Πέρης Μιχαηλίδης: Με τον Γυρισμό “εισβάλλει” στα μυστικά πίσω από κλειστές πόρτες

O Πέρης Μιχαηλίδης σκηνοθετεί για λογιαριασμό του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος το έργο του Χάρολντ Πίντερ «Ο Γυρισμός» στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών.

“O Πίντερ είναι ένας αγαπημένος μου συγγραφέας που τον παρακολουθώ πολλά χρόνια, όχι μόνο στο θέατρο, αλλά και στο σινεμά, μιας κι ο Πίντερ έδωσε πολλά σενάρια στο free cinema της Αγγλίας την δεκαετία ’60 -΄70, μεταξύ των οποίων ο αριστουργηματικός «Υπηρέτης» του Joseph Losey” αναφέρει ο Πέρης Μιχαηλίδης στο NEWS 24/7.

Και συνεχίζει λέγοντας “Η αμφίσημη γραφή του, οι παύσεις, οι παρατεταμένες σιωπές, ο ιδιότυπος ρεαλισμός, το βιτριολικό χιούμορ, οι εμμονές των ηρώων του, οι συγκρούσεις, δημιουργούν το ερέθισμα να ασχοληθείς με τα έργα του ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του – με σκηνικό ενός «Δωματίου» που είναι και το πρώτο του έργο- να δώσεις την ευκαιρία σε ηθοποιούς να ερμηνεύσουν έναν σημαντικό συγγραφέα χωρίς περαιτέρω σκηνογραφικές κι άλλες εικαστικές παρεμβάσεις.

Αγαπώ τον Πίντερ γιατί μπορεί γίνει λαϊκός και εύληπτος και ταυτόχρονα αμφίσημος κι εμμονικός με επαναλαμβανόμενα νοήματα και φράσεις που οι ήρωές του ομολογούν το υπαρξιακό τους αδιέξοδο μέσα από το σαρκασμό. O Πίντερ παραμένει επίκαιρος και τα έργα του παίζονται από τη δεκαετία του ’60 σε όλο τον κόσμο γιατί ακολουθεί την εποχή, ταυτόχρονα προσεγγίζει θέματα που έρχονται από το μέλλον και μαζί με τους συγγραφείς του θεάτρου του παραλόγου Σάμιουελ Μπέκετ, Έντουαρντ Άλμπι, είναι κοντά στη φιλοσοφία του Αλμπέρ Καμύ ότι η ζωή είναι χωρίς νόημα κι ο άνθρωπος οδηγείται να ζήσει ελεύθερος μέσα στην αποξένωση”.

Μια απλή ιστορία σε μια φτωχογειτονιά και χαρακτήρες που σοκάρουν

Πρόκειται για μια κωμωδία της απειλής, όπου ο βραβευμένος συγγραφέας με βιτριολικό χιούμορ, απροκάλυπτο κυνισμό και ωμό ρεαλισμό θίγει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας τα οποία απασχολούν και τη σύγχρονη εποχή.

“Η ιστορία είναι απλή” αναφέρει ο Πέρης Μιχαηλίδης, “σε μια φτωχογειτονιά στο βόρειο Λονδίνο σ’ένα σπίτι ζουν ένας συνταξιούχος χασάπης με τον αδελφό του, σοφέρ σε λιμουζίνες πολυτελείας, τους δυο γιους του, ο ένας προαγωγός κι άλλος επίδοξος μποξέρ κι επιστρέφει από την Αμερική ο πρωτότοκος γιος του με τη σύζυγό του.

Η ανδροκρατούμενη οικογένεια επιτίθεται λεκτικά στη σύζυγο μιας και ο μισογυνισμός περισσεύει στο σπίτι, όπου συντελείται μια παρατεταμένη σύγκρουση με κωμικοτραγικά γεγονότα. Το έργο όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Πίντερ αφορά στην αγάπη και στην έλλειψη της αγάπης”.

Οι χαρακτήρες σοκάρουν όχι μόνο με την αθυροστομία τους αλλά και με το “περιεχόμενό” τους που αναδεικνύεται μέσα από ακραίες συγκρούσεις και ανατροπές ενώ πολλές φορές ακροβατούν ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό.

Ο σκηνοθέτης τους σκιαγραφεί: “O Μαξ, συνταξιούχος χασάπης, πατέρας της οικογένειας, με φρασεολογία στα όρια του λούμπεν, μας μεταφέρει όλη τη φιλοσοφία της πατριαρχίας διανθισμένη με αρκετό σεξισμό και μισογυνισμό. Eίναι αρνητικός ήρωας του Πίντερ που εκτοξεύεται ως εικόνα μπούμερανγκ προς τους θεατές όπως στα έργα του Μπρεχτ. Ερμηνεύεται από τον Βασίλη Σπυρόπουλο.

Ο Σαμ, ο αδελφός του, σοφέρ σε λιμουζίνες πολυτελείας, βρίσκεται σε μόνιμη διαμάχη με τον Μαξ και αποτελεί μοναδική πηγή ανθρωπιάς στο έργο. Ερμηνεύεται από τον Θάνο Κοντογιώργη.
Ο Λένυ, ο μεσαίος γιος του Μαξ, βρίσκεται σε απόλυτη αντιστοιχία με τον πατέρα του όσον αφορά στον μισογυνισμό με παράφορες διηγήσεις σχετικά με βίαιες συμπεριφορές σε γυναίκες, ωστόσο είναι οξυδερκής και σαρκαστικός. Ερμηνεύεται από τον Γιώργο Κολοβό.

Ο Τζόυ, ο μικρός της οικογένειας, επίδοξος μποξέρ στα όρια της διανοητικής καθυστέρησης ερμηνεύεται από τον Μάνο Γαλανή.

Ο Τέντυ, ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας, καθηγητής φιλοσοφίας στην Αμερικής, ψυχρός διανοούμενος που φέρει τα χαρακτηριστικά του πατέρα του με την επικάλυψη της μόρφωσης, επιστρέφει ‘’εισβάλοντας’’ στο σπίτι με τη σύζυγό του Ρουθ. Ερμηνεύεται από τον Κωνσταντίνο Χατζησάββα.

Η Ρουθ, η μοναδική γυναίκα του έργου, βασική ηρωίδα για την κατανόηση του έργου, δέχεται τις λεκτικές επιθέσεις της οικογένειας που φαντασιώνεται τη γυναίκα άλλοτε ως αγία κι άλλοτε ως πόρνη, παίρνοντας τη θέση της Τζέσυ της συζύγου του Μαξ που έχει πεθάνει. Ερμηνεύεται από την Ελένη Μισχοπούλου”.

Η σκηνοθετική προσέγγιση του Πέρη Μιχαηλίδη

Πώς όμως ο Πέρης Μιχαηλίδης προσέγγισε τη σκοτεινή και υπαινικτική ατμόσφαιρα του Πίντερ;

“Ο Πίντερ βαθιά επηρεασμένος από τον Κάφκα δημιουργεί μισοφωτισμένες εμμονικές ατμόσφαιρες. Αυτές ακριβώς ακολουθεί κι η σκηνοθεσία με την αισθητική του φιλμ νουάρ. Οι ήρωες διακρίνονται για τον κυνισμό τους κι ειδικά στο ερωτικό συναίσθημα, εκεί ακριβώς η σκηνοθεσία συναντάει τους ήρωες του Πίντερ με τον ιδιότυπο ρεαλισμό, με γλώσσα στα όρια του λούμπεν, τις εφιαλτικές απρόσμενες παύσεις, τις ισοπεδωτικές συγκρούσεις που ταλαντεύονται ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό και δημιουργούν την αίσθηση της «κωμωδίας της απειλής» που χαρακτηρίζει το έργο του. Θεωρώ ότι το σημαντικό σε αυτή την παράσταση είναι να αναδειχθούν σκηνοθετικά οι σχέσεις μεταξύ των ηρώων του έργου και το διαρκές σασπένς να ενυπάρχει στη δράση του έργου.

Η πρόθεσή μου, μαζί με την μεταφράστρια Χριστίνα Πάμπου- Παγκουρέλη και τον σκηνογράφο Γιάννη Μετζικώφ, ήταν να παρουσιάσουμε μια παράσταση όσο το δυνατόν κοντά στο έργο του συγγραφέα. Τέλος η κυρίως μουσική της παράστασης είναι από ένα πικάπ και δύο 45άρια δίσκους”.

Πώς το έργο αυτό επικοινωνεί με το σήμερα;

“Καθημερινά διαβάζουμε στο ημερήσιο τύπο και στα social media για κακοποιήσεις γυναικών, ξυλοδαρμούς, γυναικοκτονίες κλπ. Το έργο του Πίντερ είναι απολύτως επίκαιρο γιατί – η ιστορία που διαδραματίζεται μέσα σε ένα Δωμάτιο ενός σπιτιού, αγαπημένος χώρος στα έργα του Πίντερ- φέρνει στη σκηνή ένα γεγονός που θα μπορούσε να συμβεί σήμερα μέσα στο σπίτι μιας οποιαδήποτε οικογένειας με πατριαρχικές αντιλήψεις και τον αγώνα μιας γυναίκας να μπορέσει να σταθεί απέναντι στον κακοποιητικό λόγο της αντρικής σκληρότητας.

Στον «Γυρισμό» καταγράφονται και στηλιτεύονται όλες οι παθογένειες που ακολουθούν την σύγχρονη κοινωνία από τον συγγραφέα, ο οποίος θέτει ανοιχτά το γυναικείο ζήτημα. Ένα έργο λαϊκό με διαλόγους από τη σύγχρονη καθημερινότητα που εισβάλει πίσω από τις κλειστές πόρτες και αναδεικνύει θέματα που συμβαίνουν και μας απασχολούν” αναφέρει.

Τι συμβολίζει η παρουσία της Ρουθ, της μοναδικής γυναικείας παρουσίας στο έργο;

“Έχουν γραφτεί πολλά για τον ρόλο της Ρουθ. Για την ανδροκρατούμενη οικογένεια του έργου αντιπροσωπεύει την αγία μητέρα αλλά και την πόρνη, ο συγγραφέας στο πρόσωπό της βλέπει την προσπάθεια μιας γυναίκας να απαλλαγεί από ένα συμβατικό γάμο αναζητώντας τη δική της αυτοδιάθεση.

Δεν είναι τυχαίο ότι στα σενάρια του free cinema του ’60 οι γυναίκες ηθοποιοί Vanessa Redgrave, July Kristy, Sarah Miles ερμήνευσαν σε διάφορα σενάρια ηρωίδες οι οποίες αναζήτησαν την ελευθερία και την αυτοδιάθεση από την ανδροκρατούμενη κοινωνία. Μια από αυτές είναι και η ηρωίδα του Πίντερ. Έχει γραφτεί ότι η Ρουθ, έργο γραμμένο το 1965, κατά το συγγραφέα, φέρει τα στοιχεία της γυναικείας απελευθέρωσης, όπως έκανε κι η Νόρα, η ηρωίδα του Ίψεν στο «Κουκλόσπιτο», έργο γραμμένο το 1879”.

Πόσο απέχει η οικογένεια του έργου από τις σημερινές πραγματικότητες που βιώνουμε;

“Ο Πίντερ έχει καταχωριστεί στο θέατρο του Παραλόγου με την υπαινικτική και συμβολική γραφή του, ωστόσο είναι κι απολύτως λαϊκός συγγραφέας και στον «Γυρισμό» ο ρεαλισμός που διαπερνά το έργο δείχνει ανάγλυφα τις παθογένειες μιας οικογένειας τη δεκαετία του ’60 που δυστυχώς υπάρχουν και σήμερα σε μερικές οικογένειες” καταλήγει ο Πέρης Μιχαηλίδης.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση: Χριστίνα Μπάμπου – Παγκουρέλη, Σκηνοθεσία- Μουσική επιμέλεια: Πέρης Μιχαηλίδης, Σκηνικά- Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ, Βοηθός σκηνοθέτη: Άγγελος Ανδρέας Καρανικόλας, Οργάνωση παραγωγής: Μαριλύ Βεντούρη- Ματίνα Παγουλάτου, Φωτογραφίες: Mike Rafail | That long black cloud

Παίζουν (με σειρά εμφάνισης):
Γιώργος Κολοβός (Λένυ, Βασίλης Σπυρόπουλος (Μαξ), Θάνος Κοντογιώργης (Σαμ), Μάνος Γαλανής (Τζόυ), Ελένη Μισχοπούλου (Ρουθ), Κωνσταντίνος Χατζησάββας (Τέντυ)

*Κατάλληλο για θεατές άνω των 15 ετών