Τσουρής – Χρυσανθόπουλος “ζωντανεύουν” τον μεγαλύτερο απατεώνα της Κωνσταντινούπολης σε μία εκρηκτική κωμωδία

Ο Γιωργής Τσουρής και ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος με τη δική τους ανατρεπτική ματιά διασκευάζουν και συσκηνοθετούν τη σπαρταριστή κωμωδία ηθών του Δημοσθένη Μισιτζή, “Ο Φιάκας”.

Σάββατο πρωί και παρακολουθώ επί σκηνής ένα εξαιρετικό ανσάμπλ ηθοποιών, τον Θάνο Τοκάκη, την Ηρώ Μπέζου, τον Θανάση Δόβρη, την Ευαγγελία Καρακατσάνη και τον ίδιο τον Γιωργή Τσουρή, να δίνουν σάρκα και οστά στην ιστορία του μεγαλύτερου απατεώνα της Κωνσταντινούπολης, ερμηνεύοντας ζωντανά τα τραγούδια και τη μουσική της παράστασης μαζί με τον δεξιοτέχνη μπασίστα Γιοέλ Σότο. Και είναι όλοι τόσο απολαυστικοί.

Ο Βαρόνος «Φ» είναι μια καταιγιστική κωμωδία γεμάτη παρεξηγήσεις, γλωσσικά παιχνίδια, συγκρούσεις και ανατροπές. Πίσω από το κωμικό της προσωπείο, ωστόσο, θίγει βαθύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπως την υποκρισία όσων επιδιώκουν μια ζωή πέρα από τις δυνατότητές τους.

Ο “Φιάκας” είναι ένα έργο που κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά του Γιωργή Τσουρή, καθώς τον “ανέβασε” ο πατέρας του και έτσι το αγαπούσε από την παιδική του ηλικία. Στα 40 του χρόνια, επιστρέφει σε αυτό και το βλέπει ως έναν καθρέφτη της προσωπικής του ωρίμανσης. Μέσα από την ιστορία του, στοχάζεται για τη σύγχρονη Ελλάδα, εξετάζοντας τις καταβολές και την ιδιοσυγκρασία του λαού μας. Ωστόσο, η προσέγγισή του δεν έχει ίχνος διδακτισμού. Είναι γεμάτη κατανόηση, αγάπη και χιούμορ.

«Το έργο αυτό το έβλεπα από μικρό παιδί και πάντα μου άρεσε. Το είχα στο μυαλό μου, αλλά το βασικό ήταν να βρω τον κατάλληλο Φιάκα. Ήθελα να αποτελέσει την αφορμή για ένα ωραίο ντουέτο με τον Αλέξανδρο με τον οποίο ήθελα πολύ να συνεργαστώ. Δε θα το έκανα διαφορετικά. Και ας μην είναι τελικά ο Αλέξανδρος ο Φιάκας. Σημασία έχει ότι, όταν συναντηθήκαμε και διαβάσαμε το κείμενο, ανακαλύψαμε ότι μας έλειπαν τα ίδια πράγματα. Εστιάσαμε πάνω σε αυτά και δουλέψαμε από κοινού», αναφέρει στη συζήτηση που κάναμε.

Η υπόθεση του έργου

Το έργο του Μισιτζή είναι μια καυστική κωμωδία ηθών που σχολιάζει φαινόμενα και συμπεριφορές της εποχής της (1870), τα οποία απηχούν άμεσα και στις μέρες μας. Στη σκηνή του Πτι Παλαί θα ζωντανέψει η ιστορία του Χαράλαμπου Πεταλούδη, γνωστού ως Φιάκα, που ζει στην Κωνσταντινούπολη με τον πιστό του υπηρέτη, Γιάννη. Χρεωμένος μέχρι το λαιμό και κυνηγημένος από τους πιστωτές του, ο Φιάκας καταστρώνει ένα πονηρό σχέδιο για να ξεφύγει από τη φτώχεια: να παντρευτεί την πλούσια και όμορφη Ευανθία, αποκρύπτοντας τα χρέη του και την αληθινή του ταυτότητα.

Μεταμφιεσμένος σε πάμπλουτο Βαρόνο εκ Βερολίνου, που ζει στην Πόλη ινκόγκνιτο, καταφέρνει να την πείσει για την επιφανή του θέση. Όμως, καθώς το σχέδιο του φαίνεται να πετυχαίνει, η αλήθεια καραδοκεί να αποκαλυφθεί ανά πάσα στιγμή. Θα μπορέσει άραγε ο «Βαρόνος» να ξεφύγει από τους κυνηγούς του και να διατηρήσει το προσωπείο του ή οι συνέπειες των ψεμάτων του θα τον προλάβουν;

“Όλοι οι ήρωες του Φιάκα είναι απατεώνες και κυνηγούν το όνειρο”

Γιωργής Τσουρής και Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος επικεντρώνονται στο δίπολο αλήθεια και ψέμα. Στις αλήθειες που δεν τολμάει να πει κανείς ούτε στους άλλους, αλλά ούτε και στον εαυτό του και στα ψέματα που κατασκευάζουν μια νέα, πλαστή πραγματικότητα. Τα ψεύδη που από αδυναμία και ανασφάλεια μπορεί κάποιος να στηρίζει μέχρις εσχάτων, γίνονται συχνά η οδός της καταστροφής και της προσωπικής του δυστυχίας.

Ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος εξηγεί ότι «η σκηνοθεσία του Φιάκα είναι ουσιαστικά η διασκευή που κάναμε με τον Γιωργή. Το έργο είναι πραγματικά εξαιρετικό, αλλά κινείται σε ένα μόνο επίπεδο: εστιάζει σε έναν απατεώνα και στην αποτυχία του. Εμείς, όμως, επιλέξαμε να δώσουμε σε όλους τους χαρακτήρες τον ρόλο του απατεώνα. Όλοι κυνηγούν το όνειρο, όλοι αναζητούν τον εύκολο τρόπο να αποκτήσουν αυτό που δεν έχουν. Παράλληλα, προσθέσαμε ένα τρίτο επίπεδο: τον έρωτα και το συναίσθημα. Πώς αυτά επηρεάζουν ή δεν επηρεάζουν τις σχέσεις των χαρακτήρων και τι προκαλούν μεταξύ τους.

Και φτάνουμε στο φινάλε, που αποτελεί το τέταρτο επίπεδο: τη δυσκολία της ανθρώπινης φύσης να αλλάξει. Αναρωτιόμαστε αν είναι πραγματικά δυνατό για τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τις βαθιές τους αδυναμίες και να διαφοροποιηθούν από τον εαυτό τους.»

Ο Γιωργής Τσουρής παίρνει τη σκυτάλη του λόγου αναγνωρίζοντας την πολύτιμη συμβολή του Αλέξανδρου στη διασκευή: «Το κείμενο αγγίζει διαχρονικά θέματα, όπως η απατεωνιά, η αποποίηση ευθυνών και η ανθρώπινη τάση να αποφεύγουμε τη σωστή οδό, παρόλο που την αναγνωρίζουμε. Αντί γι’ αυτήν, επιλέγουμε συχνά τον πιο ελκυστικό και εύκολο «παράδρομο», γεγονός που αντανακλά την ανθρώπινη φύση και τις αδυναμίες μας.

Ο Αλέξανδρος έφερε πολύτιμα χιλιόμετρα στη διασκευή γιατί η ματιά κάποιου που δεν έχει προηγούμενη εμπειρία με το έργο μπορεί να δώσει νέα πνοή και να φέρει ιδέες που είναι καίριες. Επιλέξαμε να κινηθούμε σε μια διαφορετική κατεύθυνση, αντί να βασιστούμε αποκλειστικά στη σκηνοθεσία. Ως ηθοποιοί αποφασίσαμε να εξερευνήσουμε υποκριτικά έναν νέο κώδικα.

Αφήσαμε το έργο «γυμνό» από φώτα και σκηνικά και επικεντρωθήκαμε στην επικοινωνία μας επί σκηνής, διερευνώντας εάν και πόσο μπορεί να αντέξει αυτή η επιλογή. Η αλήθεια είναι πως η απάντηση θα δοθεί από το κοινό, καθώς η ταυτότητα της παράστασης θα ολοκληρωθεί μόνο με τη συμμετοχή του”.

“Αυξήσαμε το διακύβευμα με έρωτα… αληθινό”

«Προσθέσαμε τον πραγματικό έρωτα για να αυξήσουμε το διακύβευμα. Οι δύο πρωταγωνιστές είναι στ’ αλήθεια ερωτευμένοι, κάτι που φέρνει μια βαθύτερη ένταση στην ιστορία. Επιπλέον, δώσαμε έμφαση και στην πλευρά της κοπέλας, αποκαλύπτοντας πως ούτε εκείνη έχει χρήματα και προσπαθεί να βολευτεί όπως μπορεί.

Θέλαμε το έργο να πατάει πάνω στην ιδέα πως η αποποίηση των ευθυνών και το ψέμα και όλα τα πράγματα τα οποία δεν αντέχουμε να παραδεχτούμε, όλοι οι ρόλοι που παίζουμε  έχουν κόστος. Στο τέλος της ημέρας, οι λάθος προτεραιότητες μπορεί να σε κάνουν να χάσεις αυτό που έχεις μπροστά στα μάτια σου.
Προσπαθήσαμε να “φυτέψουμε” αυτόν τον σπόρο: ότι πέρα από όλη τη φυσική δομή του πράγματος υπάρχει η ευθύνη και ο άνθρωπος, ο οποίος όταν την αναλαμβάνει, ξεκινάει ένα ταξίδι καινούριο γι αυτόν» σημειώνει ο Γιώργος Τσουρής.

Οι κεντρικοί ήρωες της παράστασης, στην ανάγκη τους να υποδυθούν κάτι άλλο από αυτό που είναι – κάτι που θα τους κάνει σπουδαίους και πολύτιμους – κινδυνεύουν να χάσουν τα πραγματικά πολύτιμα. Και πάνω από όλα τον αληθινό και άδολο έρωτα.

Ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος σημειώνει πως “αυτό που με γοήτευσε ιδιαίτερα στο έργο είναι το κομμάτι που επιλέξαμε να αναδείξουμε: ότι όλοι οι χαρακτήρες έχουν το δικό τους όνειρο, τη δική τους επιθυμία, την οποία προσπαθούν να κρύψουν ενώ παράλληλα συνεχίζουν τη ζωή τους. Με ενδιαφέρει πώς αυτοί οι χαρακτήρες καταφέρνουν να αποφύγουν τη σύγκρουση, μέχρι τη στιγμή που αυτή τελικά συμβαίνει.

Η μαγεία του έργου έγκειται στο γεγονός ότι το κοινό γνωρίζει από την αρχή τα πάντα, ακόμα περισσότερα από ό,τι γνωρίζει ο κάθε χαρακτήρας. Ο καθένας κουβαλά ένα μεγάλο μυστικό, το οποίο όμως το κοινό έχει ήδη ανακαλύψει. Αυτό που διαδραματίζεται επί σκηνής είναι ένα ρεσιτάλ ψεμάτων, με τους θεατές να παρακολουθούν πώς αυτά τα ψέματα ξετυλίγονται και οδηγούν στην αναπόφευκτη αλήθεια».

Ο Γιωργής Τσουρής συνεχίζει τη σκέψη του λέγοντας “ο Μισιτζής έχει πολλά μολιερικά στοιχεία στο έργο αυτό. Ο έρωτας προσπαθεί μέσα από κομπίνες να ανθίσει και ο θύτης και το θύμα είναι τα ίδια άτομα. Δεν υπάρχει ένας κακός, ένας κατά Φαντασίαν Ασθενής ή ένας Φιλάργυρος που προσπαθεί να καταστείλει τον έρωτα. Οι ήρωές μας αυτοκαταστέλονται” αναφέρει.

Αλλάζει τελικά η φύση του ανθρώπου;

Ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος σχολιάζει: «Είναι δύσκολο να αλλάξει η φύση του ανθρώπου, όταν αυτός είναι εθισμένος. Αν δεν πάρει ο ίδιος την απόφαση να αλλάξει, η αλλαγή δεν μπορεί να συμβεί. Αυτό είναι και το κεντρικό σχόλιο του έργου: η προσωπική απόφαση είναι ο πυρήνας κάθε ουσιαστικής αλλαγής».

Και ο Γιωργής Τσουρής συνεχίζει: “τα ψέματα είναι ο τρόπος που έχουν οι άνθρωποι να αποφύγουν την απελπισία. Το θέμα του έρωτα είναι αυτό που μας έχει βάλει στον μπούσουλα της αλήθειας και του ψέματος. Γιατί ο έρωτας έχει έναν μηχανισμό που δεν αντέχει το ψέμα.”

Λέξη κλειδί η ευθύνη

Ο Γιωργής Τσουρής αναφέρει: «Δημιουργήσαμε έναν τελικό μονόλογο που ξεκαθαρίζει τα πράγματα. Ο χαρακτήρας αναλαμβάνει την ευθύνη και λέει: “Ναι, εγώ το έκανα. Όχι ο Χαρίλαος Κουρτίδης που επινόησα, ούτε ο Φιάκας. Ήταν δικό μου το λάθος, και το υπογράφω. Το όνομά μου είναι αυτό, είμαι ο γιος της κυρά Λένας από το Κρανίδι. Ξεγέλασα και αποδέχομαι την τιμωρία μου“.»

Προσθέτει μάλιστα “στην παράστασή μας αποφύγαμε σχεδόν δια ροπάλου τον διδακτισμό. Κρατήσαμε μια απόσταση. Ο κόσμος πλέον είναι εθισμένος στη δήλωση. Αλλά η Τέχνη πρέπει να κάνει συνδήλωση. Οπότε παρακολουθούμε μια ιστορία. Όποιος θέλει να κάνει τη σύνδεση, την έκανε.

Έχουμε ενθέσει και ένα κείμενο βασισμένο στο “Οικόπεδο τεσσάρων πόντων”, ένα μονόπρακτο ενός Τούρκου συγγραφέα, του Αζίζ Νεσίν, που είναι πολύ σπαρακτικό. Διαβάζοντας τον Φιάκα, μου “έσκασε” ένα έργο στο οποίο είχε παίξει ο πατέρας μου όταν ήμουν μικρός. Που όταν το έβλεπα έκλαιγα. Γιατί τότε προσπαθούσε ο πατέρας μου να πάρει σπίτι και δεν μπορούσε. Στην υπόθεση πρωταγωνιστούσε ένας τύπος ο οποίος διαβάζει σε μια αγγελία ότι πωλείται οικόπεδο 245.000. “Ποιος το αγοράζει αυτό; Πού τα βρίσκει τα λεφτά; Και να σου πω κάτι; Γίνεται; Θα το αγοράσω.” Και κάνει κάποιους υπολογισμούς και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι για να το αγοράσει πρέπει να δουλεύει 3.472 χρόνια με τον μισθό του. Είναι πολύ σημερινό ότι δεν μπορούμε να αγοράσουμε τίποτα. Και μετά λέει “να αγοράσω όσο μπορώ, Όσο αντέχω”. Και κάνει την αναγωγή αυτή και βρίσκει πως μπορεί να αγοράσει 10 πόντους. Και λέει “εδώ είμαι εντάξει, μπορεί να χωράει το ένα μου πόδι, δεν μπορείς να με διώξεις από εδώ. Κουράστηκα να με διώχνουν. Τώρα αυτό είναι η πατρίδα μου”.

Στο έργο του Μισιτζή υπάρχει η σκληρότητα που του Γκολντόνι και του Μολιέρου για τον Γιωργή Τσουρή.
“Απλώς είναι άλλη η σύμβαση της εποχής. Όταν σε πληρώνει ένας αυτοκράτορας για να του γράψεις κάτι και θέλει να καταλήξει σε ένα happy end. Θα καταλήξει έτσι. Ο Μισιτζής με τα έργα του έπρεπε να “μιλήσει” σε πλατείες χωριών και μπροστά στον δήμαρχο. Εκεί βλέπεις την αιρετική του σκέψη. Εμείς απλώς πήγαμε τη σκληρότητα ένα τσικ παραπέρα από εκεί που θα επέτρεπε μια αυλή σε έναν Μολιέρο να την πάει.

Ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος αναφέρει πως “όλοι οι χαρακτήρες του έργου είναι θετικοί χαρακτήρες με αδυναμίες. Είναι αδύναμοι απέναντι στην αλήθεια τους. Δεν είναι μοχθηροί και χαιρέκακοι. Υπάρχει μόνο το “θέλω το καλό μου” και το “προσπαθώ να κάνω τη ζωή μου. Προσπαθώ να βρω τον τρόπο να το κάνω σωστά”.

Τι περιμένουν από το κοινό;

Ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος αναφέρει: “Περιμένουμε να έρθει καταρχάς. Η βάση του έργου είναι η κωμωδία, οπότε πιστεύω θα γελάσουν”.

Ο Γιωργής Τσουρής προσθέτει πως “έχω την αίσθηση ότι αν σ΄αυτό το έργο γελάσουν θα είναι εντάξει. Εάν γελάσουν και καταφέρουν, χωρίς να τους το έχουμε δώσει μασημένη τροφή, να συνδεθούν, μπορεί να κάνει και επιτυχία”.

Συντελεστές

Ελεύθερη διασκευή – Σκηνοθεσία: Γιωργής Τσουρής – Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Μελίνα Μάσχα
Μουσική: Νίκος Γαλενιανός
Κίνηση: Σεσίλ Μικρούτσικου
Κοστούμια: Αλέγια Παπαγεωργίου
Στίχοι τραγουδιών: Γιωργής Τσουρής – Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος
Βοηθός Σκηνοθετών: Κατερίνα Μεφσούτ
Βοηθός ενδυματολόγου: Νικολέτα Αναστασιάδου

Διανομή:
Βαρόνος / Φιάκας: Θάνος Τοκάκης
Ευανθία: Ηρώ Μπέζου
Γιάννης: Γιωργής Τσουρής
Κοκκώνα Φρόσω: Ευαγγελία Καρακατσάνη
Καζαμίας: Θανάσης Δόβρης
Πατήρ Σώτος: Yoel Soto

Η μουσική της παράστασης ερμηνεύεται ζωντανά επί σκηνής: Yoel Soto: ηλεκτρικό μπάσο / Γιωργής Τσουρής: κλαρινέτο, σαξόφωνο, κιθάρα, πιάνο / Ευαγγελία Καρακατσάνη: πιάνο, ακορντεόν /
Ο θίασος: κρουστά