Ο Βασίλης Ζαφειρόπουλος και η Τουραντό, μια γυναίκα που παλεύει για την ελευθερία της

Ο Στάθης Λιβαθινός φέρνει στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας μία πανέμορφη πριγκίπισσα ονόματι Τουραντό φιλοδοξώντας αφενός να συστήσει στο ελληνικό κοινό τον περίεργο, ανεπαρκώς εκτιμημένο δραματουργό Κάρλο Γκότσι, και αφετέρου να ερευνήσει τη συναίρεση αυτοσχεδιασμού και ολοκληρωμένου κειμένου που χαρακτηρίζει τη δραματουργία του.

Ο λόγος για την «Τουραντό», ένα από τα πιο γνωστά του έργα, βασισμένη σε έναν κινέζικο θρύλο. Η ιστορία αφηγείται τη ζωή μιας πανέμορφης πριγκίπισσας που μισούσε τους άντρες και αποφασίζει να στήσει έναν διαγωνισμό για να αποφύγει τον γάμο, με τρία δύσκολα αινίγματα. Όποιος αποτύχει να τα λύσει, θα τιμωρηθεί με αποκεφαλισμό. Πολλοί πρίγκιπες αποτυγχάνουν, μέχρι που εμφανίζεται ο κατάλληλος νέος άντρας, που θα φέρει μια απροσδόκητη και καταλυτική λύση.

Φανατικός οπαδός της Κομμέντια ντελ Άρτε, ο Γκότσι συνέγραψε ολοκληρωμένα έργα, αφήνοντας όμως πάντα ανοιχτή την προοπτική για αυτοσχεδιαστική διασκευή. Τα έργα του, χαρακτηριζόμενα ως «παραμυθοδράματα», βασίζονται σε εξωτικούς μύθους και δημιουργούν μία θεατρική γλώσσα γεμάτη φαντασία και έμπνευση.

Το έργο, γραμμένο σε έμμετρο στίχο, ενέπνευσε τον Πουτσίνι και τον Σίλλερ να δημιουργήσουν τις δικές τους εκδοχές του μύθου, πατώντας πάνω στα θεμέλια του Γκότσι. Σήμερα, η «Τουραντό» επανέρχεται στη σκηνή, αυτή τη φορά σε απόδοση και διασκευή του Στρατή Πασχάλη και σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού.

Ο Βασίλης Ζαφειρόπουλος και ο πρίγκιπας Καλάφ

Ο Βασίλης Ζαφειρόπουλος που ερμηνεύει τον πρίγκιπα Καλάφ στο έργο, εξηγεί ποιες πτυχές του έργου σας τον γοήτευσαν περισσότερο: “Θα ξεκινούσα από το γεγονός ότι μιλάμε για ένα σκοτεινό, αλλά και γλυκό παραμύθι, ένα εξωτικό παραμυθόδραμα για ενήλικες που σε ταξιδεύει σε διαφορετικούς κόσμους, ανοίγει τη φαντασία σου και ταυτόχρονα σε συνδέει πολύ με το παιδί μέσα σου στο σήμερα το εδώ και το τώρα, πράγμα που χρειάζεται ιδιαίτερα στην εποχή μας.

Επίσης θίγει πολλά επίκαιρα θέματα που μας απασχολούν όπως το προσφυγικό, η γυναικεία χειραφέτηση σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο και στον πυρήνα του έργου η ανάγκη των ανθρώπων να ιδωθούν και να συνδεθούν πραγματικά.

Ο Ιταλός συγγραφέας αντλεί έμπνευση από αρχαίες ιστορίες και μύθους όπως το “Χίλιες και μια Νύχτες “, το κίνημα του ροκοκό ως μια έκφραση της μπαρόκ εποχής και φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει από το παιχνίδι ή κομέντια ντελ αρτε με την οποία ντύνει ο συγγραφέας μεγάλο κομμάτι του έργου αναφερόμενος στην πατρίδα του και το θέατρο της. Όλα αυτά υπό τη μορφή ποιητικού λόγου που τονίζει το παραμυθικό στοιχείο ακόμα πιο έντονα και δίνει μία έξτρα πρόκληση στον ηθοποιό αλλά και στο αυτί του θεατή.

Περιγράψτε μας τις δυναμικές των πρωταγωνιστών της παράστασης…

Ο Καλάφ και η Τουραντό είναι σαν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, αλληλοσυμπληρώνονται σαν υπάρξεις. Καρδιά, νους και πνεύμα συγκρούονται και μάχονται στο έργο και όσο κλιμακώνει αυτό τόσο πιο πυρηνική η σύνδεση των δύο χαρακτήρων.

Η σχέση τους δεν μιλά για μια απλή ιστορία αγάπης και διεκδίκησης, αλλά για το πώς δύο ψυχές καταφέρνουν να «ιδωθούν» πραγματικά και ολοκληρωτικά στην ολότητά τους πέρα από κοινωνικές συμβάσεις, ρόλους και μάσκες. Ο Καλάφ βλέπει πίσω από το προσωπείο αυτής της «πορσελάνινης», «σκληρής» γυναίκας, πέρα απο τον αμυντικό μηχανισμό που αναγκάζεται να χτίσει η ίδια ως μέσω επιβίωσης απέναντι σε ένα ανδροκρατούμενο καθεστώς.

Αναγνωρίζει το τραύμα της, την ανάγκη της, το μεγαλείο της ύπαρξής της και εκείνη αντίστοιχα σε αυτόν καθώς είναι ο πρώτος υποψήφιος με τον οποίο συνδέεται πραγματικά. Είναι σαν να επικοινωνούν σε μία άλλη διάσταση, με μία γλώσσα που ο περίγυρος του παλατιού δεν καταλαβαίνει όμως τα εμπόδια και οι αντιστάσεις είναι πολλές.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στην παράσταση του Στάθη Λιβαθινού;

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρω πως ο κ. Λιβαθινός έκανε ένα άλμα εμπιστοσύνης δίνοντας μου αυτό το ρόλο και το εκτιμώ πολύ αυτό, καθώς είναι η δεύτερη δουλειά μου στο θέατρο (η πρώτη πάλι μαζί του στο “Ο Ροζενγκρατς και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί” του Τομ Στόπαρντ στο ρόλο του Κλαύδιου) απο τον Ιούνιο του 2024 που τελείωσα τη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών.

Ο λόγος που το αναφέρω αυτό είναι γιατί σε αυτή τη παράσταση (Τουραντό) η πρώτη πρόκληση ας πούμε που είχα να αντιμετωπίσω ήταν η διαχείριση ενός πολύ μεγάλου υλικού με το καλημέρα. Θυμάμαι να ξεφυλλίζω την πρώτη μέρα στην πρόβα το κείμενο και να λέω μέσα μου με κρύο ιδρώτα το πιο απλό: “πως μαθαίνεται όλο αυτό “ καθώς στη δραματική παρόλο που καταπιάνεσαι με κείμενα προφανώς δεν συγκρίνεται ο όγκος και η απαίτηση. Στη πορεία κατάλαβα πως αυτό θα ήταν το μικρότερο μου πρόβλημα. Σε δεύτερη φάση ήρθε η διαχείριση του κειμένου σε στίχο, κάτι με το οποίο επίσης δεν εξοικειώνεσαι στην σχολή, αν είσαι τυχερός και έχεις καλούς δασκάλους απλά το ακουμπάς.

Με τον κύριο Λιβαθινό και με όλη την ομάδα έγινε πολλή δουλειά πάνω στον στίχο κυρίως στο πώς να σπάει και να γίνεται όσο πιο άμεσος ο λόγος χωρίς όμως να χάνει την ουσία και την ποιητικότητα του. Μετά ακολούθησε η δουλειά πάνω στον χαρακτήρα, η σκιαγράφηση και η εμβάθυνση στις ποιότητές του και την πορεία του, πράγμα που ακόμα ψάχνω.

Μεγάλο σχολείο επίσης αποδεικνύεται η επανάληψη μιας παράστασης, μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι τον εαυτό σου, τα εργαλεία σου, μπαίνεις κάθε μέρα εκ νέου σε μια νέα περιπέτεια, ένα καινούργιο ταξίδι, ανακαλύπτεις το χαρακτήρα και το έργο από την αρχή και κάθε βράδυ δοκιμάζεις και ψάχνεις κάτι παραπέρα.

Ο ρόλος του Καλάφ στην “Τουραντό” είναι γεμάτος προκλήσεις και εντάσεις. Τι σας κέντρισε περισσότερο σε αυτόν;

Ο Καλάφ είναι ένας νεαρός πρίγκιπας από το Αστραχάν, του οποίου ο κόσμος αλλάζει εν μια νυκτί. Η πόλη και το παλάτι του, λεηλατούνται από τον Σουλτάνο και βρίσκεται κατατρεγμένος με τους γονείς του στα βουνά του Καυκάσου περνώντας από διάφορες πόλεις μέχρι να καταλήξει στο Πεκίνο μετά από πολλές περιπέτειες με ένα και μόνο στόχο, όπως λέει: “Θέλω να καταταγώ στον Κινέζων το στρατό, κι όταν πια ορθοποδήσω…το αίμα μου θα πάρω πίσω “.

Στόχος του δηλαδή να ανέβει στην ιεραρχία του Κινέζικου στρατού και να μπορέσει να ανακτήσει την πατρίδα του και να σώσει τους γονείς του. Τα πλάνα του όμως αλλάζουν όταν μαγεύεται από την Τουραντό και αποφασίζει -παρά το κίνδυνο να χάσει το κεφάλι του- να τη διεκδικήσει, αψηφώντας την αποτροπή του Βαράχ και του ίδιου του βασιλιά Αλτούμ.

Εγώ στον Καλάφ, στη δική μας προσέγγιση του έργου, βλέπω ένα νεαρό παιδί γύρω στα 20-25 που οι προκλήσεις της ζωής τον αναγκάζουν να ενηλικιωθεί απότομα. Χάνει το σπίτι του, τη καθημερινότητα του, τις συνήθειες του, τους ανθρώπους του, την ανεμελιά που οφείλει να έχει ένας νέος , και καταλήγει πρόσφυγας στο δρόμο με τους γονείς του -που φροντίζει για την επιβίωση τους αλλά και την υπεράσπιση του ονόματός τους- να αναζητά μια νέα πατρίδα.

Βέβαια όπως είναι φυσικό ή νεανική “αφέλεια “, λαχτάρα και ορμή τον ξεστρατίζουν από τον αρχικό του στόχο και τον οδηγούν σε ένα ταξίδι μύησης για την αναζήτηση του εαυτού του. Είναι ένας ευφυής νέος, θαρραλέος με τόλμη, ηθικές αξίες, έχει μία πνευματική ωριμότητα σπάνια για την ηλικία του.

Με γοητεύει βαθιά γιατί αν αφήσουμε στην άκρη το παραμυθικό στοιχείο θα μπορούσε να είναι ένας νέος της εποχής μας, που ερωτεύεται, αγαπάει, φροντίζει, διεκδικεί, μάχεται. Ένας πολυσχιδής χαρακτήρας με μεγάλο ψυχικό πλούτο, που τον βλέπουμε να αλλάζει πολύ κατά τη διάρκεια του έργου, να μεταμορφώνεται σκηνή ανά σκηνή -καθώς τον βρίσκουν πολλά αλλεπάλληλα δεινά- από έναν έφηβο σε έναν ώριμο ενήλικα που αναλαμβάνει τις ευθύνες του και αποδέχεται τη μοίρα του μα πάνω απ όλα ρισκάρει κυνηγάει το άπιαστο, το τρελό, το “λάθος “.

Η παράσταση συνδυάζει τη σωματική κωμωδία και τον αυτοσχεδιασμό με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Ποιες προκλήσεις φέρνει αυτή η συνύπαρξη για έναν ηθοποιό και πώς την προσεγγίζετε στην πράξη;

Ένα από τα βασικά στοιχεία που βάζει ο Γκότσι στο έργο είναι αυτό της κομέντια ντελ αρτε με τα πρόσωπα του Τρουφαλντίνο, Ταρτάλια, Πανταλονε να εκπροσωπούν το κωμικό στοιχείο του έργου και να φέρνουν τον κόσμο της Βενετίας που γνώρισε ο Γκότσι στην εποχή του.Ταυτόχρονα υπάρχει ο κόσμος του Πεκίνου και η ασιατική παράδοση καθώς και στοιχεία από τη μέση ανατολή.

Το ενδιαφέρον γεγονός στις πρόβες μας ήταν πώς άσχετα με τοn ρόλο που θα υπηρετούσε ο καθένας εν τέλει εξερευνήσαμε όλοι μέσα από πάμπολους αυτοσχεδιασμούς αυτούς τους διαφορετικούς κόσμους.
Χωρίς να υπάρχει απαραίτητα η σκηνοθετική τάση να υπηρετηθεί επακριβώς το στοιχείο της κομέντια όπως την ξέρουμε, ξεκινήσαμε να διερευνούμε τον κόσμο αυτό και τους χαρακτήρες του με τον πιο γκροτέσκ τρόπο κάτι που έδωσε σε όλους τους ηθοποιούς την ευκαιρία να δοκιμάσουν ελεύθερα και σε πολλά επίπεδα την ύπαρξή τους πάνω στη σκηνή με το σώμα και τη φωνή τους, πράγμα που με τον καιρό άρχισε να περνάει σε όλους τους χαρακτήρες και να γειώνεται σε κάτι παραστάσιμο.

Η ιστορία της «Τουραντό» εξετάζει την αληθινή χειραφέτηση και αυτονομία των γυναικών σε μια πολύ ιδιαίτερη εποχή. Πώς βλέπετε την επικαιρότητα αυτού του θέματος στο σύγχρονο θέατρο και πώς το αποτυπώνετε στην παράσταση;

Είναι τρομερό το γεγονός πώς όταν ο Γκότσι καταπιάνεται με αυτό το έργο το 1763 τολμά να φέρει στο προσκήνιο εκείνη την εποχή ένα τόσο σοβαρό και ευαίσθητο θέμα που ακόμα και στην εποχή μας τίποτα δεν είναι πλήρες αποδεκτό και δεδομένο σε σχέση με την ισότητα και το σεβασμό απέναντι στις γυναίκες αλλά και στην ανθρώπινη ζωή γενικότερα.

Γίνεται και θα γίνεται μεγάλος αγώνας να καταλάβουμε, να δουλέψουμε και εν τέλη να αποδεχτούμε τους ίδιους μας τους εαυτούς, με τις αδυναμίες και τα πάθη μας ώστε τελικά να καταφέρουμε να κοιτάξουμε τον διπλανό μας με μεγαλύτερη οικειότητα και να αγκαλιάσουμε το διαφορετικό.

Στο έργο, η Τουραντό παλεύει για την ελευθερία της, δε θέλει να υποταχθεί στις εντολές του πατέρα της και κάποιου μελλοντικού συζύγου. Το τίμημα αυτής της πάλης είναι να τη θεωρούν ένα απόμακρο τέρας που στόχο έχει να αφανίσει όλο το είδος το αντρικό. Η μοναξιά λοιπόν είναι ένα μεγάλο ζήτημα εδώ για την ηρωίδα, ο εγκλωβισμός, να μην την καταλαβαίνει κανείς, η ίδια στη προσπάθεια της να υπερασπιστεί τον εαυτό της στερείται τον έρωτα, την επαφή, την σύνδεση βλέπει παντού εχθρούς.

Ως προς αυτό το ζήτημα σε σχέση με το θέατρο σήμερα, όπως και σε πολλούς άλλους κλάδους, βλέπουμε σιγά σιγά με κόπο να κατακτιούνται πράγματα (που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα) ήδη στο ελληνικό θέατρο δραστική αλλαγή θεωρώ πως την ηγεσία του Εθνικού Θεάτρου αναλαμβάνουν δύο ξεχωριστές καλλιτέχνιδες η Αργυρώ Χιώτη και Ιω Βουλγαράκη την οποία τελευταία είχα την τύχη να έχω δασκάλα στη σχολή. Βλέπω φως, ελπίδα και πολλή αγάπη.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Απόδοση – Διασκευή: Σρατής Πασχάλης
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Στάθης Λιβαθινός
Σκηνικά – Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Μουσική: Μιχάλης Κωτσόγιαννης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ηλέκτρα Μαγγίνα
Βοηθός Σκηνογράφου / Ενδυματολόγου: Έμιλυ Κουκουτσάκη
Βοηθοί φωτιστή: Χάρης Δάλλας / Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Αφίσα: G Design
Παίζουν (αλφαβητικά): Βασίλης Ανδρέου, Βαλέρια Δημητριάδου, Βασίλης Ζαφειρόπουλος, Νίκος Καρδώνης, Ειρήνη Λαφαζάνη, Φοίβος Μαρκιανός, Πολυξένη Παπακωνσταντίνου, Μαρία Σαββίδου, Άρης Τρουπάκης

Μουσικός επί σκηνής Μιχάλης Κωτσόγιαννης.