Πανάδης-Καρβούνη- Κοντογεώργης θα σε κάνουν να βιώσεις μία μυστικιστική εμπειρία

O Μιχάλης Πανάδης με τη φρέσκια σκηνοθετική του ματιά σκηνοθετεί την Κόρα Καρβούνη και τον Χρήστο Κοντογεώργη στο “JOHN” της βραβευμένης με Πούλιτζερ Annie Baker.

Το σημαντικό αυτό έργο έκανε πρεμιέρα το 2015 στο Signature Theatre στη Νέα Υόρκη και δημιούργησε μεγάλη αίσθηση σε κοινό και κριτικούς. Τώρα, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 31 Οκτωβρίου και εγκαινιάζει την επαναλειτουργία του θεάτρου Δίπυλον.

Η Annie Baker, μια από τις πιο σημαντικές φωνές της σύγχρονης αμερικανικής δραματουργίας, εξερευνά στα έργα της και ιδιαίτερα στο “JOHN” την ανθρώπινη ευαλωτότητα με ευαισθησία και διηθητικότητα.
Το “John” που τώρα ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα είναι ένα ατμοσφαιρικό, διασκεδαστικό, συναρπαστικό, απόκοσμο και τρομακτικό έργο που ουδόλως τυχαία έχει χαρακτηριστεί ως μια αιρετική κωμωδία για τον στοιχειωμένο εαυτό μας.

Ο Μιχάλης Πανάδης αναφέρει χαρακτηριστικά στο NEWS 24/7 για το τι τον γοήτευσε στη γραφή της Annie Baker «γνώρισα την Annie Baker το 2019 από τον Βασίλη Μαυρογεωργίου με το “Flick”, που σκηνοθέτησε στο Θέατρο Skrow και έπαιζα. Από την πρώτη ανάγνωση του έργου ένιωσα μια βαθιά σύνδεση με την ιδιοσυγκρασία της.

Ο τρόπος που γράφει και αυτά που γράφει, με παρηγορούν, με ανακουφίζουν, με εμπνέουν και με κάνουν να γελάω. Με γοητεύουν όλα τα έργα της, θα ήθελα να έρθω σε επαφή με όλα. Το “JOHN” είναι ένα έργο – εμπειρία. Είναι σαν να βιώνεις μια μυστικιστική εμπειρία, με τον τρόπο που ο καθένας αντιλαμβάνεται τις έννοιες “μυστικιστική” και “εμπειρία”.

Είναι μια τομή στη δραματουργία της ίδιας αλλά και της δραματουργίας εν γένει. Με την πολύ ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ που έχει, φτιάχνει ένα έργο για τον εαυτό που στοιχειώνεται από τον ίδιο του τον εαυτό και καταλήγει να είναι μια κούκλα του εαυτού του. Με καταπληκτική ενσυναίσθηση, αγάπη και γνώση για την κατάσταση της ψυχής του σύγχρονου ατόμου».

Ένα μικρό πανδοχείο με “βούληση”. Μια πρόσχαρη ξενοδόχος και η τυφλή φίλη της με το σκοτεινό παρελθόν. Ένα ζευγάρι που αντιμετωπίζει προβλήματα στη σχέση του και παλεύει να μείνει μαζί, ενώ κάνει tour σε μνημεία πολέμου. Ο Μιχάλης Πανάδης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το ζήτημα του έργου δεν είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο ζευγάρι, αλλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε καθεστώς συσχέτισης. Οι χαρακτήρες φέρουν τα προβλήματα του Ανθρώπου. Είναι το σύμπτωμα, για να μιλήσει η Baker για το πρόβλημα.

Το βασικό πρόβλημα που διαπραγματεύεται, λοιπόν, είναι η επίδραση που έχει στο άτομο το τι σκέφτονται οι άλλοι για εκείνο, ποια είναι η γνώμη τους. Και, χειρότερα, η υπόθεση, η κατασκευή σεναρίου για το ποια μπορεί, ποια ενδέχεται να είναι η γνώμη τους. Αυτή η τάση που έχουμε ως άνθρωποι, είναι αποτέλεσμα και συνισταμένη πολλών κοινωνικοπολιτικών παραγόντων και ζύμωσης ετών.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας, ωστόσο, εργαλειοποιεί αυτή την τάση και ωθεί το άτομο σε μια εξαρτητική σχέση με τη σύγκριση σε κάθε επίπεδο. Ενώ ταυτόχρονα το αποκόβει όλο και πιο βαθιά από αυτό που η πραγματικότητα της φύσης ορίζει ως φυσικό.

Το ενδιαφέρον βρίσκεται και στην τεχνική κατασκευή του έργου. Δε στηρίζεται στην πλοκή, δεν εξελίσσεται γραμμικά, αλλά κάθετα, εις βάθος. Γι’ αυτό στην επιφάνεια δε συμβαίνουν πολλά πράγματα, το κέντρο του έργου δεν είναι η υπόθεσή του, δηλαδή ένα ζευγάρι σε κρίση που κάνει διακοπές και βρίσκεται σε ένα περίεργο πανδοχείο.
Θα μπορούσα να παρομοιάσω τη λειτουργία του, κάπως παρακινδυνευμένα, με τον τρόπο που λειτουργεί μια ομαδική ψυχοθεραπεία».

Η Κόρα Καρβούνη αναφέρει για τον χαρακτήρα που υποδύεται πως «Η Μέρτις ειναι μια γενναιόδωρη, πρόσχαρη, γλυκιά κι ευχάριστη γυναίκα με πολλες ευαισθησίες και κάποιες ιδιαιτερότητες, όπως για παράδειγμα το ότι κάνει συνεχώς δίαιτα, περιγράφει το ηλιοβασίλεμα καθημερινά στο ημερολόγιό της, αγαπά τις κούκλες και την ύλη και έχει μια ιδιαίτερη αδυναμία στα πουλιά. Αγαπάει πολύ την δουλειά της και θέλει να την κάνει πολύ καλά. Είναι παντρεμένη με τον Τζώρτζ, ο οποίος είναι πολύ άρρωστος, και παλιότερα εργαζόταν σε νοσοκομείο καθαρίζοντας πάπιες».

Και ο Χρήστος Κοντογεώργης λέει για τον δικό του χαρακτήρα: «Ο Ελάιας είναι ένας τριαντάρης, παιδί χίπιδων, που μεγάλωσε μέσα σε ένα απίστευτα ελεύθερο περιβάλλον, τόσο για την συντηρητική εποχή που γεννήθηκε όσο και για την εποχή που ζει ως ενήλικας. Αυτή η δίχως πουριτανισμούς και μικροαστισμούς, αγωγή που έλαβε, με τον τρόπο που την έλαβε, τον οδήγησε σε μια προσωπικότητα με κοινωνικές αγκυλώσεις, δυσκολία σύνδεσης με άλλους ανθρώπους, έλλειψη ενσυναίσθησης, έλλειψη προσωπικού φίλτρου, κολλημένο σε μια παιδικοεφηβική ηλικία που αναζητά συνεχώς μία περιπέτεια, αγάπη, κατανόηση, τρυφερότητα κι επαφή. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αναγκών που δεν του ικανοποιούνται και δεν μπορεί να εκπληρώσει.

Ασχέτως της αφετηρίας του καθενός, ο Ελάιας, αποτελεί ένα σύμβολο στην πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Ενός ανθρώπου που έχει κλειστεί στον εαυτό του, αγνοεί τη σημαντικότητα της κοινωνικοποίησης, του να δίνεις και να δίνεσαι, της πραγματικής απόλαυσης και της άφεσης σε μικρές στιγμές (σε μια μουσική, ένα βιβλίο, μία ματιά, ένα άγγιγμα, μία αγκαλιά).

Αυτό γιατί η κοινωνία είναι έτσι δομημένη ώστε να δίνουμε σημασία στα “μεγάλα” και στην εντύπωση που έχουν οι άλλοι για μας. Έτσι επενδύουμε σε πράγματα όπως καλή δουλειά, καλή εικόνα, καλή εμφάνιση, μεγάλες περιπέτειες στις οποίες συμμετέχουμε αμέτοχοι κι απλώς βάζουμε “τικ” στο κουτάκι, καλοί ερωτικοί σύντροφοι σύμφωνα με τα άρθρα κ.ο.κ. Δυστυχώς όμως, έτσι ξεχνάμε τις πραγματικές ανάγκες μας, στρέφουμε τον προβολέα σε μας ψάχνοντας χωρίς τα κατάλληλα εργαλεία και παράλληλα παραμελούμε ή αμελούμε τους άλλους γύρω μας, καταλήγουμε μόνοι και πεθαίνουμε μόνοι».

Τα μεταφυσικά γεγονότα και οι σύγχρονες ανησυχίες

Τι συμβολίζουν όμως όλα αυτά τα περίεργα μεταφυσικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο έργο;

Η Κόρα Καρβούνη εξηγεί πως «Το πανδοχείο της Μέρτις ήταν παλαιότερα νοσοκομείο κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και είναι ένα σπίτι με την δική του ιστορία και ζωή. Ενεργειακά και μόνο φέρει ένα παρελθόν βεβαρυμένο. Ίσως να επηρεάζεται και να ταράζεται από την άφιξη του ζευγαριού ή να επηρεάζει και να ταράζει το ίδιο το ζευγάρι. Δεν συμβαίνουν μεταφυσικά γεγονότα.

Συμβαίνουν φυσικά γεγονότα που προκαλούνται από την ανταλλαγή των ενεργειών. Ίσως και αυτός να είναι ο βασικός συμβολισμός. Ότι η μεταφυσική είναι κι αυτή φυσική και είναι μια υπαρκτή πραγματικότητα. Όσο υπαρκτή είναι και η πραγματικότητα πως η τεχνητή νοημοσύνη, είναι κι αυτή μια νοημοσύνη. Οπότε δε λειτουργούν ως σύμβολα μιας άλλης πραγματικότητας, αλλά ως μέρος μιας ενιαίας πραγματικότητας».

Και ο Χρήστος Κοντογεώργης μιλά για το πώς ο “John” συνδέεται με τις σύγχρονες κοινωνικές μας ανησυχίες: «Το “John” μιλά για όλα αυτά που μας ανησυχούν χωρίς φανφάρες και υπογραμμίσεις. Η συγγραφέας έχει δημιουργήσει ζωντανούς χαρακτήρες-σύμβολα και τους έχει αφήσει να υπάρξουν μπροστά σου, να τους παρατηρήσεις και να δεις μέσα από τον καθρέφτη της σκηνής τον εαυτό σου, τους γονείς σου, τους φίλους σου, τον γείτονα σου ή οποιονδήποτε.
Οι άνθρωποι που βλέπουμε στη σκηνή είναι αυτοί που ζουν γύρω μας. Κατά μεγάλη πλειοψηφία, άνθρωποι κακοποιημένοι, πληγωμένοι, θύματα δυναστών (σύζυγοι, πολιτικοί, κλπ), απογοητευμένοι και ταλαιπωρημένοι, που κι αυτοί με την σειρά τους έχουν υποστεί την αδυσώπητη βία της κοινωνίας.

Σε αυτή την αέναη μεγάλη σκλαβιά που υπάρχει για δεκάδες αιώνες σε διάφορες μορφές και είναι κατάφορη και μπορούμε να την διακρίνουμε όλοι, προσθέτει την σκλαβιά του κριτή. Του κριτή – μικρόβιο που μπαίνει σαν σκορπιός στο κεφάλι μας και μας τυραννάει. Ένα μικρόβιο που έχει φυτέψει η κοινωνία, η θρησκεία και ο καπιταλισμός και που εξυπηρετεί άπαντες εκτός από εμάς τους ίδιους. Αυτός ο κριτής, λοιπόν, κρίνει πότε ως θεός, πότε ως άνθρωπος και πότε ως θεάνθρωπος. Παρατηρεί και κρίνει πώς φέρεσαι, πώς ντύνεσαι, πώς περπατάς, πώς κοιτάς, πώς είναι τα μαλλιά σου, πόσα κιλά είσαι, πόσο όμορφος είσαι, τι μέγεθος έχει το στήθος σου, το πέος σου, πόσα λεφτά βγάζεις, τι αμάξι έχεις, τι λες, με τι γελάς, ποια είναι η σεξουαλική σου προτίμηση, και σου δημιουργεί τύψεις κι ενοχές ενώ παράλληλα φροντίζει να σου δημιουργεί και να σε κάνει να κυνηγάς ψεύτικες ανάγκες.

Σε αναγκάζει να ξεχνάς τον εαυτό σου και να απομακρύνεσαι από αυτόν. Σε αναγκάζει να απομακρύνεσαι από την πραγματική ανάγκη σου. Που είναι να ζεις πραγματικά. Να είσαι παρών. Να απολαμβάνεις γραφικά αυτή τη ζωή, αναλογιζόμενος τη μικρότητα σου μέσα στο σύμπαν και αυτό να σε κάνει να γιορτάζεις την ύπαρξη σου σε αυτή τη γη κάθε δευτερόλεπτο. Να την γιορτάζεις χωρίς να πατάς επί πτωμάτων, χωρίς να ενοχλείς κανέναν, χωρίς να κρίνεις εν τέλει κι εσύ. Αφού ούτως ή άλλως μία γύρα έχουμε γιατί να την χαραμίσουμε; Και γιατί να την στερήσουμε κι από τους γύρω μας;»