Αυτό το βιβλίο διαλύει τις βεβαιότητές σου – Και η αλήθεια του είναι πικρή

Υπάρχουν συγγραφείς που αφηγούνται ιστορίες και υπάρχουν και εκείνοι που βουτούν τα σκοτεινά τοπία της ψυχής, χτίζοντας κόσμους που, αν και φανταστικοί, μοιάζουν επικίνδυνα οικείοι. Ο Δημήτρης Σωτάκης ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.

Είναι ο συγγραφέας των εμμονών, των σιωπηρών κρίσεων, των εφιαλτικών κανονικοτήτων που κανείς δεν ομολογεί, αλλά όλοι αναγνωρίζουν. Ένα είδος λογοτεχνικού εξερευνητή που βουτά στο υποσυνείδητο, φέρνοντας στην επιφάνεια εκείνο που θέλουμε να ξεχάσουμε – ή που δεν τολμήσαμε ποτέ να παραδεχτούμε.

Με σταθερή του πυξίδα τη λογοτεχνία του φανταστικού, ο Σωτάκης δημιουργεί μυθιστορήματα που διαβάζονται απνευστί, όχι επειδή υπόσχονται λύσεις ή λυτρωτικά φινάλε, αλλά γιατί μας τραβούν ακαταμάχητα μέσα τους. Οι ήρωές του είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, με ένα μικρό ή μεγάλο εσωτερικό ρήγμα, που τους οδηγεί σε αλλόκοτες πραγματικότητες, σε ένα καφκικό σύμπαν όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, αλλά και όλα είναι πιο αληθινά από ποτέ.

Τα βιβλία του είναι συμβολικά, αλλά όχι απόμακρα, αφηγηματικά, αλλά ποτέ εύκολα. Κάθε ιστορία εξυπηρετεί έναν βαθύτερο σκοπό: να μας φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με το “τέρας” που κουβαλάμε μέσα μας – είτε λέγεται φόβος, είτε απώλεια, είτε ταυτότητα, είτε ο ίδιος ο χρόνος. Με λόγο πυκνό αλλά απλό, και με ρυθμό που παγιδεύει, ο Δημήτρης Σωτάκης γράφει όχι για να μας αποσπάσει από την πραγματικότητα, αλλά για να μας την αποκαλύψει ξανά, μέσα από ένα παραμορφωτικό –και διαφωτιστικό– κάτοπτρο.

“Η Πικρή Αλήθεια”: Ένας λαβύρινθος μνήμης, τρόμου και υπαρξιακής απογύμνωσης.

Οι Λέντις, μια τετραμελής οικογένεια φτάνει για τις καθιερωμένες καλοκαιρινές της διακοπές στο αγαπημένο της απομονωμένο ξενοδοχείο. Εκεί ξαφνικά, σαν κάποιος να τράβηξε τη μνήμη από τη ρίζα της, κανείς δεν τους αναγνωρίζει. Ούτε το προσωπικό, ούτε οι τακτικοί επισκέπτες. Σαν να μην υπήρξαν ποτέ.

Αυτή είναι η αφετηρία του νέου μυθιστορήματος του Δημήτρη Σωτάκη, Η Πικρή Αλήθεια (εκδ. Κέδρος) – ενός σκοτεινού, ασφυκτικού και ταυτόχρονα υποδόρια τρυφερού έργου, που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη από την πρώτη κιόλας σελίδα και τον κρατά εγκλωβισμένο σε έναν λαβύρινθο υπαρξιακής αγωνίας.

Η συγγραφική πένα του Δημήτρη Σωτάκη δεν έχει ανάγκη από δραματικές εξάρσεις για να στήσει έναν εφιάλτη. Του αρκεί μια ήρεμη, σχεδόν κοινότοπη αφετηρία και ένα ανεπαίσθητο ρήγμα είναι αρκετό για να αρχίσει να υποχωρεί το έδαφος της πραγματικότητας. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, όλα μοιάζουν να ξεθωριάζουν: οι ταυτότητες, οι αναμνήσεις, ακόμη και οι σχέσεις των μελών της οικογένειας μεταξύ τους.

Αυτό που ξεχωρίζει στη γραφή του είναι το λεπταίσθητο, υπόγειο – συχνά μαύρο – χιούμορ του, που λειτουργεί σαν υπνωτιστικό: σε κρατά ήρεμο, ενώ το έδαφος τρίζει κάτω από τα πόδια σου. Δεν κραυγάζει ποτέ· αντίθετα, επιλέγει την υπαινικτική διατύπωση, μια γλώσσα που δεν επιβάλλει νοήματα αλλά τα υπονοεί, αφήνοντάς τα να σιγοκαίνε στη σκέψη.

Χωρίς διδακτισμούς, χωρίς συναισθηματικούς εκβιασμούς, ο Σωτάκης στήνει ένα ψυχολογικό τοπίο όπου η αβεβαιότητα γίνεται τρόμος, η καθημερινότητα εφιάλτης και η αναζήτηση της ταυτότητας μια βουβή κραυγή. Και σε όλο αυτό, δεν υπάρχει τίποτα υπερφυσικό. Μόνο η «πικρή αλήθεια» που καραδοκεί πάντα — μέσα μας.

Στην Πικρή Αλήθεια, ο Δημήτρης Σωτάκης στήνει μια αλληγορική παγίδα γύρω από την πιο στοιχειωμένη αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου: την ανάγκη να υπάρχει και να αναγνωρίζεται. Όχι απλώς να είναι παρών, αλλά να έχει αφήσει πίσω του ένα αποτύπωμα, μια αντανάκλαση στον καθρέφτη των άλλων. Τι σημαίνει, όμως, να σε θυμούνται; Και τι συμβαίνει όταν αρχίζουν να σε ξεχνούν – όχι μόνο οι άνθρωποι γύρω σου, αλλά κι εσύ ο ίδιος;

Κατά την προσφιλή συνήθεια του συγγραφέα, η αφήγηση διατρέχεται από ένα δεύτερο, παράλληλο κείμενο: το μυθιστόρημα του ίδιου του πρωταγωνιστή, του Πο – ενός βραβευμένου συγγραφέα και πατέρα της οικογένειας Λέντις. Το βιβλίο του, με τίτλο Το Λάθος Νόημα, λειτουργεί σαν παραμορφωτικός καθρέφτης της βασικής πλοκής. Κι εδώ, στο επίκεντρο βρίσκεται μια οικογένεια. Όμως αυτή τη φορά, δεν “παλεύει” να τη θυμηθούν. Παλεύει να ξεχαστεί. Οι πάντες αναγνωρίζουν τα μέλη της εξαιτίας ενός σκοτεινού συμβάντος – ενός ατυχήματος που στοίχισε μια ανθρώπινη ζωή.
Το παιχνίδι με τις ταυτότητες και την αναγνώριση αντιστρέφεται με τρόπο σχεδόν ειρωνικό, τονίζοντας ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα του εαυτού, της μνήμης και της θέσης μας στον κόσμο. Ο εσωτερικός αυτός καθρέφτης εντείνει τη μεταφυσική ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος και ενισχύει το υπαρξιακό του βάθος.

Το μυθιστόρημα ερευνά τη λεπτή μεμβράνη που χωρίζει το “είμαι” από το “φαίνομαι”, το “θυμάμαι” από το “υπάρχω”. Καθώς η οικογένεια του κεντρικού ήρωα βυθίζεται σε έναν εφιάλτη απώλειας ταυτότητας, η αφήγηση σκαλίζει αργά και επίμονα το ερώτημα που φοβόμαστε να διατυπώσουμε: Εάν κανείς δεν μας αναγνωρίζει, εάν σβήνουμε από τις μνήμες των άλλων – και τελικά κι από τη δική μας μνήμη – τότε ποιοι είμαστε;

Η Πικρή Αλήθεια συνιστά τελικά μια αμείλικτη, εσωτερική αποκάλυψη. Ένα ταξίδι στα βάθη του υποσυνείδητου, εκεί όπου οι φοβίες, οι ενοχές και η απώλεια νοήματος παίρνουν σάρκα και οστά μέσα από εικόνες, συμπεριφορές και σιωπές.

Και όχι, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που προσφέρει ανακούφιση. Έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο που σε παρασύρει, σε συγκλονίζει, και στο τέλος σε αφήνει γυμνό απέναντι στον εαυτό σου. Γιατί όταν σβήνει το αποτύπωμά μας στον κόσμο, μένει μόνο η αγωνία για την αλήθεια που κουβαλάμε μέσα μας. Πικρή, αναπόδραστη, υπαρξιακή. Ή μήπως σβήνει και αυτή;