Ο Tim Marshall, η νέα “Γεωγραφία” του και η Κερκόπορτα της Τουρκίας που κοιτάζει μόνιμα προς Ανατολή

Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας, Υψώνοντας Τείχη, Για Μια Σημαία. Ο Tim Marshall έχει ήδη αγαπηθεί από το ελληνικό κοινό με την ευρηματική και εκλαϊκευμένη ιστορική καταγραφή του, και πλέον έρχεται να μας χαρίσει ένα ακόμη έργο του που κυκλοφορεί και πάλι από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Στο νέο βιβλίο του, “Η Δύναμη της Γεωγραφίας” που “έρχεται” στις 6 Οκτωβρίου, ο Marshall μας ταξιδεύει σε 10 περιοχές που καθορίζουν διαχρονικά την παγκόσμια πολιτική σκηνή, και την ισορροπία δυνάμεων. Στο εν λόγω έργο, ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει γιατί η ατμόσφαιρα της Γης είναι το επόμενο πεδίο μάχης, γιατί η μάχη για τον Ειρηνικό ξεκινά τώρα, και γιατί η επόμενη μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης είναι πολύ πιο κοντά από όσο νομίζουμε.

Σε δέκα κεφάλαια, που καλύπτουν την Αυστραλία, το Σαχέλ, την Ελλάδα, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ιράν, την Αιθιοπία, τη Σαουδική Αραβία, την Ισπανία και το Διάστημα, δοσμένα με τη χαρακτηριστική οξύνοια και διορατικότητα του Marshall, προσφέρεται στον αναγνώστη μια διαφωτιστική και συναρπαστική εξερεύνηση της δύναμης της γεωγραφίας στη διαμόρφωση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της ανθρωπότητας. Για ακόμη μια φορά, ο δημοσιογράφος Tim Marshall γράφει και εδώ με την έντονη και βιωματική ματιά του, η οποία δε θυμίζει τις “κλασικές”, γεωπολιτικές αναλύσεις.

Στο εκτενές κεφάλαιο για τη χώρα μας, εξετάζεται ο ρόλος της γεωφυσικής θέσης της Ελλάδας στη διαμόρφωση της ιστορίας της, στο “σταυροδρόμι” της Μέσης Ανατολής, της Βορείου Αφρικής και φυσικά της Ευρώπης, καθώς και το γιατί οι Έλληνες “στράφηκαν” στη θάλασσα, κατακτώντας τους υδάτινους δρόμους.

Παρακάτω, μπορείτε να διαβάσετε αποκλειστική προδημοσίευση του βιβλίου όπως παραχωρήθηκε από τις εκδόσεις Διόπτρα για το NEWS 24/7.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΤΟΥΡΚΙΑ

«Στους εαυτούς µας µοιάζουµε».

Μουσταφά Κεµάλ Ατατούρκ

[…]

Από τον ένατο περίπου αιώνα, νοµαδικά τουρκικά φύλα είχαν αρχίσει να βγαίνουν από την Ανατολική Στέπα (Μογγολία), να περνούν από την οροσειρά Αλτάι, να διασχίζουν τη Δυτική Στέπα (Καζακστάν), να στρίβουν αριστερά στην Κεντρική Ασία και να φτάνουν στην Κασπία θάλασσα πάνω στην ώρα για να συναντήσουν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Μέχρι τότε είχαν ήδη έρθει σε επαφή µε το Ισλάµ στην περιοχή γύρω από την Περσία και είχαν προσηλυτιστεί σ’ αυτό εγκαταλείποντας τις παγανιστικές δοξασίες τους. Εµφανίστηκαν στις παρυφές της αυτοκρατορίας τον ενδέκατο αιώνα και άρχισαν τις επιδροµές στην Ανατολία. Το 1037 σχηµατίστηκε η τουρκική Αυτοκρατορία των Σελτζούκων στην περιοχή όπου βρίσκεται σήµερα η Αρµενία, στα σύνορα της βυζαντινής επικράτειας. Ύστερα ο σουλτάνος έβαλε στο µάτι τη Γεωργία, πράγµα που δεν µπορούσε να ανεχτεί ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ρωµανός Δ΄ ο Διογένης. Κάτι έπρεπε να γίνει.

Το 1071 ο στρατός των Βυζαντινών αντιµετώπισε τους Σελτζούκους στο Μαντζικέρτ, κοντά στη λίµνη Βαν, περίπου 120 χιλιόµετρα από τα σηµερινά τουρκο-ιρανικά σύνορα. Υπέστη ολοσχερή ήττα, αφήνοντας διάπλατα ανοιχτή την πύλη για τα διάφορα τουρκικά φύλα να κατακλύσουν την Ανατολία και να εγκαθιδρύσουν ένα µωσαϊκό από εµιράτα. Μέσα σε µια δεκαετία είχαν πλησιάσει στην Κωνσταντινούπολη και είχαν ονοµάσει τη νέα τους επικράτεια «Σουλτανάτο του Ρουµ», το οποίο µπορεί κάποιος να το εκλάβει ως µια πρώιµη µορφή τρολαρίσµατος, αν σκεφτεί ότι αυτό το όνοµα χρησιµοποιούσαν για τη Ρώµη.

Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι της Ανατολίας µιλούσαν κυρίως ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και από τον καιρό των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχαν υιοθετήσει τις ελληνικές παραδόσεις, µεταξύ των οποίων, κατά τη βυζαντινή περίοδο, και τη χριστιανική θρησκεία. Αποτελούνταν από µια πανσπερµία εθνοτήτων, συµπεριλαµβανοµένων Αρµενίων, Κούρδων και Ελλήνων. Με το πέρασµα αρκετών αιώνων, πολλοί απ’ αυτούς αφοµοιώθηκαν από την τουρκική κουλτούρα, κάποιοι ασπάστηκαν το σουνιτικό Ισλάµ και υιοθέτησαν την τουρκική γλώσσα, ενώ την ίδια στιγµή οι Τούρκοι ενσωµατώνονταν γενετικά µε τους κατοίκους της Ανατολίας. Οι περισσότεροι σύγχρονοι Τούρκοι σχετίζονται περισσότερο µε τους Αρµένιους και τους Έλληνες παρά µε τα τουρκικά φύλα, όπως είναι για παράδειγµα οι Καζάκοι, ενώ οι µελέτες δείχνουν ότι το 9% µε 15% του γενετικού τους µείγµατος προέρχεται από την Κεντρική Ασία.

Ένα από τα πολλά εµιράτα που εγκαθιδρύθηκαν στη βορειοδυτική Ανατολία στα τέλη του δέκατου τρίτου αιώνα ήταν και αυτό του Οσµάν Γαζή (Οσµάν του Πολεµιστή). Κατάφερε να µεγαλώσει την επικράτειά του κατακτώντας βυζαντινά εδάφη κατά µήκος της ακτής του Εύξεινου Πόντου και εισχωρώντας στην κεντρική Ανατολία. Προς τιµήν του ιδρυτή τους, οι πολίτες άρχισαν να αυτοαποκαλούνται Οσµανλί, το οποίο σηµαίνει «ακόλουθοι του Οσµάν» και που στη Δυτική Ευρώπη µετατράπηκε σε Οθωµανοί. Σε καµία περίπτωση δεν ήταν η µεγαλύτερη από τις τουρκικές δυνάµεις, αλλά χρησιµοποίησαν τα κέρδη τους ως αφετηρία για να αποσπάσουν περισσότερα εδάφη από τους Βυζαντινούς και τα άλλα τουρκικά εµιράτα.

Μέχρι το 1326 το εµιράτο είχε πάρει τον έλεγχο της Προύσας, σχεδόν 150 χιλιόµετρα νότια της Κωνσταντινούπολης, η οποία τώρα επίσης τους γυάλιζε. Οι Οθωµανοί ροκάνιζαν σιγά σιγά τα γύρω εδάφη και ως το 1453 η πόλη-έµβληµα για ό,τι είχε αποµείνει από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία βρέθηκε αποµονωµένη. Τα επιβλητικά τείχη της είχαν αντέξει για χίλια χρόνια, αλλά επί πενήντα τρεις µέρες ο στρατός των Οθωµανών τα σφυροκοπούσε ανελέητα, προκαλώντας τελικά ανοίγµατα απ’ όπου εισόρµησαν οι πολεµιστές του.

Τώρα έπρεπε είτε να γίνουν πλούσιοι είτε να πεθάνουν προσπαθώντας. Ήταν απαραίτητο να διασφαλίσουν ότι δεν θα αναδεικνυόταν καµία άλλη ισχυρή περιφερειακή δύναµη ικανή να κάνει επιδροµές στα υψίπεδα της Ανατολίας και ότι θα µπορούσαν να εµποδίσουν οποιαδήποτε σηµαντική δύναµη προερχόταν από τη Μέση Ανατολή.

Το πιο αδύναµο σηµείο αυτής της εξαιρετικής τοποθεσίας είναι εκεί που χαµηλώνει η πεδιάδα µπροστά από τον ισθµό όπου δεσπόζει η Κωνσταντινούπολη. Εάν µπορέσεις να συγκεντρώσεις αρκετά χερσαία στρατεύµατα και να επελάσεις από εκεί προς την πόλη, τότε κινδυνεύει ο ίδιος ο πυρήνας της χώρας. Το κλειδί, λοιπόν, για την άµυνα της πόλης είναι πρώτα απ’ όλα να έχεις ένα αξιόπιστο ναυτικό σε θέση να αποκλείσει τα στενά θαλάσσια περάσµατα και ύστερα να κρατήσεις τα εχθρικά χερσαία στρατεύµατα όσο πιο µακριά γίνεται από τον πυρήνα. Για να το κάνεις αυτό πρέπει να διευρύνεις τον πυρήνα.

Η «Μαρµαρία» έπρεπε, λοιπόν, να θωρακιστεί και στη συνέχεια να εξαπλωθεί, άρα οι Τούρκοι έπρεπε πρώτα και κύρια να ασφαλίσουν τη διαδροµή που και οι ίδιοι είχαν ακολουθήσει για να κατακτήσουν το έπαθλο. Είχαν καταλάβει µεγάλα τµήµατα της Ανατολίας, αλλά, πέρα από στρατηγικό βάθος, δεν τους πρόσφεραν κάτι παραπάνω. Πρόκειται κυρίως για ξηρά, τραχιά και ορεινά εδάφη, µε περιορισµένες δυνατότητες αγροτικής εκµετάλλευσης. Μεγάλο µέρος της νότιας ακτογραµµής της Ανατολίας είναι οµαλό και διαθέτει µερικά καλά λιµάνια για εµπόριο, όπως και, χάρη σε κάποιες στενές παράκτιες πεδιάδες, λίγο χώρο για καλλιέργειες. Ο εποικισµός και η ανάπτυξη του εσωτερικού εποµένως δεν απασχολούσε ιδιαίτερα τους Οθωµανούς. Έµενε, βέβαια, να αντιµετωπιστούν οι διάφορες βάσεις ισχύος όπου συχνά προκαλούνταν αναταραχές, αλλά το µόνο που είχαν να κάνουν ήταν να τις καταστείλουν. Καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια της ιστορίας της, η Οθωµανική αυτοκρατορία πάσχιζε να περιορίσει τις εξεγέρσεις στην Ανατολία, ένα πρόβληµα που η σύγχρονη Τουρκία έχει κληρονοµήσει υπό τη µορφή των κουρδικών εξεγέρσεων.

Ωστόσο, προτεραιότητα είχε η χρησιµοποίηση της Ανατολίας για άµυνα. Έχοντας την περιοχή υπό έλεγχο, έκλεινε σε σηµαντικό βαθµό η πίσω πόρτα σε µια µεγάλη εισβολή και ούτως ή άλλως υπήρχαν πλέον λίγοι αντίζηλοι διατεθειµένοι να διασχίσουν το οροπέδιο για να φτάσουν σε αυτούς. Στα βορειοδυτικά, είχαν επεκταθεί ως την οροσειρά των Βαλκανίων, η οποία τους πρόσφερε ένα φυσικό εµπόδιο εναντίον απειλών από εκείνη την κατεύθυνση. Τώρα πια µπορούσαν να θωρακίσουν την Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους –τα τείχη ξαναχτίστηκαν και οι αστικές περιοχές εποικίστηκαν µε χιλιάδες µουσουλµάνους, χριστιανούς και Εβραίους– και ύστερα να αρχίσουν να ατενίζουν πέρα από τον ορίζοντα…

(Η συνέχεια στο βιβλίο)

Το Who is Who του συγγραφέα

Ο Tim Marshall είναι διπλωματικός συντάκτης του Sky News. Θεωρείται αυθεντία στις διεθνείς σχέσεις και έχει διατελέσει πολεμικός ανταποκριτής σε τριάντα χώρες, κάνοντας ρεπορτάζ για τους πολέμους σε Κροατία, Βοσνία, Βόρεια Μακεδονία, Κόσοβο, Αφγανιστάν, Ιράκ, Λίβανο και Ισραήλ, ενώ έχει καλύψει τρεις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Το μπλογκ του Foreign Matters βρισκόταν ανάμεσα στα υποψήφια για το Orwell Prize το 2010.

Το 2004, ο Marshall ήταν ανάμεσα στους φιναλίστ στην κατηγορία RTS News Event για την κάλυψη του πολέμου στο Ιράκ, όπως επίσης και στο Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης για το ντοκιμαντέρ του Το Βασίλειο της Ερήμου και το 2007 για ένα ρεπορτάζ του σχετικά με τους μουτζαχεντίν.

Ο Tim Marshall είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας, ενός διαχρονικού best seller, το οποίο μαζί με το Υψώνοντας Τείχη και το Για μια Σημαία αποτελούν μια τριλογία για τη γεωπολιτική και τη διπλωματία. Το βιβλίο Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας κυκλοφορεί και σε εικονογραφημένη έκδοση για παιδιά από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Τη μετάφραση της έκδοσης έχει κάνει ο Δρ Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής, Σπύρος Κατσούλας. Ο Δρ. Σπύρος Κατσούλας είναι διεθνολόγος με ειδίκευση στη γεωπολιτική και τη στρατηγική ιστορία. Αποφοίτησε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές του σπουδές στην Αγγλία. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ, διαλέκτης στη ΣΕΘΑ και αρχισυντάκτης του περιοδικού Στρατηγείν. Δραστηριοποιείται, επίσης, στη μετάφραση βιβλίων διεθνολογικού ενδιαφέροντος στα ελληνικά.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις