Στο κέντρο όλων ο Πόλεμος- Τι θα δούμε στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι στην Επίδαυρο

Ο λόγος του Τιμοφέι Κουλιάμπιν είναι άκρατα πολιτικός, απορρίπτει συνειδητά τη «μουσειακότητα» του αρχαίου δράματος και αναζητεί μαζί του μια γόνιμη συνομιλία με σύγχρονους όρους.

Διεθνώς αναγνωρισμένος για την ποιητική σκηνοθετική ματιά του, ο πρωτοπόρος Ρώσος σκηνοθέτης  είναι αυτός που θα σηκώσει την αυλαία των φετινών Επιδαυρίων, στις 5 και 6 Ιουλίου, με την παγκόσμια πρεμιέρα της “Ιφιγένειας εν Αυλίδι”, μία παράσταση σχεδιασμένη αποκλειστικά για το αργολικό θέατρο και με Έλληνες πρωταγωνιστές.

Η Ανθή Ευστρατιάδου θα ερμηνεύσει την Ιφιγένεια, η Μαρία Ναυπλιώτου τη Κλυταιμνήστρα, ο Νικόλας Παπαγιάννης τον Μενέλαο, ο Δημήτρης Παπανικολάου τον Πρεσβύτη, ο Θάνος Τοκάκης τον Αχιλλέα και ο Νίκος Ψαρράς τον Αγαμέμνονα. Στον χορό θα δούμε τον Δημήτρη Γεωργιάδη, τον Χρήστο Διαμαντούδη, τον Μάριο Κρητικόπουλο και τον Αλέξανδρο Πιεχόβιακ.

Στο κέντρο όλων, ο Πόλεμος

Τολμηρός και πρωτοποριακός στην τέχνη και στη ζωή, με τον πόλεμο να είναι εγγεγραμένος πια στο πετσί του, αρνητής του καθεστώτος Πούτιν, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, εργάζεται αυτοεξόριστος έχοντας βρει καταφύγιο στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βερολίνο.

Παρόντες άπαντες σχεδόν οι συντελεστές στη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε τη Δευτέρα 18 Ιουνίου, προσπάθησαν να μας εισάγουν στο κλίμα της παράστασης και σκιαγράφησαν με τρόπο γλαφυρό το τι θα δούμε στην Επίδαυρο στις αρχές Ιουλίου.

“Στο κέντρο όλων βρίσκεται ο Πόλεμος” είπε ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν με ιδιαίτερη έμφαση, αφού πρώτα ευχαρίστησε το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και την Κατερίνα Ευαγγελάτου για την τιμή που του έκαναν να σκηνοθετήσει στην Επίδαυρο.

“Για να ξεκινήσει ο Πόλεμος απαιτείται μία θυσία” σημειώνει και αμέσως ξεκαθαρίζει πως γι αυτόν η θυσία αυτή έχει να κάνει με την “τεχνολογία”, τον “μηχανισμό” του πολέμου.

Στη συνέντευξη που είχε δώσει στο NEWS 24/7 ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν είχε αναλύσει διεξοδικά το θέμα αυτό της τεχνολογίας του πολέμου λέγοντας πως: “Είναι σαν να παρακολουθεί κάποιος ειδήσεις για τον πόλεμο Ρωσίας- Ουκρανίας ή τον πόλεμο Ισραήλ – Παλαιστίνης και να βλέπει παιδιά να δολοφονούνται. Σε πολλούς ανθρώπους αυτό προκαλεί πολύ συγκεκριμένα συναισθήματα τιμωρίας και εκδίκησης.

Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσει κάποιος ποια ήταν η αλήθεια, ποια ήταν η ψεύτικη αλήθεια και ποια ήταν η προπαγάνδα. Όλο αυτό παίζει με τα συναισθήματά μας.

Και σε αυτή την περίπτωση, αν με ρωτήσετε τι είναι θυσία, θα απαντήσω πως είναι το αθώο θύμα που πρέπει να θυσιάσουμε για να δημιουργήσουμε εντυπώσεις για να έχουμε ακολούθως το δικαίωμα να ξεκινήσουμε έναν μεγάλο πόλεμο. Αυτό δεν είναι κάτι μυθικό ή κάτι ρομαντικό ή θρησκευτικό. Είναι κάτι πολύ πρακτικό.

Η “θυσία” δηλαδή είναι σαν μία τεχνολογία πολέμου. Θα έλεγα πως αυτή η ιστορία δεν αφορά μόνο το ανθρώπινο πρόβλημα ή το δίλημμα του Αγαμέμνονα να είναι πατέρας ή να είναι πολεμιστής ή να είναι πολιτικός, αλλά αφορά ολόκληρη την τεχνολογία πάνω στην οποία στήνεται ένας πόλεμος.

Ο Κουλιάμπιν στη συνέντευξη Τύπου τόνισε πως “δυστυχώς ο πόλεμος είναι επίκαιρος σήμερα. Είναι μία τεράστια επιχείρηση και για μένα το θέμα είναι το γιατί πρέπει να ξεκινάμε έναν πόλεμο. Το γεγονός πως έχουμε εντάξει τον πόλεμο στην κανονικότητά μας είναι το πρόβλημα”. Και συνεχίζει πως “για μένα ο πόλεμος δεν θα πρέπει να υπάρχει καν. Στο έργο δεν τίθεται καν το ερώτημα ‘αν θα ξεκινήσουμε πόλεμο’. Είναι δεδομένο, γεγονός ότι θα γίνει πόλεμος και αυτό είναι το πρόβλημα”.

Αναφορικά με την αισθητική της παράστασης δεν ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικός. Η αισθητική όπως είπα επιτρέπει μεν κάποιους σύγχρονους υπαινιγμούς, όχι όμως με συγκεκριμένες αναφορές σε χρόνο ή τόπο. Τόνισε μάλιστα πως ενδιαφέρει η απόδοση της ιστορίας όχι μόνο μέσω του λόγου αλλά και μέσω της οπτικής γλώσσας, δηλαδή μέσω της γλαφυρής ατμόσφαιρας και της δημιουργίας εικόνων που θα υποδηλώνουν πράγματα χωρίς τη “βοήθεια” του κειμένου.

Διαρκής στην παράσταση αποκάλυψε πως θα είναι και η παρουσία της θεάς Αρτέμιδος, που είναι αυτή που ορίζει και “κυβερνά” εξαρχής την κατάσταση. “Σήμερα δεν υπάρχουν βέβαια θεοί, αλλά η Άρτεμη μας θα μπορούσε να είναι μια κυρίαρχη δύναμη, μια μορφή εξουσίας, ένας σύγχρονος πολιτικός ή κυβερνητικός οργανισμός που ρυθμίζει τα πάντα και κανείς δεν μπορεί να της εναντιωθεί. Ό,τι αποφασίσει θα γίνει, χωρίς περιθώριο απόδρασης“, εξήγησε.

“Ένα αναλώσιμο κρέας είναι ο άνθρωπος”

Ο μεταφραστής του έργου Παντελής Μπουκάλας με τρόπο γλαφυρό μοιράζεται τις δικές του επ αυτού σκέψεις λέγοντας πως “ο Ευριπίδης στο έργο αυτό – που είναι και το προτελευταίο του, τελευταίο είναι οι Βάκχες- μοιράζεται τη σοφία του λέγοντας: ‘Μην πολεμάτε’. Εμείς για μια ακόμα φορά συναντάμε τον πόλεμο στη γειτονιά μας. Και αν παρατηρήσετε θα δείτε πως οι πόλεμοι γύρω μας έχουν βαλτώσει. Και δεν είμαστε καθόλου σίγουροι πως αυτές οι συγκρούσεις παρατείνονται επειδή δεν γίνεται αλλιώς ή απλώς για να ικανοποιήσουν τις ορέξεις της πολεμικής βιομηχανίας. Ένα αναλώσιμο κρέας είναι ο άνθρωπος».

Οι παρόντες στη συνέντευξη Τύπου ηθοποιοί μίλησαν με τα καλύτερα λόγια για τη συνεργασία τους με τον Ρώσο σκηνοθέτη και όλοι δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από το πόσο διαβασμένος ήρθε..

«Τον θαυμάζω για την ευγένεια, τη δημιουργικότητά του και τον χώρο που δίνει στους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάζουν», είπε η Μαρία Ναυπλιώτου, η οποία τόνισε πως τη βοήθησε να αποκαλύψει το “τέρας” της Κλυταιμνήστρας. “Προσωπικά, έχω μια τάση να δικαιολογώ την Κλυταιμνήστρα, να βρω το καλό της κομμάτι, αλλά η ανάγνωση του Τιμοφέι με οδηγήσε να ανακαλύψω ένα πρόσωπο που είναι ένα τέρας, ένα τρομαχτικό πρόσωπο, που έχει επιλογές αλλά δεν τις επιλέγει. Η ήττα είναι το τελικό γνώρισμα αυτής της κατάστασης, όταν η Κλυταιμνήστρα καταλαβαίνει τι εχει συμβεί, είναι πολύ αργά” είπε χαρακτηριστικά.

Η Ανθή Ευστρατιάδου που θα υποδυθεί την Ιφιγένεια έκανε λόγο τη δυνατότητα που της παρείχε να βουτήξει με τρόπο ασυνείδητο σε άγριες ψυχικές περιοχές».

Ο Νίκος Ψαρράς έκανε λόγο “για ευλογία” καθώς ο Κουλιάμπιν δίνει την ευκαιρία “να είμαστε όλοι ίσοι στην πρόβα”, ενώ o Θάνος Τοκάκης μίλησε με θαυμασμό για την τρομερή πυκνότητα των προβών, οι οποιες θα διερκέσουν διαρκούν μόνο έξι εβδομάδες και όχι τους σύνηθεις 2.5 μήνες.

Ο Νικόλας Παπαγιάννης τέλος τόνισε πόσο “μεγάλης σημασίας είναι ο διάλογος ενός ξένου σκηνοθέτη και Ελλήνων ηθοποιών, ειδικά πάνω σε αυτά τα κείμενα που για εμάς κουβαλούν κάτι μεγάλο. Με τέτοιες συνεργασίες έρχεται μια λυτρωτική απομυθοποίηση και ο Τιμοφέι είναι πολύ καλά διαβασμένος, με μια πολύ προσωπική σχέση με το έργο”.