Το NEWS 247 στα άδυτα του πρώτου Μουσείου Φωταερίου στην Ελλάδα

Στο εσωτερικό του μυρίζει ακόμα λιθάνθρακα και κωκ, ανακατεμένα με το άρωμα του ξύλου των σύγχρονων εγκαταστάσεων. Σε κάθε δωμάτιο πλέον κάνει ψύχρα, σε αντίθεση με τους 80 βαθμούς Κελσίου που ήταν η μέση θερμοκρασία εργασίας σχεδόν από το 1860. Η μέρα ξεκινούσε με την απόσταξη στα λεγόμενα “κορνούτα” και κατέληγε στην αυστηρή επίβλεψη λειτουργίας του δικτύου διανομής φωταερίου σε όλο το ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Από τα ανάκτορα του Όθωνα, μέχρι τον Κεραμεικό, την Ερμού, την Ομόνοια, τον Άγιο Παύλο και το Μοναστηράκι.

Οι συνθήκες εργασίας προκλητικά επικίνδυνες. Μία ζωή που ακροβατούσε ανάμεσα σε ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό, χωρίς ειδικές στολές, χέρια γυμνά για τη μεταφορά του καυτού κωκ, μέχρι και το απαιτητικό ωράριο που κατέρριπτε σε κάποιες περιπτώσεις το βασικό 8ωρο και σύμφωνα με μαρτυρίες, έφτανε σερί τις 38 ώρες. Μπορεί οι εργάτες να έφτυναν κυριολεκτικά αίμα, όμως θεωρούνταν προνομιούχοι υπάλληλοι του πρώτου εργοστασίου φωταερίου στην Αθήνα.

Ακόμα και αν οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι θα καταφέρουμε να μιμηθούμε τον τρόπο με τον οποίο το 1792 ο Σκωτσέζος μηχανικός William Murdoch κατάφερε να φωτίσει το σπίτι του στην Κορνουάλη, η πραγματικότητα διέψευσε τελικά τις εκτιμήσεις.

Το πρώτο βιομηχανικό μουσείο φωταερίου το Γκάζι είναι γεγονός

Οι εικόνες της αλλοτινής Αθήνας που περνούσε σταδιακά από τα λαδοφάναρα στις λάμπες φωταερίου και από τις απλές οικοτεχνίες στις σύγχρονες μονάδες παραγωγής, αναγεννάται σε ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά μουσεία στην Ευρώπη και το μοναδικό του είδους στην Ελλάδα, το Βιομηχανικό Μουσείο φωταερίου που στεγάζεται εντός της Τεχνόπολις, στο Γκάζι.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και πλήθους οπτικοακουστικών μέσων επιτυγχάνεται η ρεαλιστική αναγέννηση των περίπου 120 χρόνων λειτουργίας του εργοστασίου, από ίδρυσής του από τον Γάλλο επιχειρηματία Φεράλδι το 1860, στο 1938 (όπου και η επιχείρηση περνά στα χέρια του δήμου – Ιδρύεται η Δημοτική Εκμετάλλευσις Αεριοφωτός) μέχρι και το οριστικό λουκέτο το 1984, λόγω “άφιξης” του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα.

Σε έξι αίθουσες, 13 βασικές στάσεις και ανάμεσα σε ηχητικά ντοκουμέντα από μαρτυρίες εργατών, βιντεοσκοπήσεις, φωτογραφίες, διαδραστικές εφαρμογές και μηχανήματα, μπορεί κανείς να αντιληφθεί πλήρως τα δέκα στάδια παραγωγής φωταερίου. Την απόσταξη στους φούρνους, τις παγίδες μόνωσης με νερό, τα ψυχραντήρια για μείωση της θερμοκρασίας, τα καθαρτήρια και τις ειδικές δεξαμενές καθαρισμού, τους μετρητές, τα αεριοφυλάκια, τους ρυθμιστές πίεσης και τελικά, το δίκτυο υπόγειας διανομής στην πόλη (το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται αυτούσιο για τη διανομή φυσικού αερίου).

Αρχικά, το φωταέριο χρησιμοποιήθηκε μόνο για το φωτισμό των δρόμων. Λίγες δεκαετίες αργότερα, “τρύπωσε” στα σπίτια των κατοίκων του κέντρου ως πηγή θέρμανσης, ενώ μία σειρά από συσκευές, όπως ο θερμοσίφωνας, ο φούρνος και η κουζίνα θα χρησιμοποιήσουν εξίσου ως πρώτη ύλη τον εισαγόμενο λιθάνθρακα από Τουρκία, Ουαλία και Αγγλία.

Το εργοστάσιο προσέλκυσε σταδιακά όλο και περισσότερες βιομηχανίες στη περιοχή. Μερικές από αυτές ήταν η σοκολατοποιία Παυλίδη και η ΕΛΑΪΣ, ενώ λίγο αργότερα με τη διάδοση του φωταερίου, καθιερώθηκε και η νυχτερινή βάρδια εργασίας.

Τον 20ο αιώνα η Πειραιώς μετατράπηκε στη μεγαλύτερη βιομηχανική ζώνη της Αθήνας. Σήμερα τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια της οδού έχουν χαρακτηριστεί μνημεία σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς και π.χ. οι εγκαταστάσεις της κλωστοϋφαντουργίας Γαβριήλ επαναχρησιμοποιήθηκαν για στεγάσουν καταστήματα του Factory Outlet.

Το μουσείο αναπληρώνει εκπαιδευτικά κενά και προσελκύει πάνω από 30.000 επισκέπτες

Με αφορμή τον ένα χρόνο λειτουργίας του μουσείου, το NEWS 247 ξεναγήθηκε στο χώρο και συνομίλησε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Τεχνόπολις για τις γενέθλιες εκδηλώσεις, αλλά και την πλούσια εκπαιδευτική συμβολή του μουσείου στη διαπαιδαγώγηση των νέων.

“Πρόκειται για ένα μουσείο της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας που συμπληρώνει εκείνα της Αρχαίας Ιστορίας μας. Και μάλιστα, έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς εξαιτίας της ταχείας βιομηχανικής συρρίκνωσης, τα νέα παιδιά δεν έχουν παραστάσεις από την παραγωγή, από κόσμο που δουλεύει σε μηχανήματα και γενικά από εργοστάσια. Οπότε το μουσείο αναπληρώνει το εκπαιδευτικό αυτό κενό”, προσθέτει ο κ. Κωνσταντίνος Μπιτζάνης.

“Η Βιομηχανική Αρχαιολογία αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς στη δυτική Ευρώπη και ήταν σημαντικό να έχουμε και εμείς ένα ανάλογο μουσείο”, αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Το έργο ολοκληρώθηκε με τη χρηματοδότηση του δήμου Αθηναίων, αλλά και με κονδύλια του ΕΣΠΑ. Έχει ήδη καταφέρει να εγγραφεί στη ζωή της πόλης και μετρά πάνω από 30.000 επισκέπτες από την πρώτη ημέρα εγκαινίων. “Ενας αριθμός αξιόλογος, αν σκεφτεί κανείς ότι οι επισκέψεις στο Βυζαντινό Μουσείο, δεν ξεπερνούν σήμερα τις 12.000”, προσθέτει ο κ. Μπιτζάνης. 

Να σημειωθεί ότι το μουσείο επισκέπτονται κυρίως σχολεία, αλλά και γκρουπ τουριστών από πολλές χώρες, αφού αποτελεί συνιστώμενο προορισμό μέσω TripAdvisor. “Μόνο θετικά σχόλια και κριτικές ακούμε μέχρι τώρα. Για τον Βιομηχανικό Περίπατο σε όλες τις αίθουσες παραγωγής φωταερίου το εισιτήριο κοστίζει ένα ευρώ, οπότε και αξίζει τον κόπο να έρθει κανείς εδώ”, σχολιάζει ο ίδιος.

Πλούσιο το πρόγραμμα την Κυριακή των Γενεθλίων

Από τις 10.15 οι πόρτες της Τεχνόπολις και του Μουσείου Φωταερίου θα είναι ανοιχτές σήμερα Κυριακή 23/02, για τον ένα χρόνο γενεθλίων του πρώτου Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου στην Αθήνα.

Οι εκδηλώσεις ποικίλες. Από ξεναγήσεις, μέχρι μαθήματα ποδηλάτου και μουσειοπαδαγωγικά προγράμματα για ανηλίκους.

Σημειώνεται ότι στις 16.00 είναι η τελευταία ανάβαση στον Πύργο Υδαταερίου 30 μέτρων, από όπου κανείς μπορεί να απολαύσει πανοραμικά την εικόνα της Αθήνας και να βγάλει μοναδικές φωτογραφίες.

Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα των εκδηλώσεων.

Αναλυτικές πληροφορίες για την Ιστορία, τα εκθέματα και τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου φωταερίου.

Ο Βιομηχανικός Περίπατος παραγωγής φωταερίου μέσα από το φακό του NEWS 247

(To εργοστάσιο λίγα χρόνια μετά τα εγκαίνιά του. Υποβαθμισμένη η περιοχή στο Γκάζι)

(Τα κορνούτα για την απόσταξη λιθάνθρακα)

(Πανοραμική άποψη από το πρώτο στάδιο παραγωγής)

(Ποινολόγιο και παρουσιολόγιο για όλους τους εργάτες. Εικόνα από γραμματέα)

(Απορροφητήρες)

(Ψυχραντήρια)

(Από εδώ φεύγει το φωταέριο για το φωτισμό όλου του κέντρου. Πίνακες ελέγχου και μέτρηση)

(Το παλιότερο μηχάνημα μέτρησης της ποσότητας φωταερίου)

(Κουζίνες φωταερίου της εποχής)

(Το δημόσιο σύστημα διανομής φωταερίου μετεξελίχθηκε σε διανομή φυσικού αερίου – ΔΕΠΑ)

(Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τεχνόπολις μιλά στο NEWS 247)