Σταύρος Λίτινας στο NEWS 24/7: “Η μάχη κατά του φασισμού δεν έχει ακόμη κερδηθεί”

Από την μία, η Μπερνάρντα Άλμπα. Η φερώνυμη ηρωίδα του εμβληματικού θεατρικού του Λόρκα, μια σκληρή Ανδαλουσιάνα χήρα που πεδικλώνει τα θέλω των πέντε ανύπαντρων θυγατέρων της στο όνομα της ασφυκτικής κοινωνικής σύμβασης. Από την άλλη, η Δέσποινα Αχλαδιώτη. Η θρυλική κυρά της Ρω (1890 – 1982), που μονάχη της έταξε εαυτόν να φυλάει Θερμοπύλες στην ακριτική βραχονησίδα πεντέμιση χιλιόμετρα από τις τουρκικές ακτές… Και ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο γυναίκες-σύμβολα, ο Σταύρος Λίτινας.

Στο Θέατρο Arroyo του Κεραμεικού –τον εξαιρετικά καλαίσθητο και φουλ εξοπλισμένο χώρο που ο ίδιος έστησε πριν από μια δεκαετία για να στεγάσει τις εμφανίσεις της ομώνυμης χοροθεατρικής ομάδας του– ο Λίτινας υπογράφει την σκηνοθεσία δυο παραστάσεων που κάνουν πρεμιέρα το Σαββατοκύριακο 18-19 Δεκεμβρίου. Η μια είναι προφανώς «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Λόρκα. Η δεύτερη, «Η κυρά της Ρω», είναι η θεατρική διασκευή που έκανε ο συγγραφέας Γιάννης Σκαραγκάς στην δική του ομότιτλη νουβέλα με θέμα την ζωή, αλλά ακόμη περισσότερο την πεμπτουσία και την ψυχή, της Δέσποινας Αχλαδιώτη.

Η Φωτεινή Μπαξεβάνη, που πρώτη ενσάρκωσε την αντιστασιακή Καστελοριζιώτισσα το 2017 αποσπώντας διθυράμβους, επιστρέφει στον ποιητικό μονόλογο του Σκαραγκά για να ξαναγίνει επί σκηνής η κυρά της Ρω. Μόνο που, βέβαια, τούτη την φορά η πραγμάτωση του έργου περνάει λιγότερο μέσα από τον θεατρικό λόγο. Είναι η εκφραστική ρώμη της κίνησης, η αυταπόδεικτη ευγλωττία της μουσικής, και η αέναη, καθοριστική παρουσία του ρυθμού σε κάθε πιθανή κι απίθανη πτυχή της ζωής που οσπισθογραφούν την κατά Λίτινα ανάγνωση της «Κυράς της Ρω».

Κίνηση, ρυθμός, θέατρο

Λάτρης, γνώστης, δάσκαλος και εσαεί μαθητής του φλαμένκο –του λεβέντικου και συχνά σπαρακτικού χορού της Ανδαλουσίας που τόσο έχει κακοποιηθεί από τις ξώφαλτσες εμπορευματικές του απομιμήσεις–, ο Λίτινας ενσταλάζει και στα δυο έργα που σκηνοθετεί την δική του «χορευτική» προσέγγιση. Πριμοδοτώντας, ουσιαστικά, την σωματική κίνηση-έκφραση έναντι του σκέτου λόγου, όπως, άλλωστε, έχει κάνει παλιότερα με κείμενα κλασικά σαν το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ, την «Δεσποινίδα Τζούλια» του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, ή την «Σαλώμη» του Όσκαρ Ουάιλντ. Κι αν το ανδαλουσιανό έργο του Λόρκα μοιάζει σαν έτοιμο εξ ορισμού να ενδυθεί τον μανδύα του φλαμένκο (το εγχείρημα έχει δοκιμαστεί και σε παραγωγές του εξωτερικού), «Η κυρά της Ρω» ομολογουμένως είχε απόσταση να διανύσει πριν ενδώσει στην σωματικότητα…

«Η κυρά της Ρω» και «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» έχουν στο κέντρο τους γυναικείους χαρακτήρες. Αλήθεια, βρίσκετε κάτι κοινό μεταξύ της άτεγκτης Ανδαλουσιανής μητέρας που υποθηκεύει την ζωή των θυγατέρων της στο όνομα των κοινωνικών επιταγών, και της ιδεαλίστριας Ελληνίδας αντιστασιακής που ταύτισε την ζωή της με την ακριτική βραχονησίδα;

Με ένα οξύμωρο τρόπο, ναι. Είναι δυο γυναίκες σταθερές στα πιστεύω και στις αξίες τους.

Θεωρείτε πως το κλασικό έργο του Λόρκα παραμένει επίκαιρο εν έτει 2021;

«Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» είναι ένα έργο πολιτικό που, με αλληγορική ματιά, αντικατοπτρίζει την σηπτική κοινωνικοπολιτική δομή του φασιστικού καθεστώτος. Όπως αποδεικνύεται στις μέρες μας, η μάχη κατά του φασισμού δεν έχει ακόμη κερδηθεί. Βρισκόμαστε σε μια διαρκή πάλη με πολλά πισωγυρίσματα και αυτό από μόνο του καθιστά το έργο εξαιρετικά επίκαιρο.

Και το μήνυμα που αναδύεται μέσα από την ταγμένη ζωή της Δέσποινας Αχλαδιώτη; Προξενεί θαυμασμό αναμφίβολα, αλλά έχει σχέση με τα προβαλλόμενα ιδανικά του σήμερα;

Αυτή η γυναίκα ενώ χάνει, και χάνει διαρκώς, ποτέ δεν εγκαταλείπει. Βρίσκει πάντα τον τρόπο και το λόγο να μείνει. Να μείνει και να παλέψει. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το βασικό μήνυμα που παίρνουμε παρακολουθώντας την ζωή της. Είναι ένα μήνυμα πανανθρώπινο και διαχρονικό. Μείνε και πάλεψε για αυτό που πιστεύεις. Μην εγκαταλείψεις… Όπως λέει χαρακτηριστικά και ο Μπέκετ, «Προσπάθησε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα».

Η ένθερμη ενασχόλησή σας με το φλαμένκο ήρθε και ταίριαξε αναμφισβήτητα γάντι στο δράμα όλων αυτών των γυναικών της Ανδαλουσίας που ξεδιπλώνει ο Λόρκα. Θα μπορούσατε να βρείτε μια «οπτική φλαμένκο» σε οποιοδήποτε έργο;

Ποτέ δεν με συνεπήρε η παραδοσιακή-φολκλόρ μορφή του flamenco, όσο η δυνατότητά του να χρησιμοποιηθεί ως εκφραστικό εργαλείο. Το γεγονός ότι είναι ατομικός χορός δίνει απεριόριστες χορογραφικές δυνατότητες. Η ιδιότητά του να διεγείρει την ακοή, ο έντονος ρυθμός του, οι απότομες ρωγμές σιωπής και ακινησίας, οι παλμικοί κραδασμοί και γενικά το σύνολο της υλικής αναταραχής συστήνουν μια γλώσσα αμιγώς θεατρική. Η δυσκολία που έχει κάθε έργο όταν μεταγράφεται σε χορό, όταν δηλαδή αφαιρείται ο λόγος και όλα προκύπτουν σωματικά, είναι κοινή σε όλα τα έργα. Δεν ψάχνω μια flamenco οπτική. Αναζητώ τις δυναμικές σχέσεις που ανασυστήνουν νοηματικά το κείμενο και την αιτία που κινεί τα σώματα πριν εκφέρουν το λόγο. Αυτό δημιουργεί ένα υλικό που υφαίνει δραματουργικά το έργο από ένα άλλο δρόμο. Το flamenco είναι απλά το μέσο αφήγησης.

«Η κυρά της Ρω», με την Φωτεινή Μπαξεβάνη στον φερώνυμο ρόλο, γνώρισε επιτυχία πριν από λίγα χρόνια σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μπερδέκα. Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να καταπιαστείτε με το ίδιο κείμενο και δη με την ίδια πρωταγωνίστρια, η οποία και πρωτοστάτησε στην δημιουργία του;

Όταν ασχολούμαι με ένα έργο με ενδιαφέρει πρωτίστως το κείμενο και τα μηνύματά του και λιγότερο η ιστορία του, τα ανεβάσματά του δηλαδή σε άλλες σκηνές. Θέλω να διεισδύω στο έργο του συγγραφέα και να μελετώ τις πληροφορίες που μου παρέχει προκειμένου να οδηγήσω το κείμενο στη σκηνική του πραγμάτωση. Η προσέγγισή μου στο συγκεκριμένο κείμενο πατά περισσότερο σε ποιητικό και υπαρξιακό έδαφος. Όταν η Φωτεινή Μπαξεβάνη μου έκανε την πρόταση συνεργασίας, την αποδέχθηκα με χαρά καθώς είχα μπροστά μου να αντιμετωπίσω, από την αρχή, όλο το νοηματικό και εικαστικό κομμάτι. Η συνεργασία μου με την ίδια ηθοποιό ήταν για μένα μια πρόκληση μετασχηματισμού και μετακίνησης. Μια πρόκληση απαλλαγής από ριζωμένα στοιχεία και μετάβασης σε ένα διαφορετικό συνεχές.

Με αφορμή την «Κυρά της Ρω», θεωρείτε πως είναι ρευστά, τελικά, τα όρια μεταξύ πατριωτισμού και εθνικισμού;

Ρευστότητα αποκτούν οι έννοιες όταν δε γνωρίζουμε ακριβώς τη σημασία τους. Ο πατριωτισμός θέλει ελεύθερους λαούς ανάμεσα σε ελεύθερους λαούς. Σέβεται την διαφορετικότητα και προάγει την ειρηνική συνύπαρξη. Αντίθετα ο εθνικισμός απαιτεί την εθνική, θρησκευτική ή πολιτισμική ομοιογένεια ενός λαού, την υπεροχή και την επικράτηση ενός έθνους έναντι άλλων.

Από φέτος, στο Θέατρο Arroyo προσκαλείτε κι άλλες χοροθεατρικές ομάδες να παρουσιάσουν εκεί την δουλειά τους. Σε τι αποβλέπετε;

Ο χορός σε σχέση με το θέατρο είναι υποβαθμισμένος στην Ελλάδα. Πολλές ομάδες αναζητούν χώρους να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και αναγκάζονται να μπαίνουν στα κενά των θεατρικών παραγωγών. Οι περισσότεροι χώροι είναι ακατάλληλοι καθώς οι σκηνές δεν πληρούν τις προδιαγραφές που χρειάζεται ένας χορευτής. Η νέα σκηνή του Arroyo έχει την κατάλληλη υποδομή για χορό με ξύλινο δάπεδο πάνω σε αντικραδασμικά πέλματα και αντιολισθητικό τάπητα. Οι κερκίδες είναι εκατέρωθεν της σκηνής με δυνατότητα αναδιάταξης. Προσβλέπω στη λειτουργία μιας στέγης για το χορό και το χοροθέατρο στην Αθήνα.

Πώς διάκειστε απέναντι στην απαγόρευση εισόδου μη εμβολιασμένων/νοσήσαντων θεατών στα θέατρα;

Δεν μου αρέσει ο αποκλεισμός. Θα μπορούσε να έχει ορισθεί μια μέρα την εβδομάδα για ανθρώπους που, για τους δικούς τους λόγους, δεν θέλουν να εμβολιασθούν. Προσωπικά, ακολουθώ την γραμμή της επιστήμης.

Πίσω από όλα αυτά τα ζοφερά, πρωτόγνωρα, περιοριστικά και οπωσδήποτε δυσοίωνα που επέβαλε στην ζωή μας η πανδημία της κόβιντ-19, διακρίνετε τίποτα ευοίωνο; Κάποιο «μάθημα», κάποια παρακαταθήκη με θετικό πρόσημο;

Είναι μια μοναδική ευκαιρία να κάνουμε μια επανεκκίνηση μέσα μας και να δούμε με άλλο μάτι, λιγότερο ανθρωποκεντρικό, το γύρω μας. Να αναλογιστούμε την θέση μας σε αυτόν τον πλανήτη και το ρόλο μας απέναντι στις υπόλοιπες υπάρξεις.

Πληροφορίες

► «Η κυρά της Ρω» στο Θέατρο Arroyo (Μ. Αλεξάνδρου 128, Κεραμεικός, 210-3469575) από 19 Δεκεμβρίου έως 16 Ιανουαρίου 2022, Σάββατο 18:00 και Κυριακή 21:15. Εισιτήρια 15€ (μειωμένο 12€) προπώληση εδώ.

► «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» στο Θέατρο Arroyo (Μ. Αλεξάνδρου 128, Κεραμεικός, 210-3469575) από 18 Δεκεμβρίου έως 16 Ιανουαρίου 2022, Σάββατο 21:15 και Κυριακή 18:00. Εισιτήρια 15€ (μειωμένο 12€) προπώληση εδώ. Ερμηνεύουν οι Αλίνα Αναστασιάδη (Μπερνάρντα), Σταύρος Λίτινας (Μαρία-Χοσέφα), Ιρένε Τζιαρντίνα (Ανγκούστιας), Άνια Βασιλείου (Μαγκνταλένα), Φανή Δεμέστιχα (Αμέλια), Τζέσικα Καϊμπαλή (Μαρτίριο), Μαρία Μανδραγού (Αδέλα).

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις