αυτό που έχει σημασία στην Τέχνη είναι το πόσο εσύ ο ίδιος αντιστέκεσαι στις εύκολες λύσεις, πόσο ο εσύ ο ίδιος ερευνάς και ψάχνεις τα πράγματα, τις λεπτομέρειες των πραγμάτων. Είναι κι αυτή η κατάρα της μεταμοντέρνας προσέγγισης που έχει εξαπλωθεί σαν αρρώστια σε όλη την επικράτεια, που δίνει το άλλοθι μιας «νόμιμης ευκολίας» στους νέους ανθρώπους και κάνει τα πράγματα πολλές φορές ακόμα χειρότερα… Αλλά καλύτερα να σταματήσω εδώ.

Πόσο εκπαιδευμένο στο θέατρο είναι το κοινό της επαρχίας; Βλέπετε διαφορές με αυτό της Αθήνας;

Θίγετε ακριβώς το κέντρο του προβλήματος. Όλα είναι θέμα εκπαίδευσης. Δυστυχώς στην Κρήτη, καίτοι υπήρχαν οι πληθυσμιακές προϋποθέσεις, δεν σταθήκαμε τυχεροί να έχουμε ένα μεγάλο θεατρικό οργανισμό, όπως είναι, ας πούμε, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.

Γιατί να μην υπάρχει στην Κρήτη ένα Κρατικό Θέατρο Νοτίου Ελλάδος; Να απασχολεί μόνιμο καλλιτεχνικό προσωπικό και στους κόλπους του οποίου να λειτουργεί μια Δραματική Σχολή που να καλλιεργεί το ντόπιο δυναμικό με αισθητική και γνώση του επαγγέλματος. Μόνον έτσι θα μπορούσαν να αλλάξουν σταδιακά τα πράγματα όσον αφορά το νησί στο σύνολό του.

Γιατί, όπως έχω ξαναπεί, το ένστικτο της μίμησης, πάνω στο οποίο βασίζεται η τέχνη του θεάτρου, δεν είναι μονοπωλιακό είδος της πρωτεύουσας, αντίληψη την οποία δυστυχώς δημοσιογράφοι και κριτικοί καλλιεργούν με την χαρακτηριστική τους αδιαφορία για τα πράγματα της επαρχίας, η οποία έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη της.

Υπάρχουν εδώ εξαιρετικά ταλαντούχοι άνθρωποι που είτε πέφτουν θύματα του φαινομένου της καλλιτεχνικής αστυφιλίας, αναγκάζονται δηλαδή να μετοικήσουν στην Αθήνα, παρ’ όλο που δεν θα το ήθελαν, είτε συμμετέχουν εική και ως έτυχε σε περιστασιακές θεατρικές ευκαιρίες που τους δίδονται.

Το θέατρο Κυδωνία προσπαθεί 24 χρόνια τώρα να κάνει σοβαρά τη δουλειά του, δημιουργώντας ένα ανάχωμα και προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις, τον ξενιτεμό και τον ερασιτεχνισμό. Αφενός εκπαιδεύει μέσω της Σχολής του νέους ανθρώπους στην Τέχνη του ηθοποιού, αφετέρου τους καλύτερους εξ αυτών τους χρησιμοποιεί εν συνεχεία στις παραστάσεις του. Και είναι οι παραστάσεις πια που έρχονται να μιλήσουν για τον επαγγελματισμό όλων μας… Να θυμίσω εδώ ότι η λειτουργία του θεάτρου μας επιχορηγείται σταθερά από την εκάστοτε γνωμοδοτική επιτροπή του ΥΠΠΟΑ, από την ίδρυση του Θεάτρου Κυδωνία το 2002 μέχρι σήμερα.

Μελλοντικά σχέδια…

Το πρώτο σχέδιο του θιάσου αφορά στη θεατρική μεταφορά ενός συγκλονιστικού διηγήματος του Γεωργίου Βιζυηνού από έναν ηθοποιό, ο οποίος θα συνδιαλέγεται επί σκηνής με έναν πιανίστα. Η παράσταση δίνει έμφαση στη μουσικότητα της γλώσσας του συγγραφέα και κάνει πρεμιέρα τον Ιούλιο. Και το δεύτερο σχέδιο αφορά σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτοπαρουσιαζόμενο στην Ελλάδα θεατρικό έργο, οι πρόβες του οποίου θα ξεκινήσουν τον Σεπτέμβριο.