Η Τριλογία του Φασισμού: Το σκοτεινό παρελθόν της Ιταλίας που μας αφορά

Τρία διαφορετικά μεταξύ τους εγκλήματα, είναι μόνο η αφορμή. Συνδετικός τους κρίκος, νουάρ σύνδεσμος αν θέλετε και βασικός “παίκτης” της αφηγηματικής γραφής, είναι ο επιθεωρητής Ντε Λούκα. Το χρονικό πεδίο δράσης βρίσκει τον “αντι-ήρωα” πρωταγωνιστή του Carlo Lucarelli, να προσπαθεί “να κάνει αυτό που ξέρει” μέσα σε ένα σκοτεινό και εύθραυστο πολιτικό περιβάλλον, από τον Απρίλιο του 1945 μέχρι τα τέλη του 1948.

Στην πρώτη ιστορία της “Τριλογίας του Φασισμού” (Εν Λευκώ), παρακολουθούμε τον Ντε Λούκα να ερευνά τη δολοφονία ενός νεαρού που ήταν μέλος του Φασιστικού Κόμματος. Ο Μουσολίνι και ο στενός του κύκλος έχουν αποσυρθεί στο Σαλό και το καθεστώς του, απειλείται. Το θύμα της δολοφονίας είχε στενές σχέσεις με την “ελίτ” των φασιστών και η υπόθεση θα αναδείξει σκοτεινές πτυχές και δοσοληψίες του ίδιου του καθεστώτος.

Στη δεύτερη υπόθεση (Ένα μουντό καλοκαίρι) ο Ντε Λούκα βρίσκεται στη μαύρη λίστα μαζί με ονόματα φασιστών. Για να σωθεί αναγκάζεται να εμπλακεί στη διερεύνηση μιας άλλης δολοφονίας που σχετίζεται με το λαθρεμπόριο. Ο Ντε Λούκα προσπαθεί εδώ να “καθαρίσει” το όνομά του και να συστήσει εκ νέου των εαυτό του μέσα στο πολιτικό πεδίο που πλέον διέπεται από αστάθεια και νέες πολιτικές σκοπιμότητες, μετά την πτώση του φασισμού.

Στην τρίτη υπόθεση (Το μπουρδέλο της οδού Οκε) ο Ντε Λούκα αναλαμβάνει την υπόθεση μιας δολοφονίας σ’ ένα μπουρδέλο της οδού Όκε. Τώρα το θύμα είναι ένας νεαρός κομμουνιστής. Ο επιθεωρητής θα αναζητήσει την αλήθεια μακριά από όσους θέλουν να “κουκουλώσουν” την υπόθεση και αγνοώντας τις μηχανορραφίες που λαμβάνουν χώρα εις βάρος του, πίσω από την πλάτη του.

Οι τρεις ιστορίες που στην πραγματικότητα αποτελούν τρία βιβλία, βρίσκουν τον Ντε Λούκα πιστό σε ένα πράγμα: Στο να κάνει “σωστά” τη δουλειά του, ό,τι κι αν συμβαίνει τριγύρω, ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό το “σωστά”. Παράλληλα, ο Carlo Lucarelli επιλέγει εδώ να στήσει τις νουάρ μυθοπλασίες του μέσα σε ένα ιστορικό περίγυρο, ο οποίος επηρεάζει εμφατικά την ίδια τη μυθοπλασία και την εξέλιξή της. Θα έλεγε κανείς πως “αφηγηματική γραμμή” είναι η μεταπολεμική ιστορία της ίδιας της Ιταλίας και “όχημα ανάπτυξης” τα αστυνομικά γεγονότα που παρακολουθεί ο αναγνώστης να εκτυλίσσονται στις σελίδες της “Τριλογίας του Φασισμού”, που κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία σε μια πολύ όμορφη έκδοση από τις εκδόσεις Διόπτρα (μετάφραση: Δήμητρα Δότση).

Σημαντικό στοιχείο της έκδοσης αυτής είναι ο πρόλογος του ίδιου του Carlo Lucarelli που “μιλάει” για τον Ντε Λούκα, καθώς και το εισαγωγικό του σημείωμα που αναλύει τις προθέσεις του.

Όπως γράφει, έμπνευση για τη δημιουργία του ήρωα ήταν ένας συνταξιούχος αστυνομικός που γνώρισε όντας φοιτητής, όταν μάζευε υλικό για εργασία του πάνω στη Σύγχρονη Ιστορία με θέμα την Πολιτική Αστυνομία, κατά την περίοδο του φασισμού στη χώρα του.

Όπως αναφέρει ενδεικτικά, οι ιστορίες που του αφηγήθηκε ο αστυνομικός ήταν πιο περίπλοκες από τα “κλασικά” αφηγήματα της Αγκάθα Κρίστι και μιλούσε για αυτές με πάθος, όπως δηλαδή και ο Ντε Λούκα. Επίσης, ο απόστρατος ένστολος που γνώρισε ο Lucarelli είχε αρχίσει την καριέρα του από τη Μυστική Υπηρεσία Δίωξης Αντιφρονούντων του Μουσολίνι που στόχευε αντιφασίστες. Στο τέλος της καριέρας του όμως βρέθηκε στην Αστυνομία των Παρτιζάνων, δηλαδή στην απέναντι πλευρά, σε μια αμφιλεγόμενη κίνηση. Λόγω της εμπειρίας του ως ντετέκτιβ, παρέμεινε στο Σώμα όταν εγκαθιδρύθηκε η Δημοκρατία και ερεύνησε μέχρι και τη δράση διεφθαρμένων κομμουνιστών παρτιζάνων που ήταν πρώην συνάδελφοι ή προϊστάμενοί του. Κοινώς, σε όλη την πορεία του πήγε κόντρα ακόμη και σε ανθρώπους με τους οποίους δούλευε μαζί. Μάλιστα, ο Lucarelli θυμάται πως όταν τον ρώτησε τι ψήφιζε, του είχε πει: “Τι σχέση έχει αυτό; Εγώ είμαι αστυνομικός”.

What if…

Ο συγγραφέας σημειώνει εύστοχα πως ακόμη και το να μην πάρει κανείς πολιτική θέση, είναι μια πολιτική θέση. Έτσι, ξεκίνησε την τριλογία του με σκοπό να απαντήσει στο “τι θα γινόταν αν ένας αστυνομικός σαν αυτόν που γνώρισα, αναγκαζόταν βάσει εξελίξεων να πάρει πολιτική θέση;”.

Αυτό το “what if” είναι το δομικό ερώτημα που ροκανίζει το μυαλό του Ντε Λούκα. Είναι ο καλύτερος αστυνομικός στη διερεύνηση δολοφονιών ανεξαρτήτως πολιτικού περιβάλλοντος και διευθυντών του, όμως διαρκώς κάνει επιλογές και “μη επιλογές” που τον βάζουν σε μπελάδες και τον φέρνουν αντιμέτωπο με τους φόβους του και τα διλήμματα του. Αυτή η εσωτερική διελκυστίνδα αποτελεί και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των τριών αφηγημάτων της Τριλογίας, πέραν από την καθαυτή διερεύνηση των εγκλημάτων. Ακόμη κι όταν δούλεψε για τους φασίστες, ήταν και ο ίδιος φασίστας; Το εννοεί όταν δηλώνει πως δεν είναι “τίποτα”; Έχει ενδιαφέρον το γεγονός πως ο Lucarelli αφήνει “μόνο του” τον ήρωά του απέναντι σε αυτά τα ερωτήματα, σαν να τον παρατηρεί να “ενηλικιώνεται” μέσα σε μια γενικευμένη δυσωδία στην οποία αρνείται να παραδοθεί.

Θα έλεγε κανείς λοιπόν πως η Τριλογία του Φασισμού δεν είναι ένα κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα και δεν πρέπει να αξιολογείται ως τέτοιο. Είναι ένα ψηφιδωτό της Ιταλίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που καταγράφεται μέσα από την υπαρξιακή αναζήτηση του Ντε Λούκα που στην ουσία, είναι η υπαρξιακή αναζήτηση της πατρίδας του στην πορεία της προς την Ευρώπη. Θυμίζοντας καταστάσεις που έχουν αναδυθεί και στη δική μας χώρα, στο πρόσφατο παρελθόν.

Οι τρεις ιστορίες αναδεικνύουν όλες τις ανασφάλειες και τα προβλήματα των Ιταλών μέσα στο ρευστό κλίμα που ζούσαν για δεκαετίες. Οι αστυνομικές ιστορίες είναι το πρόσχημα για να έρθει στην επιφάνεια η πολιτική σήψη και η κοινωνική απόγνωση, στοιχεία που όπως διηγείται ο Lucarelli επιβίωσαν και μετά το “επίσημο” τέλος του φασισμού και του Μουσολίνι. Εξ ου και το ψυχρό ύφος του συγγραφέα που δεν ηθικολογεί, δεν αναλώνεται σε διδακτικές κρίσεις, μονάχα καταγράφει τη δομή και τη λειτουργία ενός αποτυχημένου κράτους και των υπηρεσιών της φασιστικής και της μεταφασιστικής Ιταλίας.

Επίσης, ο ίδιος ο Ντε Λούκα κάνει τον αναγνώστη να βρει σημεία ταύτισης με τις αδυναμίες του, καθώς μόνο “χάρτινος” δεν είναι. Είναι σχεδόν ατημέλητος, πίνει, καπνίζει, και μέσα του ψάχνει να βρει τη δικαιοσύνη παρότι φαίνεται να μοιάζει απολίτικος. Είναι τόσο “απτός” που αναπτύσσει μέχρι και ψυχοσωματικά, πράγμα που σπανίως συναντάμε σε πρωταγωνιστές νουάρ ιστοριών.

Αν ήταν στο χέρι του θα ήταν “απλώς” ένας “κλασικός” επιθεωρητής κάποιας νουάρ ιστορίας που θα κυνηγούσε δολοφόνους χωρίς να κάνει πολλές άσκοπες ερωτήσεις, σαν τον Πουαρό ή τον Μαιγκρέ. Ο Ντε Λούκα όμως αναγκαστικά επηρεάζεται από την εποχή του και αυτό τον διαμορφώνει, μπροστά στα μάτια του αναγνώστη του.

Όσο για το αν τηρούνται εδώ “ίσες αποστάσεις” μέσα από την προσέγγιση των γεγονότων; Η απάντηση έρχεται από τον ίδιο τον Lucarelli που έχει αποκτήσει δύο κόρες με τη σύντροφό του που κατάγεται από την Ερυθραία. “Όταν επικρατεί ο φασισμός, δεν γίνεται να μην είσαι αντιφασίστας”, έχει δηλώσει ο συγγραφέας στο Rolling Stone, τονίζοντας πως η Ιταλία δεν έχει κάνει ποτέ πραγματικό “deal” με το παρελθόν της.

Κάτι που διαφαίνεται άλλωστε με τον πιο εμφατικό τρόπο, μέσα από τις σελίδες της “Τριλογίας του Φασισμού”.

Ο Carlo Lucarelli έρχεται στην Ελλάδα

Αξίζει να σημειωθεί πως το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο και οι εκδόσεις Διόπτρα υποδέχονται τον Μάιο τον Carlo Lucarelli, o οποίος θα παρουσιάσει την “Τριλογία του Φασισμού” στο 5ο Crime Festival Agatha στην Αθήνα αλλά και στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης.

Πρόγραμμα παρουσιάσεων:

• Τετάρτη 15 Μαΐου, 19.00, Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο (28ης Οκτωβρίου 47, Αθήνα)

Με τον συγγραφέα θα συνομιλήσουν οι:

Δημήτρης Μαμαλούκας, συγγραφέας

Δήμητρα Δότση, μεταφράστρια

Θα παρέχεται παράλληλη διερμηνεία στα ελληνικά.

• Παρασκευή 17 Μαΐου, 20.00, ΔΕΒΘ, αίθουσα “Γιώργος Ιωάννου”

Με τον συγγραφέα θα συνομιλήσουν οι:

Χίλντα Παπαδημητρίου, συγγραφέας και δημοσιογράφος

Δήμητρα Δότση, μεταφράστρια

Θα παρέχεται παράλληλη διερμηνεία στα ελληνικά.

Διαβάστε απόσπασμα του βιβλίου εδώ

Ο Carlo Lucarelli (Κάρλο Λουκαρέλι) γεννήθηκε στην Πάρμα το 1960. Είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ιταλία σήμερα. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος για μεγάλες εφημερίδες, υπήρξε για χρόνια παρουσιαστής τηλεοπτικής εκπομπής εξιχνίασης εγκλημάτων, και έχει γράψει μυθιστορήματα, θεατρικά και σενάρια. Η Τριλογία του Φασισμού ανήκει στα γνωστότερα και περισσότερο μεταφρασμένα έργα του, ενώ έγινε σειρά στην ιταλική τηλεόραση. Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα.