Ούτε το σινεμά δεν κατάφερε να φανταστεί την επίθεση στο Καπιτώλιο

Πάντα φανταζόμασταν πως θα ήταν αλλιώς. Η κοινή λογική, βοηθούμενη σίγουρα από το σινεμά, είχε εκπαιδεύσει αλλιώς τη φαντασία μας. Πιστεύαμε πως μια εισβολή στο Καπιτώλιο θα χρειαζόταν κάτι το ακραίο ή το αδιανόητο για να συμβεί.

Χάκερ ικανούς να προσπεράσουν το δίκτυο άμυνας. Κατασκόπους καλά κρυμμένους σε σημεία-κλειδιά της λειτουργίας των κεντρικών μηχανισμών. Πανίσχυρους πράκτορες, ιδιοφυείς εγκεφάλους. Κάτι. Κάτι το υπεράνθρωπο, κάτι το μη συνηθισμένο. Πιθανότατα η πιο σοκαριστική διαπίστωση κατά τη στιγμή που όλος ο πλανήτης παρακολουθούσε έναν όχλο να καταλαμβάνει το Καπιτώλιο των ΗΠΑ, ήταν το πόσο μπανάλ έμοιαζε όλο αυτό. Πόσο αντι-κινηματογραφικό.

Κι εκεί βρίσκεται ο αληθινός τρόμος, επίσης. Η αληθινή μελλοντική απειλή.

Για να ανασυνθέσει κανείς κινηματογραφικά αυτό που συνέβη πριν λίγες μέρες στην Αμερικάνικη πρωτεύουσα δεν αρκεί μία ταινία ή μία σειρά κι αυτό από μόνο του λέει πολλά για το πως η πραγματικότητα άφησε πολύ πίσω την φαντασία στην προκειμένη περίπτωση.

Έχουμε δει πολλές φορές ας πούμε τον Πρόεδρο να βρίσκεται σε κατάσταση άμεσου κινδύνου. Στο «Air Force One» τρομοκράτες παίρνουν υπό τον έλεγχό τους το προεδρικό αεροσκάφος και είναι ο ίδιος ο Πρόεδρος (του Χάρισον Φορντ) που πρέπει με τα ίδια του χέρια να τους δείξει ποιος είναι το αφεντικό.

16 χρόνια νωρίτερα, ο Τζον Κάρπεντερ φαντάζεται μια μελλοντική δυστοπία όπου το Μανχάταν έχει μετατραπεί σε φυλακή υψίστης ασφαλείας εντός της οποίας αντάρτες καταρρίπτουν το Air Force One- και είναι ο Σνέικ Πλίσκεν (του Κερτ Ράσελ) που πρέπει να σώσει τον Πρόεδρο (Ντόναλντ Πλέζανς) σε αυτή την «Απόδραση από τη Νέα Υόρκη».

Εδώ όμως σαφέστατα έχουμε να κάνουμε με μια περίπτωση όπου ο Πρόεδρος δεν αποτελεί θύμα και αν μη τι άλλο διατηρεί μια περίπλοκη σχέση εξάρτησης με τον όχλο που επιτέθηκε στο Καπιτώλιο. Δεν πρόκειται καν για κάποια καρτουνίστικη περίπτωση διαβολικού Προέδρου σαν αυτή που είδαμε στην 5η σεζόν του «24», όπου ο Πρόεδρος Λόγκαν του Γκρέγκορι Ίτζιν αποκαλύφθηκε πως είχε εμπλοκή στην πλεκτάνη. Σε ένα τέτοιο σκηνικό ένας υπερ-πράκτορας σαν τον Τζακ Μπάουερ υπάρχει πάντα για να σταματά τον εχθρό, πάση θυσία και ανεξαρτήτως τακτικής και κόστους.

Μιλώντας για τον Τζακ Μπάουερ, ένας μεταγενέστερος ρόλος του Κίφερ Σάδερλαντ επίσης έρχεται στο μυαλό, καθώς στη σειρά «Designated Survivor» μια επίθεση αποδεκατίζει την κυβέρνηση των ΗΠΑ αφήνοντας μόνο ένα από τα πιο ασήμαντα μέλη της σε θέση ανάληψης της Προεδρίας. Φτάνουμε κι εδώ δηλαδή σε μια ακραία μορφή μυθοπλασίας, που τελικά λειτουργεί ως αφηγηματικός βατήρας για το πολιτικό δράμα που ξετυλίγεται στα συντρίμμια.

Αναζητώντας μια αφήγηση που αποτυπώνει και την κοινωνική ακρότητα που συμπεριλαμβάνει ένα γεγονός σαν αυτό, φτάνουμε στο πολύ ενδιαφέρον franchise του «Purge», όπου ως μηχανισμός αποσυμπίεσης των κοινωνικών εντάσεων, θεσμοθετείται μια νύχτα κατά την οποία τα πάντα επιτρέπονται. Εδώ, το κοινωνικό χάος μετατρέπεται σε κεντρικό μοτίβο, όμως ακόμα κι αυτό δεν είναι αρκετό για να περιγράψει τις σκηνές του Καπιτωλίου. Το τρίτο φιλμ της σειράς, «The Purge: Election Year» εμπλέκει πιο άμεσα την πολιτική ηγεσία, ακολουθώντας έναν φερέλπι πολιτικό του οποίου το αντίπαλο καθεστώς προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει εκμεταλλευόμενο τους βίαιους κανόνες.

Ακόμα όμως κι αυτή η οπτική μιας τέτοιας βίας δεν καταφέρνει να περικλείσει όλες τις πτυχές ενός γεγονότος σαν αυτό του Καπιτωλίου, το οποίο όσο το σκεφτόμαστε, όλο και περισσότερο μοιάζει σαν κάτι που το σινεμά ποτέ δεν έχει καταφέρει να αποτυπώσει.

Ακόμα και μιλώντας για εντελώς περιπέτειες που δεν παίρνουν τίποτα στα σοβαρά: Στο «National Treasure» ο Μπεν Γκέιτς του Νίκολας Κέιτζ σχεδιάζει να κλέψει τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, μια απόπειρα που μάλλον σήμερα μοιάζει πολύ λιγότερο εξωπραγματική από ό,τι έμοιαζε μια βδομάδα νωρίτερα.

Φτάνοντας στο sci-fi πλέον, οι ιστορίες αφήνονται σε πιο εξωπραγματικά επίπεδα. Η εικόνα του Λευκού Οίκου να καταστρέφεται στην «Ημέρα Ανεξαρτησίας» με τον Γουίλ Σμιθ αποτελεί έμβλημα όχι μόνο του μπλοκμπάστερ σινεμά του Χόλιγουντ, αλλά και μιας γενικότερης σχολής ταινιών καταστροφής. Η συντριβή αναγνωρίσιμων τοποθεσιών, κτιρίων και συμβόλων έγινε σταθερό μέρος των μοντάζ καταστροφής κάθε μεγάλου μπλοκμπάστερ που σεβόταν τον εαυτό του και η ιδέα μιας τόσο μεγάλης απειλής ικανής να το καταφέρει, εξισώθηκε με κάτι πάντα το εξωτερικό. Με εξωγήινους, με τέρατα, με σεισμούς και καταποντισμούς.

Το «Mars Attacks!» του Τιμ Μπέρτον προσεγγίζει το μοτίβο με πολύ πιο καθαρά κωμικές προθέσεις όμως πίσω από την εξωγήινη επίθεση που ουσιαστικά αφανίζει την κυβερνούσα τάξη, βρίσκεται μια αναρχική διάθεση που εναντιώνεται οριακά στην ίδια την εξουσία (κάθε άνθρωπος ισχύος στην ταινία είναι ένα καρτούν που «αξίζει» ό,τι κωμική, over the top καταστροφή τους βρει).

Ας μην πάμε όμως τόσο μακριά. Στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο ταινίες, που μάλιστα κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά, που έρχονται περίεργα κοντά στο γεγονός όπως συνέβη. Που στην πράξη, όπως θα δούμε, δεν έχουν φυσικά καμία σχέση.

Στο «Olympus Has Fallen» του Αντουάν Φούκουα, ακολουθούμε τον Τζέραρντ Μπάτλερ στο ρόλο ενός Ειδικού Πράκτορα στην υπηρεσία προστασίας του Προέδρου, που παίζει ο Άαρον Έκχαρτ. Ο Τζέραρντ Μπάτλερ όπως καταλαβαίνει κανείς έχοντας δει την οποιαδήποτε ταινία του Τζέραρντ Μπάτλερ, θα αναλάβει να σώσει τον Πρόεδρο όταν θα αποκαλυφθεί πως ένας Βορειοκορεάτης τρομοκράτης έχει καταφέρει να εισχωρήσει κρυφά στην συνοδεία του Πρωθυπουργού της Νοτίου Κορέας που επισκέπτεται τον Λευκό Οίκο.

Την ίδια χρονιά το λιγότερο δημοφιλές αλλά μάλλον καλύτερο «White House Down» (του Ρόλαντ Έμεριχ, σκηνοθέτη και της «Ημέρας Ανεξαρτησίας», έχει την τιμητική του στο άρθρο) βάζει τον Τζέιμι Φοξ στη θέση ενός Προέδρου τη στιγμή που αποφασίζει να αποσύρει τα στρατεύματα από τη Μέση Ανατολή. Ο Τσάνινγκ Τέιτουμ είναι εδώ μέλος της αστυνομικής δύναμης του Καπιτωλίου που προσπαθεί να έρθει κοντά με την κόρη του. Κατά τη διάρκεια μιας περιήγησης του Λευκού Οίκου, μια βόμβα εκπυρσοκροτείται στο Καπιτώλιο στέλνοντας τον Λευκό Οίκο σε λοκντάουν.

Με σαφείς επιρροές από περιπέτειες της σχολής «Die Hard», η ταινία του Έμεριχ φαντάζεται μια πολύπλοκη συνωμοσία πίσω από την επίθεση, που εμπλέκει μεταξύ άλλων λευκούς εθνικιστές τρομοκράτες και προδότες για λόγους προσωπικής εκδίκησης. Αν το «White House Down» είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε δει στο σινεμά σε αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα πριν λίγες μέρες, και το «Olympus Has Fallen» είναι ένα επίσης αρκετά συγγενικό θέαμα, αυτό που εκπλήσσει και στις δύο περιπτώσεις είναι το πόσο πιο εξεζητημένη από την πραγματικότητα φαντάζει η μυθοπλασία- τουλάχιστον σε ένα επιφανειακό επίπεδο εικόνας και εκτέλεσης.

Το σινεμά μας έχει μάθει να φανταζόμαστε τη συστημική ισχυρότητα ως κάτι που προστατεύεται από απόρθητα φρούρια και αλάνθαστα Α.Ι. συστήματα. Για να πετύχουν επιθέσεις στην καρδιά του συστήματος χρειάζονται εντυπωσιακές σκηνές δράσης, εκπαιδευμένοι κατάσκοποι, προδότες. Απέναντί τους όλοι οι εισβολείς θα βρουν μια πανέτοιμη πολεμική μηχανή άμυνας, μίλια μακριά από το μπουλούκι αστυνομικής δύναμης που πρακτικά παραμέρισε αφήνοντας τον όχλο να περάσει.

Η μυθοπλασία, τουλάχιστον αυτού του είδους, έχει να κάνει με παραμύθια όπου η πολυπλοκότητα έχει να κάνει καθαρά με την επιφάνεια. Πώς θα ξεπεραστεί ένα firewall, πώς θα αντιμετωπιστεί ένα αντιπυραυλικό σύστημα, πώς θα ξεγελαστεί η ειδική φρουρά. Αλλά από εκεί και πίσω, τα πράγματα είναι συνήθως απλά, άσπρο μαύρο. Ο καλός Πρόεδρος, ο κακός πολιτικός, ο εχθρικός τρομοκράτης, ο υπεράνθρωπος ήρωας.

Η πραγματικότητα μοιάζει περιέργως με κάτι σχεδόν αντίστροφο. Όλοι οι λόγοι που οδήγησαν στην εισβολή είναι μια μακρόσυρτη, αργή διαδικασία από μικρές και μεγάλες προκλήσεις, λόγους και αφορμές. Και η βιτρίνα; Δηλαδή η πράξη της ίδιας της εισβολής; Ένα εντελώς αντικινηματογραφικό μπουλούκι, ένας όχλος που απλά περπάτησε και κατέλαβε το Καπιτώλιο, δίχως να χρειαστεί ούτε μια ιδιοφυής πράξη ενός μεγαλομανούς κρυφού εχθρού.

Αναζητώντας πιο πολυεπίπεδες διατυπώσεις μιας ιδίας προεδρικής εμπλοκής σε κάποιας μορφής επίθεση ή ακόμα και κατάλυση, οδηγούμαστε εκ των πραγμάτων περισσότερο προς τον τομέα της επιστημονικής και μη φαντασίας, προς το συμβολισμό ενός ολοκληρωτικού πολιτεύματος χτισμένου πάνω στις ορέξεις ενός κοινού που παρακολουθεί τα πάντα σε ζωντανή μετάδοση, όπως συμβαίνει στην σειρά ταινιών «Hunger Games».

Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η πολιτική ανάγνωση της πρίκουελ τριλογίας των «Star Wars» του Τζορτζ Λούκας, όπου η Δημοκρατία μετατρέπεται σταδιακά σε απολυταρχία, μια διαδικασία εμφανέστατα πολύ πιο κοντά στην αλήθεια από ό,τι ένα οποιοδήποτε μεμονωμένο εκτός context γεγονός που πολύ συχνά θέλει το εμπορικό σινεμά να «δείχνει» ως πραγματικότητα. (Όπως και ούτε ο Τραμπ φύτρωσε ξαφνικά μια μέρα στη θέση του Προέδρου, ούτε και ένας μαινόμενος εθνικιστικός όχλος κατάφερε από το πουθενά να καταλάβει το Καπιτώλιο.) Στην σάγκα του Τζορτζ Λούκας η Δημοκρατία καταλύεται υπό τις επευφημίες και τα χειροκροτήματα των ίδιων των λειτουργών της. Λιθαράκι-λιθαράκι.