Μουσικό Κουτί: Πασχαλίδης, Θωμαΐδης, Βουλγαράκη έδωσαν νέα πνοή στη “Ρόζα” – Η ιστορία και το νόημα του τραγουδιού

Τον εκρηκτικό και πολύπλευρο συνθέτη και διανοούμενο Θάνο Μικρούτσικο τιμά το «Μουσικό Κουτί» της Τετάρτης και ένα “κέρμα” της εκπομπής δεν θα μπορούσε να μη δοθεί στη θρυλική του «Ρόζα». Το τραγούδι-ύμνος στην ιστορία του ελληνικού πενταγράμμου που αποθέωσε με την ερμηνεία του ο Δημήτρης Μητροπάνος, τραγουδούν μαζί με τους Νίκο Πορτοκάλογλου-Ρένα Μόρφη οι Κώστας Θωμαΐδης, Μίλτος Πασχαλίδης και Παυλίνα Βουλγαράκη – τρεις ερμηνευτές τριών διαφορετικών γενιών.

Το αποτέλεσμα είναι πολύ ενδιαφέρον, με τη «Ρόζα» να αποκτά νέα πνοή:

Ρόζα: Η ιστορία του τραγουδιού

Είναι γνωστό ότι η “Ρόζα” καθυστέρησε σχεδόν 20 χρόνια μέχρι να βρει τη θέση της μέσα σε κάποιο απ’ τα άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου. Και ίσως τελικά να συνέβη και για καλό, αν λάβουμε υπόψη μας την απήχηση που βρήκε μέσα απ’ τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι θα συνέβαινε το ίδιο και δέκα χρόνια πριν για παράδειγμα, αν δεν το είχε απορρίψει τελικά η Χάρις Αλεξίου.

Όλα ξεκίνησαν το 1976, όταν ο ποιητής Άλκης Αλκαίος είχε στείλει το ποίημά του «Η Ρόζα», στον Θάνο Μικρούτσικο για να το μελοποιήσει. Ο γνωστός συνθέτης έμενε τότε σε διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας στην Αθήνα. Η έμπνευση ήρθε σχεδόν αστραπιαία, αλλά η ώρα ήταν περασμένη και κατά συνέπεια κάπως ακατάλληλη για ηχογράφηση.

Ο Θάνος Μικρούτσικος μη θέλοντας να ενοχλήσει τους γείτονες, πάτησε τη σουρντίνα του πιάνου (ένα εξάρτημα που προσαρμόζεται στα έγχορδα όργανα για να «πνίγει» τον ήχο) και ξεκίνησε να ηχογραφεί το τραγούδι. Το αποτέλεσμα της ηχογράφησης δεν ήταν και το καλύτερο δυνατό κι έτσι η Ρόζα έμεινε για πολύ καιρό στα… αζήτητα.

Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε παίξει τη Ρόζα, μεταξύ άλλων, και στη Χαρούλα Αλεξίου, αλλά η κακή ποιότητα του ήχου φαίνεται πως «ψιλοχαντάκωσε» το κομμάτι κι έτσι η σπουδαία ερμηνεύτρια το προσπέρασε και δεν θέλησε να το ερμηνεύσει.

Τα χρόνια περνούσαν κι έτσι η Ρόζα παρέμενε σε ένα συρτάρι. Μέχρι που το τραγούδι έφτασε στα σωστά χέρια, ή μάλλον στην σωστή φωνή, τον Δημήτρη Μητροπάνο.

Ο Θάνος Μικρούτσικος συναντά για πρώτη φορά δισκογραφικά τον Δημήτρη Μητροπάνο το 1996 στον δίσκο «Στου αιώνα την παράγκα» σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου και Γιώργου Κακουλίδη. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν τουλάχιστον εντυπωσιακό. Την εποχή εκείνη στην εταιρία εργαζόταν ο μουσικός παραγωγός Ηλίας Μπενέτος. Ο έμπειρος παραγωγός άκουσε την ξεχασμένη Ρόζα και του έκανε το «κλικ». Και έτσι κατάφερε να εισβάλει στον δίσκο.

Ο Θάνος Μικρούτσικος στην αυτοβιογραφία του «Ο Θάνος και ο Μικρούτσικος» -που επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος και στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου- αφηγήθηκε τα εξής για τις ώρες της εγγραφής της «Ρόζας»:

«Οι ηχογραφήσεις ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1996. Η “Ρόζα” μας παίδεψε πολύ στο στούντιο. Δεν μπορούσαμε να βρούμε τον τρόπο που θα έπαιζαν τα τύμπανα. Ήμασταν έξι ώρες και προσπαθούσαμε να βρούμε κάτι που θα με ικανοποιούσε. Ντράμερ ήταν ο σπουδαίος μουσικός Νίκος Καπηλίδης. Δεν ήθελα τα τυπικά χτυπήματα του ζεϊμπέκικου. Κάποια στιγμή ζητάω από τον Καπηλίδη να βγάλει το πουκάμισό του! “Σοβαρολογείτε;” με ρωτάει. “Απολύτως” του απαντάω. Βγάζει το πουκάμισο και ζητάω αν υπάρχει στο στούντιο καμιά προβιά για να φορέσει! Προβιά βέβαια δεν βρήκαμε, αλλά λέω στον Καπηλίδη να σκεφτεί ότι είναι ένας Βίκινγκ και να παίξει το κομμάτι όπως θα έπαιζε το ζεϊμπέκικο ένας Βίκινγκ. Τα κατάφερε απόλυτα», θυμάται ο Μικρούτσικος, ενώ αποκαλύπτει πως ο Μητροπάνος δεν μπορούσε επί δύο εβδομάδες να τραγουδήσει λόγω… τρακ.

Η «Ρόζα» έγινε αμέσως επιτυχία, ο δίσκος ήταν από τους πιο εμπορικούς της τελευταίας 20ετίας και το συγκεκριμένο ζεϊμπέκικο έκανε πολλούς άντρες να σηκωθούν από την καρέκλα τους και να ρίξουν τις στροφές τους.

Ποια ήταν η Ρόζα

Όσο για το ποια είναι η Ρόζα του τραγουδιού, ο Άλκης Αλκαίος δεν αποκάλυψε ποτέ αν ήταν η εμβληματική επαναστάτρια Ρόζα Λούξεμπουργκ: «Δε θέλησε ποτέ, μα ποτέ, όσες φορές και αν τον ρώτησα να μου πει, αλλά προσωπικά είμαι εκατό τοις εκατό σίγουρος ότι ναι, είναι! Κάποιο πολύ κοντινό του πρόσωπο μου είχε πει ότι κάποτε υπήρχε στην ζωή του μία Ρόζα αλλά για εμένα αναμφίβολα το τραγούδι έχει γραφτεί για την Λούξεμπουργκ. Το αποδεικνύει νομίζω και ο συγκλονιστικός στίχος «πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία / πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή» ο οποίος συνοψίζει την συγκυρία καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο στην ελληνική γλώσσα» είναι η απάντηση του Θάνου Μικρούτσικου, σε συνέντευξη του το 2014 στην εφημερίδα «Αυγή».

Η αφιέρωση του Αλκαίου

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η σημείωση του στιχουργού του τραγουδιού, του μεγάλου Άλκη Αλκαίου που έφυγε μια μέρα σαν σήμερα το 2012: “Η Ρόζα χαρίζεται στους Κώστα Θωμαϊδη, Νίκο Τουλιάτο και Θανάση Νικόπουλο – In Memoriam Berliner Ensemble“.

Λίγοι γνώριζαν την ιστορία πίσω από αυτήν την αφιέρωση μέχρι την ημέρα που ο Κώστας Θωμαΐδης αποφάσισε να την αποκαλύψει για χάρη ενός αφιερώματος του περιοδικού “Μετρονόμος” στον σπουδαίο στιχουργό που έκανε το 2017. Σύμφωνα με τα λόγια του, λοιπόν, τον Φεβρουάριο του 1986 ο ίδιος θα βρεθεί στο χιονισμένο Βερολίνο, για να πάρει μέρος σε μία συναυλία με έργα των Μίκη Θεοδωράκη και Θάνου Μικρούτσικου στο Berliner Ensemble, το θέατρο που είχε ιδρύσει ο Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, ο Άλκης Αλκαίος νοσηλεύεται σε γερμανικό νοσοκομείο, πολλούς μήνες ήδη, πολύ προτού φτάσουν στην πόλη οι Έλληνες καλλιτέχνες. Οι πρόβες, όπως λέει ο ερμηνευτής, με τους Έλληνες και Γερμανούς μουσικούς είναι πολλές και γεμάτες απαιτήσεις, ωστόσο ένα πρωινό θα καταφέρει να ξεκλέψει λίγο χρόνο. Με το αυτοκίνητο ενός φίλου, θα ξεκινήσει για το νοσοκομείο, μαζί με τους Νίκο Τουλιάτο, Θανάση Νικόπουλο και Αστέρη Κούτουλα.

Και αυτό που θα επακολουθήσει θα το φυλάξει μέσα του για όλη την υπόλοιπη ζωή του ως “τη δυνατότερη ανάμνηση” από εκείνον.

“Η χαρά του μόλις μας είδε ήταν μεγάλη, δεν περιγράφεται”, θα πει. “Οι φωνές μας, τα γέλια οι συζητήσεις έσπασαν το γκρίζο και στενάχωρο περιβάλλον του νοσοκομείου.

Ρωτούσε με ενδιαφέρον για το πρόγραμμα της συναυλίας και ιδιαίτερα για τα έργα ‘Ο Επιζών’ σε ποίηση του Τάκη Σινόπουλου και μελοποίηση Μίκη Θεοδωράκη, ‘Σπουδή στα ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι’ και ‘Σονάτα του Σεληνόφωτος’ σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, μελοποιημένα από τον Θάνο Μικρούτσικο.

Η θεραπεία που ακολουθούσε ο Βαγγέλης (σ.σ. το πραγματικό του όνομα ήταν Βαγγέλης Λιάρος) εκείνη την εποχή, του επέτρεπε την μετακίνηση, έτσι κατορθώσαμε, να αποσπάσουμε από τη διεύθυνση του Νοσοκομείου άδεια για να παρακολουθήσει την συναυλία. Εκείνη την βραδιά το Berliner Ensemble ήταν κατάμεστο, μια και το ενδιαφέρον για την ελληνική μουσική ήταν μεγάλο από το γερμανικό κοινό”.

Η συναυλία ξεκίνησε και στο δεύτερο μέρος της, παρουσιάστηκε και μια επιλογή από δέκα τραγούδια, μέσα στα οποία υπήρχε και ένα σε στίχους του Αλκαίου. Ή μάλλον, όχι απλά “ένα”…

“Όταν έφτασε η στιγμή να τραγουδήσω το “Ερωτικό (Πιρόγα)”, αφιέρωσα το τραγούδι στον Άλκη Αλκαίο, λέγοντας στο κοινό, ότι παρευρίσκεται ο ποιητής του”, συνεχίζει ο Θωμαΐδης.

“Η συγκίνηση όλων μας μεγάλη. Μετά το τέλος της συναυλίας ο Βαγγέλης ήταν φορτισμένος συναισθηματικά. ‘Δώσατε χρώματα στο γκρίζο που με περιβάλλει’, μας είχε πει, λόγια που ποτέ δεν θα ξεχάσω”.

Δέκα χρόνια αργότερα, το 1996, ο Κώστας Θωμαΐδης θα βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους που έδωσαν το παρόν στην παρουσίαση του κλασικού πια δίσκου, “Στου Αιώνα την Παράγκα“, όπου με “έκπληξη” όπως λέει θα διαβάσει στο σημείωμά του ότι δίσκου ήταν η “Ρόζα” ήταν “χαρισμένη” σε εκείνον και σε δυο ακόμη φίλους που χάρισαν αυτήν την εμπειρία στον μεγάλο στιχουργό.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις