Έλλη Μάρη: “Όλα στη ζωή είναι ένα Transit”

Δεν ξέρω πως μπορεί κάποιος σήμερα να δει τη ζωή με τρόπο ποιητικό. Να κοιτά έξω τον κόσμο και να μπορεί να διακρίνει μία ποιητική χροιά σε όλο αυτό που ζούμε που πιο πολύ μοιάζει με θέατρο του παραλόγου. Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι, αυτοί που έζησαν μία καραντίνα δύο χρόνων πάνω ακριβώς στην κρίσιμη εφηβεία τους, που στερήθηκαν την ανθρώπινη επαφή, καθώς οι αγκαλιές, τα φιλιά και η ξεγνοιασιά είχαν ποινικοποιηθεί.

Το καλοκαίρι διάβασα την ποιητική συλλογή της Έλλης Μάρη που κυκλοφορεί σε μία πολύ καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις Μέλισσα. Με τράβηξε ο τίτλος της: “Transit”, ελληνιστί “Μετάβαση”. Περιείχε 19 ποιήματα στα ελληνικά και 8 στα αγγλικά και πραγματικά ένιωθες πως όλη αυτή η συγγραφική απόπειρα συνιστούσε μία μετάβαση σε κάτι άλλο.

Συνάντησα την Έλλη ένα μεσημέρι του Σεπτεμβρίου. Ήθελα πραγματικά να γνωρίσω ένα νέο κορίτσι- είναι μόλις 19 ετών- που επιχειρεί σήμερα ένα εγχείρημα ποιητικό, άρα και ρομαντικό. Βρέθηκα απέναντι σε μία κοπέλα απόλυτα ώριμη και συνειδητοποιημένη που προσπαθούσε να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα μακριά από την Ελλάδα και που η ζωή γι΄ αυτήν αποτελεί μία διαρκή μετάβαση σε κάτι άλλο.

“Όταν ήμουν μικρή διάβαζα πάρα πολύ, σε σημείο ανησυχητικό. Και διακοπές που πηγαίναμε, κρατούσα πάντα ένα βιβλίο στο χέρι. Βυθιζόμουν μέσα στις ιστορίες των βιβλίων, έμπαινα μέσα σε αυτές. Όταν τελείωνα κάποιο, είχα τόσο έντονη την αίσθησή του, που χρειαζόμουν 2-3 μέρες να ηρεμήσω, να αποστασιοποιηθώ από τους ήρωές του μέχρι να πάρω στα χέρια μου το επόμενο.
Κρατούσα και ημερολόγιο μικρή. Ακόμη και όταν δεν ήξερα καλά καλά να γράφω, ήθελα τόσο πολύ να εκφραστώ, που έβαζα τη μητέρα και τη γιαγιά μου να γράφουν τις ιστορίες που τους έλεγα. Αργότερα, σημείωνα τι παρατηρούσα μέσα στη μέρα, έκανα κρίσεις για αγαπημένα μου πρόσωπα, τους έδινα αστεία ονόματα και έγραφα μικρές φανταστικές ιστορίες με πρωταγωνιστές αλλόκοτους ήρωες που ήταν κοντοί και πέρναγαν μεγάλες πόρτες. Θυμάμαι πως η μητερα μου μου μιλούσε για έναν διευθυντή της, τον οποίο εγώ είχα ονομάσει για κάποιο λόγο Ντελαπόρτα -δε λεγόταν έτσι ο άνθρωπος. Ε αυτός πρωταγωνιστούσε συχνά στις ιστορίες μου.

Έγραφα και ιστορίες για τη θάλασσα, δηλαδή για πράγματα τελείως αντίθετα από αυτά που γράφω τώρα. Σήμερα προτιμώ το τοπίο πόλης” μου εξομολογείται όταν τη ρωτώ πώς ξεκίνησε όλη αυτή η περιπέτειά της στον κόσμο της συγγραφής. Ωστόσο, στο βιβλίο σου συνάντησα πολλές φορές τη φύση και τη θάλασσα…

Ναι, αλλά ακόμη και αυτά τα ποιήματα, πάντα συνδυάζονται με το αστικό τοπίο. Λατρεύω να γράφω για την πόλη, τα κτίρια, τα φώτα και τα καφέ της. Νιώθω σαν το σπίτι μου στα καφέ. Μία απογευματινή ώρα, να κάθομαι μόνη σε ένα καφέ και να έχει λίγο κρύο. Αυτό είναι η ευτυχία μου. Και μπροστά δε φαντάζομαι κάποιο ορεινό ή θαλασσινό τοπίο. Μόνο την πόλη” .

Τι είναι ποίηση για σένα;
Καταρχάς για μένα όλοι είμαστε εν δυνάμει ποιητές και τα πάντα γύρω μας κρύβουν ποίηση. Γι΄αυτό και ψάχνω και προσπαθώ να βρω την ποίηση παντού. Μου αρέσει να εστιάζω σε κάτι φαινομενικά άσχετο, στα πιο μικρά πράγματα, ακόμη και στους περαστικούς. Μου αρέσει πολύ να κοιτώ ανθρώπους και να σκέφτομαι ποια ιστορία έχει ο καθένας…

Τα πρώτα βιβλία που θα έλεγες πως σε στιγμάτισαν ποια ήταν;
Καθοριστική ήταν νομίζω η στιγμή που διάβασα το “Μονόγραμμα” του Ελύτη στα 13 μου. Τότε ήμουν ερωτευμένη με ένα αγόρι και η μητέρα μου μου το έδωσε για να το διαβάσω. Ήταν το αγαπημένο βιβλίο του παππού μου. Όταν το διάβασα είπα, “τέλος, θέλω να γράφω ποίηση”.

Είναι νωρίς ακόμη μες στον κόσμο αυτόν, μ’ ακούς
Δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα, μ’ ακούς
Τό χαμένο μου το αίμα και το μυτερό, μ’ ακούς
Μαχαίρι
Σαν κριάρι που τρέχει μες στους ουρανούς
Και των άστρων τους κλώνους τσακίζει, μ’ακούς
Είμ’ εγώ, μ’ ακούς
Σ’ αγαπώ, μ’ ακούς
Σέ κρατώ καί σέ πάω καί σου φορώ
Το λευκό νυφικό τής Οφηλίας, μ’ ακούς
Πού μ’ αφήνεις, πού πας και ποιος, μ’ ακούς

Στο “Σ’ αγαπώ, μ’ ακούς”, οι επαναλήψεις του με είχαν ταράξει. Αυτές είναι που το κάνουν τόσο δυνατό. Είχα ξαναδιαβάσει ποιήματα, κάναμε στο σχολείο, αλλά δε με είχαν αγγίξει καθόλου. Στα σχολεία βαριούνται οι περισσότεροι καθηγητές. Κάποια στιγμή ήθελαν να διδαχθούμε Καβάφη και δεν τους το επέτρεψαν. Και νομίζω πως έφταιγε το γεγονός των σεξουαλικών του προτιμήσεων.

Μα στα σχολεία ελάχιστοι καθηγητές μιλούν για την ομοφυλοφιλία του Καβάφη…
Και είναι κρίμα, γιατί εγώ πήρα τότε συλλογές του και μου άρεσε πάρα πολύ η γραφή του. Με την ποίησή του μπορεί νομίζω να ταυτιστεί ο καθένας. Είναι βαθιά υπαρξιακά τα έργα του.

Πώς αποφάσισες λοιπόν να ασχοληθείς πιο σοβαρά με τη συγγραφή;
Ξεκίνησα να γράφω ένα λογοτεχνικό έργο, το οποίο και όταν τελείωσα, το είδαμε μαζί με την επιμελήτριά μου, την Αναστασία Καραστάθη. Μου είπε πως ουσιαστικά τα κείμενά μου ήταν ένα μεγάλο ποίημα που πήγαινε και πήγαινε. Ήταν ένας ποιητικός λόγος ελλειπτικός, με επαναλήψεις και περιγραφές. Όταν με ρώτησε αν έχω επιχειρήσει να γράψω κάποιο ποίημα, ενθουσιάστηκα γιατί είδα είχα γράψει πολλά. Της πήγα τα ποίηματά μου και ξεκινήσαμε τη δουλειά..

Αλήθεια, ένιωθες πως σε καταλαβαίνει ο περίγυρός σου στην εφηβεία;
Το περιβάλλον του σχολείου μου δε μου ταίριαζε καθόλου. Δεν μπορούσα να ενταχθώ σε αυτό. Είχα τελείως διαφορετικές ανησυχίες από τα παιδιά γύρω μου. Αισθανόμουν πως ζούσα σε άλλο κόσμο με τους συμμαθητές μου.

Το νιώθεις και τώρα αυτό, στο Λονδίνο;
Ευτυχώς όχι και τόσο. Στο πανεπιστήμιο που φοιτώ στο Λονδίνο (σ.σ. η Έλλη σπουδάζει Αγγλική Φιλολογία και Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths) έχει πολλά παιδιά που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα με εμένα. Ωστόσο και πάλι, δεν είναι λίγες φορές που προτιμώ τη μοναξιά.

Ψάχνεις αντίθετο μοναξιάς; Θυμάμαι πως το ανάφερες αυτό στην παρουσίαση του βιβλίου σου τον Ιούνιο…
Ναι όντως. Τότε είχα νιώσει τόσο ωραία που είχαμε συγκεντρωθεί τόσοι άνθρωποι μαζί, για έναν κοινό σκοπό, που κάτι μας συνέδεε κι ας ήμασταν τόσο διαφορετικοί μεταξύ μας. Γιατί σίγουρα δεν μπορούμε να έχουμε όλοι τα ίδια ενδιαφέροντα, αλλά μπορούμε να συνυπάρξουμε.

Γράφεις και στα ελληνικά και στα αγγλικά…
Στα ελληνικά μπορώ να γράψω πιο αυθόρμητα και να χρησιμοποιήσω πιο απλές λέξεις, που κάθε φορά διαφέρουν στη σημασία τους. Στα αγγλικά αισθάνομαι πως το τελικό αποτέλεσμα είναι πολύ πιο δομημένο, γι αυτό και αν θέλω να γράψω κάτι λογοτεχνικό θα γράψω στα αγγλικά. Μου αρέσει περισσότερο ο αγγλικός ακαδημαϊσμός, μου φαίνεται πιο φυσικός ο λόγος μου. Ίσως επειδή μένω στην Αγγλία, κάνω εκεί τις σπουδές μου; Δεν ξέρω. Μπορεί και να είμαι πιο απενοχοποιημένη στα αγγλικά.

Αγγλική ποίηση διαβάζεις;
Λατρεύω τη Σύλβια Πλαθ, αλλά μόνο όταν τη διαβάζω στα αγγλικά. Η ποίηση δύσκολα μεταφράζεται. Προσωπικά, θέλω να ψάχνω γιατί διάλεξε ο ποιητής συγκεκριμένες λέξεις. Στη μετάφραση χάνεται αυτή η αμεσότητα.

Άρα έχουμε από τη μία πλευρά το φως του Οδυσσέα Ελύτη και από την άλλη τη σκοτεινιά της Σύλβια Πλαθ…
Έτσι είμαι κι εγώ σαν άνθρωπος. Αυτό είναι το δικό μου Transit. Αγαπώ την Ελλάδα, άσχετα αν πολλές φορές δεν την αντέχω. Αυτό το βιβλίο ήταν μία μετάβαση από τη ζωή που ζω εδώ σε κάτι άλλο που θα διαλέξω. Και δεν εννοώ απαραίτητα στην Αγγλία. Μπορεί και στην Ελλάδα, αλλά με άλλους όρους. Όλα ένα Transit δεν είναι στη ζωή.