Οι Βάκχες, ο Σπαραγμός κι ένας κόσμος από χαρτί επί σκηνής

Η Χριστίνα Σουγιουλτζή, η ψυχή της ομάδας «κι όμΩς κινείται» μιλά στο NEWS 24/7 με αφορμή τις δικές της "Βάκχες".

ΓΕΩΡΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
21 Φεβρουαρίου 2023 06:51

Η δημοφιλής ομάδα Ελλήνων ακροβατών και χορευτών «κι όμΩς κινείται» καταπιάνεται για πρώτη φορά με το Αρχαίο Δράμα και δημιουργεί μια σύγχρονη performance διονυσιακής τελετουργίας με βάση τις «Βάκχες» του Ευριπίδη και το «Σπαραγμό» της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, συντηρώντας επί σκηνής έναν κόσμο από χαρτί…

Πέντε πρόσωπα υπάρχουν σ ένα σκηνικό χώρο από χαρτί και σίδερα. Προσπαθώντας να διατηρήσουν την παρούσα κατάσταση ως σταθερή. Η παρούσα κατάσταση δεν είναι ποτέ ίδια. Είναι τα ίδια τα πρόσωπα που προκαλούν την αλλαγή της παρούσας κατάστασης. Είναι τα ίδια τα πρόσωπα που επιθυμούν να διατηρήσουν τα πράγματα ως έχουν.

Το έργο αποτυπώνεται στη μεταμόρφωση του σκηνικού χώρου. Ο μυστικισμός, το άφατο μπορεί να αποκαλυφθεί και να βιωθεί μέσα από την πιο δεδομένη πράξη. Η έκσταση μπορεί να αποκαλυφθεί και να βιωθεί μέσα στην πιο βαθιά Σιωπή. Ένα πανηγύρι. Η γιορτή της ελαφρότητας, της νίκης απέναντι στο βάρος, του παιγνιδιού με τους κανόνες της πιο αμείλικτης δύναμης. Αιώρηση, ισορροπία μεγάλες πράξεις επανάστασης απέναντι στο βάρος. Ναι θα νικήσει, θα υποταχθούμε στο βαρύ, αλλά μέχρι τότε φαίνεται να έχουμε τις δυνάμεις να δοκιμάζουμε την άρση του.

Οι Βάκχες

“Η δυνατότητα συνδιαλλαγής με ένα γραπτό κείμενο, που έρχεται από τόσο μακριά στον χρόνο είναι συγκινητική. Πόσες εποχές, πόσες γενιές ανθρώπων διαποτίστηκαν, έκαναν εικόνα τα σημαίνοντα του έργου, τους ορισμούς του, πόσες ερμηνείες έχουν γίνει σε κάθε στίχο του. Φέρνει ίλιγγο να το σκεφτείς….

Είναι ανεκτίμητης αξίας η επαφή με το κείμενο. Ας είμαστε απενοχοποιημένοι στο τι καταλαβαίνουμε και στο τι αποδίδουμε.. .Αυτό έχει τη δύναμη , όχι εμείς…

Σε ό,τι αφορά στο έργο του Ευρυπίδη βασιζόμαστε στο δικαίωμα που μας δίνει ο κοινός τόπος. Έτσι όπως τον μοιραζόμαστε με τους άλλους- όλους, αυτούς, που βρίσκονται σε επαφή με τη μυθοπλασία και τα σημαίνοντα του έργου. Δε νιώθουμε ειδικοί, είναι άπειρες οι παράμετροι της ανάλυσης και προφανώς τεράστιο το πεδίο της ενασχόλησης με το Λόγο”, αναφέρει στο NEWS 24/7 η Χριστίνα Σουγιουλτζή, η ψυχή της ομάδας “Κι όμως Κινείται”..

Η Χριστίνα Σουγιουλτζή

Και συνεχίζει μιλώντας ειδικά για τις Βάκχες: “Στην αποθέωση της ψηφιακής πραγματικότητας, τόσο ραγδαία εξελισσόμενης, που σοκάρει ακόμα και τους πιο μυημένους, αισθανόμαστε την ανάγκη να ασχοληθούμε με μια κεφαλαιώδη ωδή στη σωματικότητα και στις έννοιες του άφατου, του μεταφυσικού. Πώς κατανοούνται, μεταφράζονται, απεικονίζονται και επικοινωνούν οι έννοιες της ύβρεως, της πίστης, της αναγέννησης, της έκστασης, του θείου, με τις οποίες διαπραγματεύεται το έργο, στο παρόν; Μας αφορούν; Ποια η σύνδεση του παρόντος με την πνευματικότητα, το “άφατο”;”

Η διονυσιακή έκσταση σήμερα

Πώς είναι όμως η διονυσιακή τελετουργία στο σήμερα για τη Χριστίνα Σουγιουλτζή; “Ένα χάρτινο κουτί. Ο ψεύτικος και κάποιες φορές παράλογος κόσμος της ανθρώπινης κατασκευής. Θέλαμε να δείξουμε μια κατασκευή που μοιάζει στέρεη, αλλά τελικά καταστρέφεται ολοσχερώς.
Οι τοίχοι τσαλακώνονται και σκίζονται.
Το πάτωμα υποχωρεί και σε ρουφάει.
Ζαρώνει το έδαφος. Ανοίγει. Και αποκαλύπτει τον σκελετό, τα σιδερένια του Κόκκαλα.
Το χαρτί μπορεί να είναι τα φύλλα που πέφτουν, το νερό, ο αέρας, οι εποχές που περνούν και θα περάσουν…
Αλλά και το σώμα του Πενθέα που σπαράσσεται σε κομμάτια,
το σώμα της Πόλης που σπαράσσεται σε κομμάτια,
το σώμα και ο ήχος του χρόνου, που περνά σαρωτικός και αλαζόνας” απαντά.

Πού συναντά το έργο του Ευριπίδη τον «Σπαραγμό» της Μαργαρίτας Λυμπεράκη;
Ο “Σπαραγμός” είναι ένα βιβλίο που “περιγράφει” μια τελετή θυσίας . Θυσιάζεται ο νέος – δυνατός βασιλιάς από την ιέρεια- μητέρα του και σπαράσσεται το σώμα του, για να ποτίσει με το αίμα του τη γη ν’ ανθίσει. Στη συνέχεια τον πενθούν και συνταιριάζουν λατρευτικά τα μέρη του, ώστε μαγικά να έρθει η στιγμή να αναγεννηθεί , να ξαναβρεί την ανάσα του , να ξανανοίξει τα μάτια, νικώντας το απόλυτο του θανάτου. Το θαύμα της διαδοχής των εποχών: άνοιξη , καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας και πάλι άνοιξη.
Βάλαμε τον Πενθέα στη θέση του θυσιαζόμενου προσώπου. Βάλαμε την κοινωνική αναδόμηση , την έννοια του σεισμού, της αμφισβήτησης και τελικά της ολικής καταστροφής της Πόλης στη θέση της φυσικής ανάγκης για αναπνοή και ελευθερία.
Ο “Σπαραγμός” της Μαργαρίτας Λυμπεράκη είναι ένα έργο που προτάθηκε από τον Νίκο Μάνεση. Ο ελλειπτικός λόγος, η ποιητική των εικόνων του έργου μας καθοδήγησαν στην πορεία των προβών. Μέρη του έργου προβάλλονται ως γραπτό κείμενο κατα τη διάρκεια της παράστασης

OM SYTEM GREECE

Υπάρχουν λόγια στην παράσταση ή θα μιλούν μόνο τα σώματα;
Είναι μεγάλο ζητούμενο να μπορούμε να αποδώσουμε τον μύθο, την ιστορία, χωρίς να εμφανίσουμε σταθερούς ρόλους. Η ομάδα είναι ο χειριστής του σκηνικού. Κάποιος ξεχωρίζει, ανά στιγμές, με την πράξη του και ντύνεται κάποιο ρόλο. Η πορεία του σκηνικού είναι, όμως, αυτή που κρατάει την αφηγηματική γραμμή.

Η κίνηση είναι “δεσμευμένη” σε αυτή τη λειτουργία. Στην παράσταση δεν υπάρχει χορός με την έννοια της εκφραστικής απόδοσης μουσικού έργου. Δεν υπάρχει μουσική. Τα μικρόφωνα ενισχύουν τους ήχους του σκηνικού. Δεν υπάρχει λόγος που εκφέρεται. Υπάρχει λόγος, γραπτός, σε προβολή.

Οι επί σκηνής προσπαθούν να υπάρξουν μέσα στις διάφορες μεταλλάξεις του περιβάλλοντος και να υπηρετήσουν είτε τη ρυθμολογία, είτε την εικόνα, να παράξουν χρόνο, ρυθμό, τάση, σχέση με το χώρο και μεταξύ τους, αλλά ποτέ δεν απεξαντώνται από το σκηνικό. Μόνο στο τέλος, όταν πια όλα ησυχάζουν και ο χώρος αδειάζει.

Η μεγάλη ερώτηση για την κίνηση ήταν και είναι η έννοια της έκστασης. Η ανάγκη του ανθρώπινου σώματος-πνεύματος, να υποτάξει τη σκέψη μέσω της σωματικότητας, παραμένει ίδια, με όποιον τρόπο κι αν εκφράζεται σωματικά, στοχεύει, πάντα, στην ουτοπία της έκστασης, της φυγής από το “εδώ και τώρα”, του χρόνου, του τόπου και του πραγματικού. Η ακροβατική πράξη, η αλήθεια της ισορροπίας και της σωματικής επιτέλεσης, κατορθώματος περιέχει την κατάσταση της μέθης, του ιλίγγου. Η ουσιαστικότερη, όμως, θέση της παράστασης, σε σχέση με το θέμα αυτό, είναι η σιωπή.

“Εκείνα που ήταν να γίνουν, δεν έγιναν ποτέ
κι Εκείνα που γίνονται, δεν ήταν για να γίνουν
Σιωπή”. Αυτός ο δημοφιλής επίλογος των Βακχών τι σημαίνει για εσάς σήμερα;

Και για μένα η πιο συγκινητική δήλωση του κειμένου. Ειδικά αν σκεφτούμε ότι είναι η τελευταία τραγωδία του τελευταίου μεγάλου ποιητή. Εξόριστος πια από την Αθήνα, ο Ευριπίδης, καθ΄ως λέει ο μύθος, απογοητευμένος από τη μη αποδοχή του έργου γράφει το πιο σκοτεινό του έργο. Όλη του τη ζωή εργάστηκε να “κατεβάσει” τους Ολύμπιους και την έννοια του θεϊκού, από τα ύψη του απυρόβλητου, να παροτρύνει τους συμπολίτες του να είναι σκεπτικοί και κριτικοί σε ό,τι αφορά στις θεϊκές επιταγές και στο άβατο του μεταφυσικού. Και να που στις Βάκχες εφευρίσκει τον πιο τρομερό θεό, έναν θεό εκδικητή “ο θυμός σου Θεέ μοιάζει με θυμό ανθρώπου”, λέει .

Ο Διόνυσος δεν είναι μεγαλόψυχος, δε συγχωρεί, δεν ξεχνάει… Έρχεται στο παρόν αποδιωγμένος από τους ανθρώπινους νόμους και εξουσίες, να αποδείξει με απίστευτη σκληρότητα τη δύναμη του φυσικού. Γιατί είναι η φύση που περιέχει τη μεταφυσική, στις Βάκχες. Πόσο μπορούμε να εξηγήσουμε και τι να αναλύσουμε; Πιστεύουμε ότι η ζωή μας ανήκει, είναι κτήμα μας, αλλά δεν είναι. Ας μην είναι οι αρρώστιες και οι καταστροφές που μας το θυμίζουν. Ας μην περιμένουμε θεούς -φυσικές δυνάμεις εκδικητές να μας βάλουν στη θέση μας. Ας δείξουμε κάποιο σεβασμό στο εύθραυστο- ευμετάβλητο της ανθρώπινης συνθήκης.

Ας πούμε ότι η ζωή είναι ένα θαυμαστό φαινόμενο, αλλά αληθινά ακατανόητο σε μας. Κι ας δεχτούμε ότι η μόνη μας δύναμη απέναντι σ αυτό το ακατανόητο φαινόμενο είναι η περιέργεια, η παιδική περιέργεια και η δεκτικότητα, η γεροντική δεκτικότητα, η αποδοχή της σιωπής.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία – Χορογραφία κι όμΩς κινείται
Ήχος: Federico Bustamante
Σχεδιασμός σκηνικού: Νίκος Μάνεσης
Κατασκευές: Σταύρος Μάνεσης
Κοστούμια: Φανή Μουζάκη
Φως: Μαρία Αθανασοπούλου
Γραφιστικά: Χρυσόστομος Παπαχρήστου
Τεχνική Υποστήριξη: Πάνος Σολδάτος
Ερμηνεία Νώντας Δαμοπουλος, Θοδωρής Λαμπρόπουλος, Νίκος Μάνεσης, Ιλεάνα Παππά, Χριστίνα Σουγιουλτζή