Αυτή η Kασέτα γράφει και ξαναγράφει τον επίλογο μιας χαμένης γενιάς

Η σπουδαία Λούλα Αναγνωστάκη ανήκε στη γενιά που βίωσε έντονες κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στην Ελλάδα. Αυτά της τα βιώματα αποτυπώθηκαν στο έργο της με γραφή εξόχως τολμηρή, καθώς έδωσε φωνή στις εσωτερικές αγωνίες του ατόμου σε μια εποχή κοινωνικών αναταράξεων και πολιτικής αβεβαιότητας.

Το έργο της εστιάζει στον ψυχολογικό, πολιτικό και κοινωνικό εγκλωβισμό των χαρακτήρων της, παρουσιάζοντας τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα με ευαισθησία και βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Οι ήρωές της συχνά αντιμετωπίζουν υπαρξιακά αδιέξοδα, ενώ παράλληλα διαπραγματεύονται το βάρος της Ιστορίας και των κοινωνικών αλλαγών.

“Η Κασέτα” είναι ένα βαθιά συγκινητικό και ταυτόχρονα σπαρακτικό θεατρικό έργο, το οποίο καταπιάνεται με τις αντιφάσεις της ζωής και την προσπάθεια του ανθρώπου να ξεφύγει από τα δεσμά της καθημερινότητας. Γραμμένο το 1982, σε μια εποχή με κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές, το έργο φέρει μέσα του τη σκιά του εμφυλιακού παρελθόντος, τη φόρτιση γεγονότων, όπως η απόπειρα δολοφονίας του Πάπα και η τραγωδία της Θύρας 7.

Μέσα από μια οικογενειακή ιστορία, το έργο αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο μια Ελλάδα που βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο, το τέλος μιας εποχής, την αρχή μιας νέας και τις διάφορες πτυχές της νεοελληνικής ζωής που διαμορφώνονται στο μεταξύ.

Κεντρικός ήρωας είναι ο Παύλος, ένας άνθρωπος που νιώθει να ασφυκτιά από τις πιέσεις των γύρω του — την κοπέλα του που τον πιέζει να παντρευτούν, τον στενό του φίλο, τον πατέρα του και τον μικρότερο αδερφό του. Η μόνη του διαφυγή είναι κάποιες κασέτες στις οποίες ηχογραφεί τις σκέψεις του. Μέσα από αυτές, προσπαθεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα που του φαίνεται αβάσταχτη. Θέλει να τις στείλει σε έναν Τούρκο που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Πάπα πριν λίγο καιρό. Στα μάτια του αυτός ο Τούρκος και ο αγαπημένος μουσουλμάνος συμμαθητής του από το δημοτικό γίνονται το ίδιο πρόσωπο και η πράξη αυτή μοιάζει κάτι που θα τον βοηθήσει να απεγκλωβιστεί από την ανούσια ζωή που οι άλλοι έχουν ρυθμίσει για λογαριασμό του.

 

Η προσέγγιση του Μάνου Καρατζογιάννη

40 περίπου χρόνια μετά τη θρυλική παράσταση του Κάρολου Κουν και 20 χρόνια μετά το τελευταίο ανέβασμα του στην Αθήνα, «Η Κασέτα», το ανατρεπτικό και αναρχικό έργο της Λούλας Αναγνωστάκη, επιστρέφει στη σκηνή του Θεάτρου Σταθμός του οποίου την καλλιτεχνική διεύθυνση έχει ο Μάνος Καρατζογιάννης.

Η σχέση του Μάνου Καρατζογιάννη με τη Λούλα Αναγνωστάκη είναι πολύ βαθιά. Θα έλεγε κανείς πως η συνάντησή του μαζί της στάθηκε απόλυτα καθοριστική για τη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία. Δεν είναι τυχαίο που στο ενεργητικό του έχει ένα μεγάλο μέρος της δραματουργίας της Αναγνωστάκη (Η Κασέτα, Η Παρέλαση, Ο ήχος του όπλου, Ο Ουρανός κατακόκκινος, Σ’ εσάς που με ακούτε, Δωμάτια Μνήμης, Ενέδρες της Ζωής – Λούλα Αναγνωστάκη mixage, Στην Πόλη της Λούλας Αναγνωστάκη, Εντευκτήριο: Αφιέρωμα Λούλα Αναγνωστάκη).
«Η “Κασέτα” είναι ένα έργο που με συνταράζει. Ίσως γιατί συμπυκνώνει αριστοτεχνικά, μέσα σ’ ένα σχεδόν τσεχοφικό περιβάλλον, τις χαρές της ζωής αλλά και την αγωνία για την εξαφάνισή της» είχε δηλώσει ο ίδιος στη συνέντευξη που είχε δώσει στο NEWS 24/7.

Η παράσταση που σκηνοθετεί στηρίζεται σε μία αμιγώς ρεαλιστική οπτική και αναδεικνύει τον αιχμηρό λόγο της Λούλας Αναγνωστάκη, ο οποίος και φτάνει κρυστάλλινος στα αυτιά μας. Χωρίς σκηνοθετισμούς, μοντέρνες προσεγγίσεις και επιτηδευμένα στοιχεία ο Μάνος Καρατζογιάννης χρησιμοποιεί ως βάση το έργο αυτό -το οποίο γράφτηκε το 1982- κάνοντας αισθητή την αντιστοιχία των νοοτροπιών και της στάσης ζωής του τότε και του σήμερα. Η Αναγνωστάκη άλλωστε δε χαρίζεται σε κανέναν. Δε διστάζει να μιλήσει και για τα δεινά της δημόσιας ζωής μας και το εμφυλιακό χνάρι είναι ακόμα και εδώ παρόν για να υπονομεύσει κάθε επικοινωνία και συναναστροφή.

Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ο τρόπος που ψυχογραφεί επί σκηνής τους ήρωές του παρουσιάζοντάς τους σαν έναν αντιπροσωπευτικό “χάρτη” της ελληνικής κοινωνίας. Εστιάζει στην αποξένωση και τις συγκρούσεις που αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες, κάτι που αντικατοπτρίζει τις σύγχρονες ανησυχίες για την κοινωνική απομόνωση και την αποτυχία επικοινωνίας.

Οι ερμηνείες

Ο κεντρικός ήρωας, ο Παύλος, που ερμηνεύει εξαιρετικά ο ίδιος ο Καρατζογιάννης στην παράσταση, είναι ένας ευάλωτος χαρακτήρας. Δυνατός και την ίδια στιγμή αδύναμος. Ασφυκτιά μέσα σε ένα σύστημα που μοιάζει να τον καταπίνει. Βιώνει με αγωνία το χάσιμο της ζωής του κι αρπάζεται από μια στιγμή για να αποφύγει, έστω και για λίγο, την παγίδα της παραγωγής και της δουλειάς. Μάταια ωστόσο, καθώς η αυτοχειρία φαντάζει ως η μόνη λύση. “Τα πρόσωπα αισθάνονται αδικαίωτα, συνειδητοποιούν ότι δεν είναι ευτυχισμένα, χωρίς να είναι σε θέση να αντιληφθούν τα αίτια, η ζωή τους χάνεται στο τίποτα” γράφει χαρακτηριστικά η Αναγνωστάκη.

Από την υποκριτική ομάδα ξεχωρίζει η Σμαράγδα Σμυρναίου στον ρόλο της μητέρας, καθώς καταφέρνει να ισορροπήσει στις δύσκολες ισορροπίες του χαρακτήρα της με περίσσια φυσικότητα. Το ίδιο καλή και η Βάσω Καμαράτου στον ρόλο της έτερης μητέρας, καθώς στο πρόσωπό της αντικατοπτρίζεται η γυναικεία κακοποίηση. Η Αναστασία Ραφαέλα Κονίδη αποδίδει αρκετά πειστικά όλα τα στερεότυπα που αφορούν μια σύγχρονη νεαρή γυναίκα και τον ρόλο της στην κοινωνία, ενώ η Ερμίνα Κυριαζή ενσαρκώνει τη δυναμική γυναίκα που έχει παλέψει σκληρά για να πάρει τη ζωή στα χέρια της, αλλά παραμένει παγιδευμένη στις προσδοκίες των άλλων.

Αξίζει κάποιος να δει την παράσταση αυτή;

Ναι γιατί πρόκειται για μια ουσιαστική, ρεαλιστική και βαθιά ερμηνευτική προσέγγιση του έργου της Λούλας Αναγνωστάκη που καταγράφει με προφητική ακρίβεια την Ελλάδα σε μια κρίσιμη φάση μετάβασης, μέσα από την αφήγηση μιας οικογενειακής ιστορίας. Ο Μάνος Καρατζογιάννης παρουσιάζει το έργο σε μια προσεγμένη παράσταση, εμπλουτισμένη με μερικές εξαιρετικές ερμηνείες.