Βαρβάρα Δούκα: “Τα ΔΗΠΕΘΕ θα έπρεπε με τη σωστή επιδότηση να αποτελούν πνεύμονες δημιουργίας”

Η Βαρβάρα Δούκα, είναι σκηνοθέτις και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κέρκυρας από το 2018. Δραστηριοποιείται σε έναν τόπο, που φημίζεται για την καλλιτεχνική του παράδοση, και περιτριγυρίζεται από ένα μοναδικό ιστορικό και φυσικό περιβάλλον.

Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κέρκυρας αναπνέει και αναπτύσσεται σε μία Πόλη που έχει κηρυχθεί από την Unesco ως Πόλη-Μνημείο, αλλά και σε ένα ολόκληρο νησί που αποτελεί προορισμό κινηματογράφησης και οπτικοακουστικής παραγωγής. Ταυτόχρονα όμως, ενεργοποιείται στην πολύ σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, και τον Ψηφιακό Πολιτισμό, θέλοντας να παίξει σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική δραστηριότητα όλου του νησιού, αλλά και της Περιφέρειας των Ιονίων Νήσων.

Η φιλοσοφία στο ρεπερτόριο, αλλά και στις δράσεις, με αποκορύφωμα το Φεστιβάλ ΠΟΛΗ-ΣΚΗΝΗ, προτάσσει την πρωτότυπη δημιουργία, τη χρήση μουσικής και νέων μέσων, την πριμοδότηση της νέα δραματουργίας, εμπνεόμενη από την ιστορική μνήμη, την ιδιαίτερη γλώσσα και παράδοση, και ενταγμένη σε μία νέα και σύγχρονη αντίληψη, η οποία να καλύπτει το σημερινό κοινό όλων των ηλικιών.

Εμείς μιλήσαμε με τη Βαρβάρα Δούκα για το χθες, το σήμερα και το αύριο του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κέρκυρας.

Μιλήστε μας για τις δράσεις του ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας που ετοιμάζετε μέσα στο 2022
Μετά το έργο ‘Ο ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ’, θα ακολουθήσει το έργο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη ‘ΛΑΣΠΗ’ σε σκηνοθεσία Χρυσάνθης Αυλωνίτη, μιας νέας Κερκυραίας σκηνοθέτιδας, που ζει και δραστηριοποιείται στο Λονδίνο, με την οποία είχαμε συνεργαστεί στο παρελθόν, στο παιδικό έργο ‘ΣΤΑΧΤΑΡΕΣ’, το οποίο, με αφορμή τα πουλιά- ηχόσημο της Κέρκυρας, διαπραγματευόταν θέματα όπως ο αποκλεισμός και η διαφορετικότητα.
Είναι στόχος μας να αναδυθούν νέες δυνάμεις και καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται σε όλον τον κόσμο, όπως και έργα που έχουν παιχτεί πολύ λίγο ή είναι άγνωστα στο πλατύ κοινό.
Πολύ σημαντικά είναι επίσης , τα δύο μνημόνια που υπέγραψε το ΔΗΠΕΘΕΚ με τα τμήματα του Ιονίου Πανεπιστημίου (τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας και τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας), και το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, με στόχο τη σύσφιξη της φοιτητικής κοινότητας με το Εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ και με το Σπουδαστικό Πρόγραμμα, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, προβολή ταινιών, εκπόνηση workshops και κοινών δράσεων, όπως και με το τμήμα της Performance, για την ενίσχυση των φοιτητικών θεατρικών ομάδων. Κατά τα άλλα, θα συνεχιστούν δράσεις όπως το Φεστιβάλ ΠΟΛΗ-ΣΚΗΝΗ που διεξάγεται το Μάιο, με στόχο να αναδεικνύει τα σημεία της πόλης, ενσωματώνοντας την Ιστορία της Κέρκυρας, και απελευθερώνοντας δημιουργικές δυνάμεις σε όλη την Πόλη.

Το ΔΗΠΕΘΕΚ είναι ο πρώτος δημόσιος πολιτιστικός οργανισμός που ψήφισε Κώδικα Ηθικής και Συμπεριφοράς, από την άνοιξη του 2021, κατά τη γνώμη μου πολύ ευέλικτο, και άμεσα εφαρμόσιμο.

Οι δράσεις σε Αρχαιολογικούς χώρους τον Αύγουστο του 2022, όπως και η περιπατητική δράση ‘Καθ’.. οδών’ τον Σεπτέμβριο, με επικεφαλής τη Τζωρτζίνα Κακουδάκη, που θα επεκταθεί φέτος και στη Βόρεια και Νότια Κέρκυρα. Δε θα είναι λιγότερες οι κοινωνικές δράσεις, όπως αυτές οι συζητήσεις με την κοινότητα που έγιναν πέρσι με αφορμή το κίνημα ‘me too’ και τη Μέδουσα (κύριο έκθεμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κέρκυρας) επ’ αφορμή του ψηφίσματος Κώδικα Δεοντολογίας. Θέλω να σημειώσω εδώ ότι το ΔΗΠΕΘΕΚ είναι ο πρώτος δημόσιος πολιτιστικός οργανισμός που ψήφισε Κώδικα Ηθικής και Συμπεριφοράς, από την άνοιξη του 2021, κατά τη γνώμη μου πολύ ευέλικτο, και άμεσα εφαρμόσιμο. Είναι δημοσιευμένος στην ιστοσελίδα μας και μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και για άλλους οργανισμούς αν θέλουν να τον συμβουλευτούν. Φέτος σκεπτόμαστε να ανοίξουμε δράσεις για θέματα της νέας γενιάς, όπως η Generation Z, σε συνεργασία με την ΔΗΜΟΠ ‘Νίκος Μώρος’, καθώς και δράσεις με το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κέρκυρας.

Ποιο είναι το όραμά σας;
Το όραμα μου, όπως και η γενικότερη καλλιτεχνική μου διαδρομή, ως ανεξάρτητος καλλιτέχνης, ήταν πάντα στραμμένη σε έναν δημιουργικό διάλογο με το διεθνές γίγνεσθαι. Θα ήθελα το ΔΗΠΕΘΕ ΚΕΡΚΥΡΑΣ , και λόγω θέσης, αλλά και για ιστορικούς λόγους να μπει ισότιμα σε αυτόν τον διάλογο. Το ΔΗΠΕΘΕΚ έχει αποκτήσει σοβαρή εμπειρία από Ευρωπαϊκά Προγράμματα, έχει και το φυσικό τοπίο, και την εξωστρέφεια που χρειάζεται για τη στήριξη διεθνών παραγωγών. Τις οποίες όμως εγώ, δεν τις εννοώ ως επικοινωνιακό ατού, ούτε ως ‘ιμπεριαλιστική’ εισβολή καλλιτεχνών που μας αντιμετωπίζουν ως ιθαγενείς στους οποίους θα πουλήσουν χρησιμοποιημένα γυαλάκια. Θα ήθελα να αφήσουν το ίχνος τους στην τοπική κοινωνία, και αυτό χρειάζεται στήριξη και ενίσχυση θεσμών όπως η ‘ΠΟΛΗ-ΣΚΗΝΗ’ που ξεκινήσαμε το 2018, αλλά και μελέτη και προσεκτικά βήματα.
Οδηγό σε αυτήν την κατεύθυνση, θεωρώ τη διαδικτυακή συνάντηση- διάλογο που πραγματοποιήσαμε με σημαντικούς καλλιτέχνες όπως ο ριζοσπαστικός σκηνοθέτης Milo Rau, οι πρωτοπόροι για τις site-specific παραστάσεις τους, Massimo Furlan & Claire de Ribaupierre , το νέο τρομερό παιδί του παγκόσμιου θεάτρου από τη Βραζιλία, Leo Moreira, ο Γάλλος (αλγερινής καταγωγής) χορογράφος Αbou Lagraa (La Baraka/Chapelle Sainte-Marie) και ο Darko Lukic, σημαντικός δραματουργός και θεωρητικός από την Κροατία, επ’ ευκαιρία του επετειακού έτους από την ελληνική επανάσταση, με θέμα την ‘ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ως ΕΠΙΘΥΜΙΑ’ .
Είμαι περήφανη που έγραψαν κείμενα ειδικά για το ΔΗΠΕΘΕΚ και το συγκεκριμένο project, ο εμβληματικός Βρετανός συγγραφέας Howard Barker, και ο δραματουργός και συγγραφέας Pablo Gisbert συνιδρυτής της ομάδας των τρομερών παιδιών, El Conde de Torrefiel, από την Ισπανία. Κείμενα πολύ ριζοσπαστικά, που θα τα βρείτε στην ιστοσελίδα μας.
Αυτή η συζήτηση θέλω να συνεχιστεί, και ελπίζουμε με το επόμενο δια ζώσης διεθνές εργαστήριο με έργα του Αρχαίου Δράματος, που θα γίνει από 25 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου φέτος, να μπουν και τα θεμέλια, για διεθνείς συμπαραγωγές.

Ποια ή ποιες ήταν οι πιο δύσκολες στιγμές που αντιμετωπίσατε σαν καλλιτεχνική διευθύντρια με το ΔΗΠΕΘΕ;
Oι πιο δύσκολες στιγμές πάντα, για έναν καλλιτεχνικό διευθυντή είναι όταν απαξιώνεται το καλλιτεχνικό του έργο με μεγάλη ευκολία, για λόγους άσχετους με την ουσία. Κυρίως για λόγους πολιτικής ή μικροπολιτικής, φαβοριτισμού, ή ακόμα χειρότερα, άγνοιας και υστεροβουλίας. Καταλαβαίνετε ότι σε τοπικό επίπεδο, μπορεί πολύ συχνά να συμβεί κάτι τέτοιο, όπως βλέπουμε και πρόσφατα σε πολλά ΔΗΠΕΘΕ.

Πολλά ΔΗΠΕΘΕ στο παρελθόν, την εποχή των ‘παχιών αγελάδων’, έγιναν βορά στην αλόγιστη φιλοδοξία καλλιτεχνών, που ως καλλιτεχνικοί διευθυντές, καταχράστηκαν την εμπιστοσύνη αυτών που τους επέλεξαν, αγνόησαν ή απαξίωσαν την τοπική κοινωνία που έπρεπε να αφουγκραστούν και να αναδείξουν, σύμφωνα με τον θεσμικό τους ρόλο.

Βλέπουμε γενικά όλα τα ΔΗΠΕΘΕ σε όλη τη χώρα να αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα και κατά κοινή ομολογία έχουν χάσει την παλιά τους αίγλη. Πού πιστεύετε πως οφείλεται αυτό;
Η κυριότερη αιτία, είναι ότι με την επέλαση των μνημονίων, η οικονομική συμμετοχή του κεντρικού κράτους, και ειδικά του ΥΠΠΟΑ, που εξασφαλίζει έστω και την υποτυπώδη νομιμότητα στην εκλογή καλλιτεχνικού διευθυντή και απολογισμού του καλλιτεχνικού έργου, μειώθηκε κατακόρυφα, έτσι ώστε τα ΔΗΠΕΘΕ, να συντηρούνται σχεδόν αποκλειστικά με την οικονομική βούληση της εκάστοτε δημοτικής αρχής, Για αυτόν το λόγο, έχουν υποπέσει σε ένα εκτρωματικό νομικό πλαίσιο, από τη μία να είναι Κοινωφελείς Επιχειρήσεις Δήμων, και από την άλλη ΝΠΙΔ. Ετσι εμποδίζονται να δράσουν, σε ένα σωρό ζητήματα, από τις προσλήψεις καλλιτεχνικού και τεχνικού προσωπικού, ως το ενοίκιο κατοικιών για καλλιτέχνες! Αυτή η άνιση επίσης μεταχείριση, (γιατί π.χ. άλλος Δήμος επιχορηγεί με 400.000, άλλος με 150.000 ευρώ), εκτός του ότι δημιουργεί παρεμβάσεις των τοπικών συμβουλίων, όχι πάντα προς όφελος του καλλιτεχνικού έργου, δημιουργεί και ΔΗΠΕΘΕ διαφορετικών ταχυτήτων. Για να είμαστε όμως δίκαιοι, πολλά ΔΗΠΕΘΕ στο παρελθόν, την εποχή των ‘παχιών αγελάδων’, έγιναν βορά στην αλόγιστη φιλοδοξία καλλιτεχνών, που ως καλλιτεχνικοί διευθυντές, καταχράστηκαν την εμπιστοσύνη αυτών που τους επέλεξαν, αγνόησαν ή απαξίωσαν την τοπική κοινωνία που έπρεπε να αφουγκραστούν και να αναδείξουν, σύμφωνα με τον θεσμικό τους ρόλο. Φτάσαμε λοιπόν στο σήμερα, όπου εκεί, μόλις πριν τρία χρόνια, φαινόταν δυνατή, μια πιθανή ανανέωση του θεσμού, με επιλογή νέων και δραστήριων καλλιτεχνικών διευθυντών, (μεταξύ των οποίων μάλιστα, η πλειοψηφία τύχαινε να είναι γυναίκες) -μέσα στη ‘σιωπή’ της Πανδημίας, βρεθήκαμε να ‘ξηλώνονται’ πολλοί από αυτούς, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο…

Αυτή λοιπόν η αμηχανία επαναδιαπραγμάτευσης του ρόλου των ΔΗΠΕΘΕ, και η έλλειψη δημόσιου διαλόγου και διαφάνειας πάνω στο μείζον για όλη την Ελλάδα θέμα, της πολιτιστικής αποκέντρωσης, επέτρεψε σαν αποτέλεσμα π.χ. την εκλογή ερασιτεχνών σε ρόλους καλλιτεχνικού διευθυντή, την υποτίμηση των ΔΗΠΕΘΕ στη χρήση των εγκαταστάσεων και των θεάτρων των Δήμων, οι οποίοι δίνουν προτεραιότητα σε τοπικά ερασιτεχνικά σχήματα ή δημοτικά εργαστήρια και συλλόγους, για ευνόητους λόγους… Ετσι, ο κύριος θεσμικός ρόλος των ΔΗΠΕΘΕ, δηλαδή η επαγγελματική παρουσία θεάτρου και πολιτισμού στην Περιφέρεια, ατονεί, τη στιγμή που τα ΔΗΠΕΘΕ, θα έπρεπε να αποτελούν με τη σωστή επιδότηση, πνεύμονες δημιουργίας και επαγγελματικού διεξόδου για νέους, αλλά και παλαιότερους καλλιτέχνες, και κίνητρο δημιουργικής αποκέντρωσης.

Η γνώμη μου είναι, ότι πρέπει να γίνει πολύ σύντομα μία δημόσια διαβούλευση για τον τρόπο εκλογής γενικότερα καλλιτεχνικών διευθυντών, όχι μόνον στα ΔΗΠΕΘΕ αλλά και στο Εθνικό, και στο ΚΘΒΕ.

Μήπως ήρθε η στιγμή να δημιουργηθούν νέες συνθήκες για τα ΔΗΠΕΘΕ και ποιες είναι αυτές;
Η γνώμη μου είναι, ότι πρέπει να γίνει πολύ σύντομα μία δημόσια διαβούλευση για τον τρόπο εκλογής γενικότερα καλλιτεχνικών διευθυντών, όχι μόνον στα ΔΗΠΕΘΕ αλλά και στο Εθνικό, και στο ΚΘΒΕ. Για τον ρόλο και τη στελέχωση των επιτροπών, για τον ρόλο εκείνων που καλούνται να κρίνουν τις προτάσεις, τις στοχοθεσίες και το καλλιτεχνικό έργο. Τον ρόλο των Διοικητικών Συμβουλίων, τι εννοούμε όταν λέμε ‘ανεξάρτητες’ επιτροπές, και πως πρέπει να βοηθηθούν οι λειτουργίες των θεσμών, ανεξαρτήτως προσώπων.
Κατόπιν, ειδικά για τα ΔΗΠΕΘΕ, να μελετηθούν από τον Τομέα Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ, οι προτάσεις που έχουμε καταθέσει με περισσό κόπο αυτά τα τρία τελευταία χρόνια οι καλλιτεχνικοί διευθυντές, στο σύνολο μας, σχετικά με το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους και οι βελτιώσεις που προτείνουμε στις Προγραμματικές Συμβάσεις.
Επίσης, πρέπει να μελετηθεί με μεγάλη σοβαρότητα, ο τρόπος συμμετοχής και συμβολής της Περιφέρειας σε αυτά, τι εννοούμε όταν λέμε Περιφερειακή πολιτιστική παραγωγή, και πώς μπορεί να επιτευχθεί συνολικά το άνοιγμα στην εξωστρέφεια και το διεθνές καλλιτεχνικό γίγνεσθαι.

Μιλήστε μας για τη νέα παραγωγή που ετοιμάζετε «ο Τραπεζίτης». Γιατί επιλέξατε αυτό έργο για να εγκαινιάσετε τον καινούργιο θεατρικό σας χώρο;
Το έργο αυτό το είχαμε προαναγγείλει από το 2018, που ανέλαβα την καλλιτεχνική διεύθυνση του ΔΗΠΕΘΕΚ. Ηταν τότε ένα φρέσκο, γραμμένο μόλις το 2015, έργο για την οικονομική κρίση, που βασάνιζε τις χώρες του Νότου. Είχα έρθει σε επαφή με αυτά τα δυνατά, αξιόλογα κείμενα του Ισπανικού Θεάτρου, μέσω της φίλης μου Μαρίας Χατζηεμμανουήλ, ακάματης εργάτριας στη μετάφραση ισπανικών έργων, και στη μεταφορά γνώσεων πάνω στην παγκόσμια δραματουργία, και είχα ήδη σκηνοθετήσει από το 2013, στο θέατρο ‘Εν Αθήναις’ την κωμωδία του Μάξι Ροντρίγκεθ ‘ΟΕ-ΟΕ-ΟΕ’, μια παρόμοια καυστική σάτιρα της οικονομικής κρίσης μέσα από τον κόσμο του ποδοσφαίρου, με πρωταγωνιστή τον Στάθη Σταμουλακάτο. Ετυχε λοιπόν, να μην ανέβει τότε, «Ο ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ», να μεσολαβήσει ένα ανέβασμα του στο ΚΘΒΕ, μόλις λίγο πριν την Πανδημία, και τώρα νομίζω, ότι με την πρεμιέρα του στην Κέρκυρα, ήρθε η ώρα του, να πάρει μια εντελώς άλλη χροιά. Γιατί μπορεί το 2015, να είναι μόλις πριν 6 χρόνια, αλλά φαντάζει επίσης και τόσο πολύ μακρινό. Η οικονομική κρίση έχει εδραιωθεί, η νίκη του παγκόσμιου καπιταλισμού, δείχνει να μεταμφιέζεται μέσα από τον υγειονομικό φόβο, ένας καινούριος, ανησυχητικός κόσμος αναδύεται, όπου το τι είναι αληθινό και το ψεύτικο, φαντάζει ως η νέα πραγματικότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.

Το έργο, βάζει επίσης σοβαρά ερωτηματικά για την πορεία των ιδεολογιών, των κινημάτων, των συλλογικών δράσεων, σε έναν περίεργο κόσμο που το Διαδίκτυο ορίζει: ότι αληθινό, είναι ότι πιστεύει ο κόσμος’. Κωμωδία λοιπόν, αλλά επηρεασμένη από τη μαύρη σάτιρα των ισπανικών γκράφικ νόβελς, και κόμικς της εποχής του Εμφυλίου, του πολύχρωμου κόσμου της ποπ κουλτούρας, του μελοδράματος και της τραβηγμένης δράσης των ταινιών του Αλμοδόβαρ και των τελενοβέλας, και βέβαια του ανελέητου σουρεαλισμού και της κοινωνικής κριτικής όπως κληρονομήθηκε από το Νταλί και τον Μπουνιουέλ.

Η πανδημία έναν από τους κλάδους που έπληξε είναι των καλλιτεχνών. Πιστεύετε ότι τα μέτρα που πάρθηκαν ήταν αρκετά ώστε να βγει το θέατρο όσο γίνεται αλώβητο από αυτήν;
Δε μπορούν κατά τη γνώμη μου να βγουν αλώβητες από μία τέτοια Πανδημία, ούτε το θέατρο, ούτε και οι Παραστατικές Τέχνες , ούτε και καμία άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα που απαιτεί φυσική παρουσία. Ισως δε θα έπρεπε κιόλας. Αυτή η περιβόητη ‘επιστροφή στην κανονικότητα’, αν είναι να αφορά από τη μία την υπερδραστηριότητα χωρίς επαγγελματισμό, ή την αρπαχτή των επιτήδειων, καλύτερα να μην επιστρέψει ποτέ. Αυτό που πρέπει να σηματοδοτηθεί, είναι να κατοχυρώνεται ο επαγγελματισμός, η σοβαρότητα, και η διαμεσολάβηση επαγγέλματος και καλλιτεχνικού προϊόντος, σε όλα τα στάδια. Το Μητρώο Καλλιτεχνών είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά ποιο είναι το επόμενο; Δηλαδή η ουσιαστική στήριξη της παραγωγής; Τα ΔΗΠΕΘΕ μέσα στην Πανδημία διπλασίασαν την επιδότηση τους, με άμεσα αντανακλαστικά εκ μέρους του ΥΠΠΟΑ. Και μάλιστα με αμέριστη κατανόηση, όταν οι παραγωγές δε μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν, αρκεί να γίνονταν τα ΔΗΠΕΘΕ, ο μοχλός στήριξης στους καλλιτέχνες. Όμως τι θα γίνει από δω και πέρα; Θα επιστρέψουμε στα 35000 ευρώ κατ’ έτος; Αστείο ποσό και να το αναφέρει κανείς! Και μάλιστα με το χνώτο του δημόσιου λογιστικού, που ούτε ενοίκιο για το σπίτι του Καλλιτεχνικού Διευθυντή δε μας επιτρέπει;
Χρειάζεται πολλή φροντίδα και αφοσίωση η ανανέωση του θεσμού, και αυτό δε μπορεί να γίνει, παρά μόνον εάν υπάρξει όραμα για τα ΔΗΠΕΘΕ, και βούληση επέμβασης σε τομείς που δεν αποτελούν ευθύνη ενός μόνο Υπουργείου.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις