5 βιβλία του μεγάλου νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα που αξίζει να διαβάσετε

Φτωχότερος είναι από σήμερα ο κόσμος των Γραμμάτων και των Τεχνών, καθώς έφυγε από τη ζωή ο Μάριο Βάργκας Λιόσα (1936–2025), ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Γεννημένος στην Αρεκίπα του Περού, αναδείχθηκε ως κορυφαία λογοτεχνική φωνή με έργα που εξερευνούν τις δομές εξουσίας, την κοινωνική αδικία και την ανθρώπινη ψυχολογία. Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για «τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις αιχμηρές εικόνες της αντίστασης, της ανταρσίας και της ήττας του ατόμου».

Η λογοτεχνική του πορεία χαρακτηρίζεται από πολυφωνικές αφηγήσεις, αφηγηματικούς πειραματισμούς και βαθιά πολιτική και κοινωνική ευαισθησία. Τα έργα του, μεταφρασμένα σε δεκάδες γλώσσες, παραμένουν επίκαιρα και επιδραστικά.​

Τον Οκτώβριο του 2010, η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία τίμησε τον Μάριο Βάργκας Λιόσα με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αναγνωρίζοντας το έργο του για τη «χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις διεισδυτικές εικόνες της ατομικής αντίστασης, της εξέγερσης και της ήττας». Ήταν μια διάκριση που επισφράγιζε δεκαετίες δημιουργικής πορείας και λογοτεχνικής επιρροής σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μιλώντας για την επιρροή του, ο ίδιος είχε αναφερθεί με θαυμασμό στον Γκυστάβ Φλωμπέρ, έναν συγγραφέα που, όπως έλεγε, δεν υπήρξε εκ γενετής ιδιοφυΐα, αλλά έχτισε τη μεγαλοσύνη του μέσα από επίμονη εργασία, αφοσίωση και πειθαρχία.

Για τον Λιόσα, η λογοτεχνία δεν ήταν ποτέ αποκομμένη από την κοινωνία και την πολιτική. Πίστευε βαθιά ότι η δημοκρατική κουλτούρα – αυτή που σέβεται την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα – διαμορφώθηκε και χάρη στην τέχνη: «Είμαι πεπεισμένος πως η λογοτεχνία, ο πολιτισμός, η τέχνη, ευαισθητοποίησαν τον κόσμο απέναντι στα δεινά, τις αδικίες, τις ανισότητες και τις καταχρήσεις της πραγματικής ζωής. Η λογοτεχνία είναι απόλαυση – αλλά και ένα πολύτιμο εργαλείο για να πορευτούμε στη ζωή».

AP Photo/A. Balaguer

Ένας βαθιά πολιτικοποιημένος διανοούμενος

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος λογοτέχνης, αλλά και ένας βαθιά πολιτικοποιημένος διανοούμενος. Σταθερά ενεργός στο δημόσιο λόγο, συμμετείχε ενεργά στον πολιτικό στίβο της χώρας του. Το 1990, έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού, επικεφαλής του κεντροδεξιού Δημοκρατικού Μετώπου (FREDEMO). Αν και ηττήθηκε, η κάθοδός του στις εκλογές επισφράγισε την πίστη του στη δημοκρατία και τη δύναμη των ιδεών ως μοχλό κοινωνικής αλλαγής. Ακόμα και μετά την πολιτική του ήττα, παρέμεινε μία από τις πιο εμβληματικές φωνές υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και του φιλελεύθερου ανθρωπισμού στη Λατινική Αμερική και πέρα από αυτήν.

Πέντε εμβληματικά μυθιστορήματά του που αξίζει να διαβαστούν:

Το Πράσινο Σπίτι (1966)

Από τα πλέον φιλόδοξα έργα του Μάριο Βάργκας Λιόσα, “Το Πράσινο Σπίτι” είναι ένα παλίμψηστο αφηγήσεων, προσώπων και εποχών που συγκροτούν μια σύνθετη, σκοτεινή τοιχογραφία του Περού. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα πορνείο στα σύνορα της ζούγκλας, που λειτουργεί όχι μόνο ως σκηνικό, αλλά και ως σύμβολο επιθυμίας, εξουσίας και κοινωνικής σύγκρουσης. Μέσα από την πολυφωνική του αφήγηση, ο Λιόσα υφαίνει το μωσαϊκό ενός κόσμου βυθισμένου στη διαφθορά, τη βία, την καταπίεση – αλλά και την ομορφιά της επιβίωσης.

Δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο. Είναι όμως από εκείνα που, διαβάζοντάς τα, σου αποκαλύπτουν πώς η λογοτεχνία μπορεί να συλλάβει τη χαοτική πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.

Η Πόλη και τα Σκυλιά (1963)

Το πρώτο – και για πολλούς το καλύτερο – μυθιστόρημα του Βάργκας Λιόσα, αυτό που τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο, εξακολουθεί να είναι ένα βασικό σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη λατινοαμερικανική λογοτεχνία. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό χρονικό ενηλικίωσης, βίας και στρατιωτικού αυταρχισμού.

Τοποθετημένο σε μια αυστηρή στρατιωτική σχολή της Λίμας –κατά πολύ βασισμένη στις προσωπικές του εμπειρίες– “Η Πόλη και τα Σκυλιά” αποκαλύπτει πώς η καταστολή και ο φόβος γεννούν τη βία και τον κυνισμό. Οι έφηβοι πρωταγωνιστές του συγκροτούν ένα κλειστό σύστημα επιβίωσης με δικούς του άγραφους νόμους, όπου το τίμημα της ανυπακοής είναι βαρύ.

Η Γιορτή του Τράγου (2000)

 

Στη «Γιορτή του τράγου», ο μεγάλος Περουβιανός συγγραφέας υφαίνει μια μεγάλη τοιχογραφία όπου η Ιστορία μπλέκεται με τις μικρές ανθρώπινες ιστορίες, και όπου γνωστά ιστορικά πρόσωπα -όπως ο στρατηγός Τρουχίλιο που βασάνισε 3.000.000 ανθρώπους χωρίς να υποψιάζεται τη «μακιαβελική» πτώση του- διασταυρώνουν τα πεπρωμένα τους με τους μυθιστορηματικούς ήρωες του βιβλίου.

Πρόκειται ίσως για το πιο πολιτικά φορτισμένο έργο του Μάριο Βάργκας Λιόσα που αφορά τη φύση της εξουσίας, την κακοποίηση, τον φόβο και την ανάγκη λύτρωσης. Μέσα από την παράλληλη αφήγηση τριών χαρακτήρων –ενός δικτάτορα, μιας επιζήσασας και ενός συνωμότη–, ο Λιόσα σκιαγραφεί με ακρίβεια τον τρόμο της δικτατορίας του Ραφαέλ Τρουχίγιο στη Δομινικανή Δημοκρατία και τον τρόπο με τον οποίο η βία διαποτίζει κάθε πτυχή της κοινωνίας και της ανθρώπινης ψυχής.

Η παγκόσμια κριτική χαιρέτησε τη «Γιορτή του τράγου» ως το αναμφισβήτητο αριστούργημα της ώριμης συγγραφικής περιόδου του Βάργκας Λιόσα.

Η Θεία Χούλια και ο Γραφιάς (1977)

Ένα από τα πιο αγαπημένα και παιχνιδιάρικα μυθιστορήματα του Μάριο Βάργκας Λιόσα, “Η Θεία Χούλια και ο Γραφιάς” είναι μια συναρπαστική και ημι-αυτοβιογραφική ιστορία ενηλικίωσης που ακροβατεί ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, στο χιούμορ και τη συγκίνηση. Ο δεκαοχτάχρονος Μάριο, φοιτητής και επίδοξος συγγραφέας, ερωτεύεται τη θεία του – τη μεγαλύτερη σε ηλικία Χούλια – πυροδοτώντας μια σειρά από οικογενειακές και κοινωνικές αντιδράσεις.

Παράλληλα, στο ραδιόφωνο, οι μελοδραματικές ιστορίες ενός θρυλικού σεναριογράφου διαπλέκονται με την αφήγηση του Μάριο, δημιουργώντας ένα ευφυές παιχνίδι ανάμεσα στη ζωή και τη μυθοπλασία.
Το μυθιστόρημα είναι ένας φόρος τιμής στην αφήγηση, ένα γοητευτικό σχόλιο για τη δύναμη της φαντασίας, τον έρωτα, τη νεότητα και τη δημιουργία. Διαβάζεται με ευχαρίστηση, και αποδεικνύει πόσο αβίαστα μπορεί η λογοτεχνία να παντρέψει το προσωπικό με το παγκόσμιο.

Ο Πόλεμος της Συντέλειας του Κόσμου (1981)

Αν υπάρχει ένα βιβλίο που αποδεικνύει γιατί ο Λιόσα θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, είναι αυτό, ένα φιλοσοφικό και πολιτικό σχόλιο για τον φανατισμό, την απολυταρχία και την ανάγκη για ουτοπία.. “Ο Πόλεμος της Συντέλειας του Κόσμου” είναι ένα πολυφωνικό, μεγαλειώδες μυθιστόρημα που βασίζεται σε αληθινά ιστορικά γεγονότα: την εξέγερση του Κανουδός στη Βραζιλία στα τέλη του 19ου αιώνα. Στην καρδιά του, μια σύγκρουση ανάμεσα στην εξουσία και τη μυστικιστική πίστη, ανάμεσα στον λογικό ορθολογισμό και το θρησκευτικό φανατισμό.

Ο συγγραφέας μάς τοποθετεί στο επίκεντρο μιας μάχης ανάμεσα στο «καλό» και το «κακό», μόνο για να ανατρέψει ξανά και ξανά τις προσδοκίες μας. Οι ήρωες του δεν είναι ποτέ μονοσήμαντοι – αλλάζουν όψη, ιδεολογία, ρόλο, θέτοντας συνεχώς υπό αμφισβήτηση την ίδια τη φύση της ανθρώπινης πίστης και της πολιτικής βίας.

Η αφήγηση εναλλάσσεται με κινηματογραφική δύναμη, η πλοκή είναι καταιγιστική και η γλώσσα βαθιά στοχαστική.