Νίκος Κοεμτζής: Σκότωσε τρεις “για ένα ζεϊμπέκικο” και έγραψε ιστορία

Ο Νίκος Κοεμτζής έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που το 1973 στην πίστα του λαϊκού κέντρου Νεράιδα της Αθήνας σκότωσε τρεις «για ένα ζεϊμπέκικο». Στο μοναδικό μέχρι σήμερα θεατρικό έργο του Βαγγέλη Γέττου «Η Τελευταία Απολογία του Νίκου Κοεμτζή» για την υπόθεση που συγκλόνισε την Ελλάδα, ο ήρωας κάνει μια ευχή την ώρα που ξεψυχά: να του δοθεί η ευκαιρία να αφηγηθεί την ιστορία του για μια τελευταία φορά. Όχι σε δικαστές και αστυνομικούς αλλά σε καθημερινούς ανθρώπους.

Ο συγγραφέας Βαγγέλης Γέττος αναφέρει πως αυτό που τον ενέπνευσε ώστε να γράψει το θεατρικό αυτό έργο είναι η “μαθηματική ακρίβεια με την οποία ο περίγυρος – κράτος, κοινωνία, status quo, ας το ονομάσει ο καθένας όπως θέλει – οδηγεί έναν άνθρωπο στην πιο ακραία έκρηξη. Αλλά ακόμα πιο συναρπαστικό είναι το ότι ένας παρίας αναγνωρίζει τις απονενοημένες πράξεις του και ψάχνει την εξιλέωση”.

Ο Μάρκος Γέττος που θα υποδυθεί στον μονόλογο αυτόν τον Κοεμτζή συνεχίζει “νιώθω πως η ιστορία της ζωής του Νίκου Κοεμτζή αποτυπώνει με φοβερό δραματουργικό τρόπο την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας χωρίς ίσως να το είχε καταλάβει ακόμα και ο ίδιος. Αυτή του η ¨αφέλεια¨ από την πρώτη στιγμή με έκανε τουλάχιστον να τον αντιληφθώ.

Πέρα από το τρομακτικό γεγονός της σφαγής που προκάλεσε εκείνο το μοιραίο βράδυ στην πίστα των μπουζουκιών (που μάλλον παγκόσμιες κινηματογραφικές παραγωγές θα έτριβαν τα χέρια τους), η ζωή του πριν από αυτό είναι γεμάτη από αλλεπάλληλες ανακατατάξεις. Κατοχική φτώχεια και πείνα, ένας πατέρας κομμουνιστής και κατατρεγμένος μια μητέρα που πάλεψε σαν μια μαχήτρια σε κλουβί χωρίς θεατές, ο ισχυρός κώδικας τιμής του κι άλλα πολλά είναι αδιανόητα δώρα για έναν ηθοποιό”.

Όπως αναφέρατε και εσείς, η ιστορία του Κοεμτζή συνδέεται με την ιστορία της Ελλάδας. Το κάνετε λίγο πιο συγκεκριμένο;

“Είναι σε μεγάλο βαθμό ταυτόσημη. Ο Κοεμτζής ήταν ένα ακόμα αόρατο, πάφτωχο και ταλαιπωρημένο παιδί του Εμφυλίου και των κατοπινών χρόνων, διπλά στιγματισμένο λόγω της προσφυγικής καταγωγής του και λόγω της αντιστασιακής δράσης του πατέρα του. Η χούντα τον βρίσκει σε φάση στροφής από την παραβατικότητα προς τον «ομαλό βίο». Και δεν τον αφήνει να κάνει την αλλαγή που θέλει. Ελλάδα, τι άλλο;” αναφέρει ο Βαγγέλης Γέττος.

Και ο Μάρκος Γέττος συνεχίζει: “Οι πρόγονοι του Νίκου εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Πιερίας στα χρόνια της ανταλλαγής πληθυσμών. Ο Νίκος γεννήθηκε το 1938 στο Αιγίνιο μέσα στη λάσπη με την κυριολεκτική έννοια. Κατοχή, εμφύλιος, χούντα, μεταπολίτευση, οικονομική κρίση. Πρόλαβε και τα έζησε όλα μέσα από την δικιά του πορεία ζωής άλλοτε άμεσα πολιτικά εμπλεκόμενος ως δακτυλοδεικτούμενος γιος ενός πατέρα καπετάνιου του ΕΑΜ ΕΛΑΣ που υπέστη όλη την βία της κοινωνίας στα ανήλικα χρόνια της ζωής του.
Η ρετσινιά όμως δεν έφυγε ποτέ από πάνω του και ακολούθησε ένας συνεχόμενος κατατρεγμός πριν αλλά και μετά την χούντα. Έχει ιδιαίτερη σημασία το ότι ο ίδιος πάλεψε να εργαστεί τίμια και ηθικά και δεν τα κατάφερε γιατί λόγω του κομμουνιστικού του παρελθόντος τα αφεντικά του δεν τον πλήρωναν. Όλα αυτά και άλλα πολλά καταδεικνύουν πως η Ελλάδα εκείνης της εποχής θέλησε να σταθεί στα πόδια της με δανεικές πατερίτσες”.

Νίκος Κοεμτζής: “Συνήθως ξεχνιούνται τα εγκλήματα των τυράννων, όχι των ξεγραμμένων”

Τι διαφορετικό έχει, όμως, το έγκλημα του Κοεμτζή από σύγχρονα εγκλήματα που ξεχνιούνται τόσο γρήγορα;

Ο Βαγγέλης Γέττος απαντά πως “η ποινικολογική θεώρηση του φαινομένου της δολοφονίας, θέλει όλες τις δολοφονίες ίδιες. Τους αποδίδει την ίδια ποινική απαξία. Όμως στην πραγματική ζωή, δεν είναι όλα τα εγκλήματα το ίδιο. Δεν έχει την ίδια εκκίνηση π.χ. η δολοφονία του 20χρονου φοιτητή Μυρογιάννη από τον χουντικό Ντερτιλή στις 18.11.1973 και η τριπλή δολοφονία που διέπραξε ο Κοεμτζής λίγους μήνες πριν. Συνήθως ξεχνιούνται τα εγκλήματα των τυράννων, όχι των ξεγραμμένων”.

Ο Μάρκος Γέττος με τη σειρά του τονίζει “αρχικά να θέσω τα όρια μου απέναντι στο έγκλημα πάσης φύσεως. Χωρίς ίχνος ειρωνείας από μεριάς μου για ευνόητους λόγους, καταδικάζω την βία και πόσο μάλλον το έγκλημα από όπου κι αν προέρχεται χωρίς αλλά και αστερίσκους. Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο Κοεμτζής δεν σκότωσε για μια παραγγελιά. Σκότωσε ως αντίδραση μέσα στην πνιγμένη του ηθική. Πράγμα πάλι κολάσιμο. Αλλά μέχρι να φτάσουμε εκεί χρονικά, η διαφορά του εγκληματία Νίκου σε σχέση με άλλους είναι ότι πληγώθηκε η μπέσα του κι αυτό το καθιστά εντελώς διαφορετικό από τις πρακτικές ενός επαγγελματία δολοφόνου”.

Πώς προσεγγίζετε τον χαρακτήρα του Νίκου Κοεμτζή; Είναι μια προσπάθεια να τον δικαιολογήσετε, να τον κατανοήσετε ή απλά να παρουσιάσετε τα γεγονότα;

“Ξεκάθαρα να τον κατανοήσουμε. Η ηθική ή άλλη δικαιολόγηση γεγονότων και ανθρώπινων αντιδράσεων τέτοιας κλίμακας είναι αδύνατη. Το τι νιώθει ένας φονιάς μπορούν να το καταλάβουν μόνο οι φονιάδες. Μιλάω για εκείνη ακριβώς τη στιγμή που όπως λέει και ο Σαββόπουλος στο ‘’Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο’’ «η θεότητα λύει τον πανικό της και διαστέλλεται ξεσπώντας». Μπορούμε όμως να επεξεργαστούμε, να ψηλαφήσουμε όσα προηγήθηκαν και όσα ακολούθησαν” αναφέρει ο Βαγγέλης Γέττος.

Και ο Μάρκος Γέττος συνεχίζει “η δουλειά μου ως ηθοποιός στους πάσης φύσεως χαρακτήρες που πρέπει να αντιμετωπίσω είναι σε πρώτη φάση να καταλάβω τις ανάγκες τους, ύστερα τα κίνητρα τους και παράλληλα αν μπορώ υποκριτικά να τους αγαπήσω. Η αγάπη του ηθοποιού σε σχέση με τον ρόλο του απαιτεί και την εσωτερική υποκριτική κριτική. Αν δικαιολογούσα ως πολίτης το θανατικό που προκάλεσε, σίγουρα δεν θα ακολουθούσα αυτό το επάγγελμα και μάλλον θα ζούσα σε πιο σκοτεινές καταστάσεις. Θα σταθώ στην ανάγκη των ερωτήσεων που βάζω στο κοινό ως Νίκος, που θεωρώ πως ξεπερνά απλά μια παρουσίαση γεγονότων άλλωστε η παράστασή μας δεν είναι ντοκουμέντο”.

συνέντ

Γιατί όμως η “Η Τελευταία Απολογία” του Νίκου Κοεμτζή;

“Ο Κοεμτζής, ήδη από την αποφυλάκισή του, είχε στήσει ένα ‘’podium’’ μιας ατόφιας απολογίας προς τον κόσμο: ο πάγκος όπου πουλούσε τα βιβλία του στην Ευελπίδων και στο Μοναστηράκι. Εκεί πάνω πέθανε (ανήμερα της μέρας της πρεμιέρας μας!). Από εκεί τον σηκώνουμε, από εκεί τον ανακαλούμε για μία ώρα στον κόσμο των ζωντανών για να μας δώσει την ύστατη ερμηνεία όσων έγιναν” αναφέρει ο Βαγγέλη Γέττος εξηγώντας ποια είναι η σημασία του τίτλου “Η Τελευταία Απολογία”;

Και ο Μάρκος Γέττος τονίζει πως “H λέξη τελευταία έχει παρελθόν. Το παρελθόν πάντα στις ζωές μας είναι αυτό που μας καθορίζει. Το κείμενο προτείνει ένας είδος ποιητικού ρεαλισμού. Ο Κοεμτζής έρχεται από τον κάτω κόσμο κάνοντας μια ευχή. Να μπορέσει να κοιταχτεί στα μάτια με το κοινό εκτός αίθουσας δικαστηρίων κι έχοντας εκτίσει την ποινή 23 χρόνων φυλάκισης και να πει την ιστορία της ζωής του όπως ακριβώς την έζησε πέρα από τον τότε κιτρινισμό του τύπου”.

Ποια είναι η σημασία της ιστορίας του Κοεμτζή σήμερα; Τι μας διδάσκει για τη βία, την ανθρώπινη φύση και την κοινωνία;

“Ο Καζαντζάκης έλεγε ποιητικά «η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει». Αν και είμαι οπαδός του, διαφωνώ. Ο άνθρωπος δεν αντέχει. Όταν τον στριμώξεις χωρίς διαφυγή ή θα καταστρέψει ή θα αυτοκαταστραφεί ή και τα δύο” σημειώνει ο Βαγγέλης Γέττος.

Και ο Μάρκος Γέττος καταλήγει: “Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται δολοφόνος. Όταν κάποιος φτάνει σε τέτοιες πρακτικές, οι αποκλειστικές δηλώσεις ΣΚΟΤΩΣΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ, ειλικρινά τις θεωρώ φθηνές και εύκολες. Η ευκολία δεν είναι λύση σε κανέναν τομέα της ζωής. Όταν ολόκληρη η κοινωνία παλεύει να επιβιώσει στην Ελλάδα του 2024, όταν καθημερινά ακούμε για γυναικοκτονίες, μαχαίρια στα σχολεία, φωτιές κάθε καλοκαίρι κλπ και η απάντηση της πολιτείας είναι να στέλνει μνήματα προειδοποίησης ή να προτείνει στους δολοφόνους να παραδοθούν ώστε να υπάρχουν περισσότερα ελαφρυντικά, ο Νίκος μας λέει με περίσσια ανάγκη στις πρώτες γραμμές του κειμένου, ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΠΕΘΑΝΩ ΟΡΘΙΟΣ ΟΠΩΣ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝΕ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ”.

Πώς αντιμετωπίστηκε το έγκλημα από την κοινωνία και τα ΜΜΕ της εποχής;

Ο Βαγγέλης Γέττος μάς πληροφορεί “Όπως θα αντιμετωπιζόταν και τώρα αν σε κάποιο club της Αθήνας, μια νύχτα, κάποιος άνθρωπος που το κράτος τον είχε μανιασμένα στο κατόπι για δεκαετίες δολοφονούσε τρεις ανθρώπους εκ των οποίων δύο αστυνομικούς. Τα κανάλια θα φρόντιζαν να μην μαθευτεί τί είχε προηγηθεί. Μπορεί να έλεγαν ότι υπήρξε τσακωμός για το ποδόσφαιρο”.

Και ο Μάρκος Γέττος διευκρινίζει “Για να μην παρεξηγηθώ επαναλαμβάνω πως ούτε κατά διάνοια δεν υποστηρίζω το έγκλημα του. Πολλά ΜΜΕ δυστυχώς στην χώρα που ζούμε επιβίωσαν με τσιτάτους τίτλους δολοφονίας χαρακτήρων. ΣΚΟΤΩΣΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ. Αυτός ήταν ο τίτλος πολλών εφημερίδων την επομένη του συμβάντος. Στα πολλά μπες-βγες της φυλάκισης του πριν το φονικό, ο Κοεμτζής δέχτηκε τα πιο ειδεχθή βασανιστήρια από την αστυνομία απλά και μόνο επειδή έτυχε να είναι γιος κομμουνιστή, μέχρι ρεύμα του έβαλαν στα γεννητικά όργανα. Τέτοια παραδείγματα βίας δεν γράφτηκαν ποτέ”.

Ταυτότητα Παράστασης

Κείμενο: Βαγγέλης Γέττος
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Νικόλαος Μπαλαμώτης
Σκηνικό – κοστούμι: Αλέγια Παπαγεωργίου
Μουσική – ηχητικός σχεδιασμός: Δημήτρης Χατζηζήσης
Σχεδιασμός φωτισμών: Λάμπρος Παπούλιας
Επιμέλεια κίνησης: Αυγουστίνος Κούμουλος
Φωτογραφίες: Μάνος Ξηρουχάκης
Teaser-Trailer: Μάκης Ματσούκας, Κωνσταντίνος Καλαβρέζος, Αλέξανδρος Μασμανίδης
Σύμβουλος έρευνας: Φώτης Παλαμιώτης
Εταιρία παραγωγής: The Prodigy Theatre Company

Ερμηνεία: Μάρκος Γέττος

Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=NJ3BBewHWRc

Στο ρόλο του Αστυνομικού ακούγεται ηχογραφημένη η φωνή του Δημήτρη Μηλιώτη.