Το διαζύγιο είναι passé: η Γκουέν Στεφάνι ακύρωσε το γάμο της

Μια από τις συνέπειες της πανδημίας ήταν ότι πολλοί παραγνωρίστηκαν μεταξύ τους, αφού έπρεπε να είναι στο ίδιο σπίτι νυχθημερόν (χωρίς διάλειμμα), συν την ανασφάλεια και το άγχος που προκαλούσε η -άγνωστη- κατάσταση, συν τον επιπλέον χρόνο που είχε ο καθένας να σκεφτεί περισσότερο τη ζωή του. Εκατομμύρια ζευγάρια σε όλον τον κόσμο ζήτησαν βοήθεια από ειδικούς, για να διαχειριστούν την προσωπική κρίση. Εκατομμύρια άλλα κατέθεσαν αίτηση διαζυγίου, που θα έλεγες ότι είναι δύσκολο -αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα εκ του σύνεγγυς επαφών. Αλλά κάνεις λάθος.

Όπως αναφέρει το WebMD στις ΗΠΑ η online αγορά εγγράφων για DIY (Do it yourself) συμφωνίες διαζυγίων κατά την άνοιξη, αυξήθηκε κατά 34%, συγκριτικά με πέρυσι, ενώ σύμφωνα με τους δικηγόρους τα αιτήματα για την εκκίνηση διαδικασιών διαζυγίου μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου ήταν 35% περισσότερα από την ίδια περίοδο του 2019. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε και ως επιχείρημα σε διεκδίκηση επιμέλειας παιδιών το ‘μετάδοση ιού’.

Γιατί όμως, στα λέω όλα αυτά. H μοίρα το θέλησε να ανακοινωθεί το διαζύγιο της Kim Kardashian με τον Kanye West ανήμερα της εισβολής οπαδών του Donald Trump στο Καπιτώλιο, που προφανώς και έκανε ως έκανε ως μη γενόμενη την πληροφορία για το χωρισμό του ζευγαριού που σου είπα. Μεταξύ των πληροφοριών που διέρρευσαν ήταν και όλες οι Kardhashians πίεζαν τον West (ο οποίος έχει διαγνωστεί ως διπολικός)  να πάει σε ψυχίατρο. Επίσης, η Kim τον πίεζε να της αφήσει την έπαυλη στην Calabasas, όπου ζούσαν μέχρι πρότινος οι δυο τους με τα τεσσάρων παιδιά τους. ‘Η γη ανήκει σε εκείνη ενώ το οίκημα στον West‘, ανέφεραν πηγές. Από το 2014 που παντρεύτηκαν μέχρι σήμερα, είχαν ακουστεί ουκ ολίγες φήμες περί χωρισμού, αλλά οι έχοντες γνώση εξηγούν πως αυτή η φορά θα είναι και η οριστική, με την celebrity που σπουδάζει νομική να παραιτήθηκε κάθε προσπάθειας ‘όταν ο σύζυγος της έθεσε υποψηφιότητα για Πλανητάρχης’, τον περασμένο Ιούλιο. Λίγες ημέρες μετά, αποκάλεσε την πεθερά του, Kris Jenner ως ‘Kris Jonh-un’ στο Twitter.

Την επομένη της ‘μάχης του Καπιτωλίου‘ προέκυψε μια άλλη πληροφορία για χωρισμό μελών της showbiz: αυτού της Gwen Stefani με τον Gavin Rossdale. Δεν σε απατά η μνήμη σου. Είχαν πάρει διαζύγιο, πριν πέντε χρόνια. Την Παρασκευή 8/1 του 2021 έγινε γνωστό πως αυτός ο γάμος ήταν σαν να μην έγινε ποτέ, καθώς ακυρώθηκε από το Βατικανό! Ο Παντελής Πετράκης αναρωτήθηκε αν χρησιμοποίησαν το Video Assistant Referee (VAR), αδυνατώντας να δεχθεί την πληροφορία περί ακύρωσης. Δεσμεύτηκα να μεταδώσω γνώση.

Πριν προχωρήσω στο παρασύνθημα, να ενημερώσω πως η Stefani θέλει να παντρευτεί τον Blake Shelton (έχουν υπογράψει και τα προγαμιαία συμβόλαια) στην εκκλησία. Κάτι που δεν μπορούσε να γίνει, αν δεν ακυρωνόταν ο πρώτος της γάμος.

Η ακύρωση του γάμου δεν είναι ‘αμερικανιά’ -αλλά project της εκκλησίας

H έννοια της ακύρωσης ενός γάμου πρωτοεμφανίστηκε στα εκκλησιαστικά δικαστήρια της Αγγλίας και τους κανόνες της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Για την ιστορία, η λέξη ‘διαζύγιο’ ακούστηκε για πρώτη φορά το 1670 από τους Προτεστάντες της Ευρώπης -ήταν οι πρώτοι που αναγνώρισαν πως υπάρχουν δικαιολογημένοι λόγοι για να τελειώσει ένας γάμος.

Σε αντίθεση με τον Ρωμαϊκό νόμο, κατά τον οποίο ο γάμος μπορεί να ‘διαλυθεί’ με την ελεύθερη βούληση των μελών που αφορά, η Καθολική εκκλησία έχει, μεταξύ των βασικών αρχών της, πως ο έγκυρος γάμος δυο βαπτισμένων Χριστιανών είναι καθαγιασμένος και δεν μπορεί να διαλυθεί με καμία ανθρώπινη δύναμη!

Ως εκ τούτου, εάν ένας έγκυρος γάμος είναι καθαγιασμένος και έχει ολοκληρωθεί μέσω της σεξουαλικής επαφής, δεν μπορεί να ‘τελειώσει’, εκτός και αν πεθάνει κάποιος εκ των συζύγων. Για να τους έχουν όλους ικανοποιημένους, εμπνεύστηκαν τον όρο ‘ακύρωση’ που αφορούσε ‘ελαττώματα’ ή ‘κάποιο αξεπέραστο εμπόδιο’. Η εκκλησία ήταν αυτή που έκρινε και αποφάσιζε. Μετά την ακύρωση ήταν σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ γάμος.

Εκ των πρώτων που ζήτησε ακύρωση γάμου ήταν ο Ερρίκος VII.

Το έκανε το 1527. Ήθελε να χωρίσει την Αικατερίνη της Αραγωνίας, αλλά χρειαζόταν παπική έγκριση, την οποία δεν έδωσε ο Πάπας Κλήμης VII. Ο Ερρίκος VII συνέχισε με αίτημα για ακύρωση, καθώς η Αικατερίνη είχε αποτύχει να του παρέχει διάδοχο του θρόνου (γέννησε μια κόρη, τη Μαρία), ενώ κατά τη Βίβλο απαγορευόταν ο γάμος κάποιου με τη χήρα του αδελφού του -η Αικατερίνη είχε παντρευτεί τον Αρθούρο, πρίγκιπα της Ουαλίας που πέθανε το 1502.

Το γεγονός ότι η Βίβλος απαγόρευσε κάτι που είχε γίνει και ‘κράτησε’ 18 χρόνια, ήταν -ως αντιλαμβάνεσαι- ήσσονος σημασίας.

Ο Βασιλιάς είχε  αποφασίσει να παντρευτεί τη νεότερη και πιο όμορφη, από την Αικατερίνη Αν Μπόιλιν και μετά τις διαδοχικές αρνήσεις του Πάπα προχώρησε στην απόσχιση του κράτους από τη Ρώμη, με τη Βουλή των Κοινοτήτων να τον ανακηρύσσει (τον Μάρτιο του 1532) ως ‘τη μόνη κεφαλή, τον ανώτατο άρχοντα, τον προστάτη και τον υπερασπιστή της Εκκλησίας’. Όποιος δεν τον αναγνώρισε ως τέτοιο, αποκεφαλίστηκε. Ο Πάπας τον αφόρισε και ο Ερρίκος απάντησε με δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας -μεταξύ πολλών άλλων. Ο Ερρίκος παντρεύτηκε την Μπόιλιν, την οποία αποκεφάλισε ως κατηγορούμενη για προδοσία και μοιχεία, αφότου δεν του έδωσε διάδοχο. Κατόπιν έκανε άλλους τέσσερις γάμους. Στον τρίτο (με την Τζέιν Σέιμουρ) απέκτησε τον Εδουάρδο τον ΣΤ.

Η ζωή του Ερρίκου VII έγινε το σίριαλ Tudors των τεσσάρων σεζόν.

Στο Smithsonian Magazine αναφέρεται πως η Εκκλησία της Αγγλίας αντιστάθηκε σθεναρά να αποδεχθεί το διαζύγιο, στο βαθμό που ο μόνος τρόπος για να το πάρει ένα ζευγάρι ήταν να ψηφίσουν για αυτό όλα τα μέλη του Κοινοβουλίου. Λίγοι άνθρωποι μπορούσαν να φτάσουν εκεί -και να ασχοληθούν μαζί τους 800 άνθρωποι. Πίεση στην πίεση, προέκυψε νόμος για το διαζύγιο το 1857. Για αρχή έγιναν 324 αιτήσεις. Μόνο 4 τις έκαναν γυναίκες. Για να χωρίσουν, έπρεπε πέραν του να αποδείξουν τη μοιχεία των συζύγων τους (κάτι που ίσχυε και για εκείνους), να παρουσιάσουν αποδείξεις και για περαιτέρω ενοχλήσεις. Η κακοποίηση, ο βιασμός, η εγκατάλειψη και η εξαπάτηση δεν θεωρούνταν λόγοι.

Τι ισχύει μέχρι σήμερα σε πολύ κοντινή μας χώρα

Όπως αναφέρει η ‘Εγκυκλοπαίδεια του γάμου και της οικογένειας‘ στην καθολική Ιταλία το διαζύγιο προέκυψε ως επιλογή (ως πρόβλεψη στο ιταλικό δίκαιο), την 1η Δεκεμβρίου του 1970. Από τότε έως το 2015 προσθαφαιρούνταν όροι και προϋποθέσεις. Το διαζύγιο είναι εφικτό ‘όταν υπάρχουν σοβαρές ή επιζήμιες επιπτώσεις στην ανατροφή των παιδιών’ και ‘αν η έγγαμη ζωή είναι αβάσταχτη’. Δεν μπορεί να εκδοθεί αν δεν υπάρχει νομικός χωρισμός, εκτός και αν

✎ κάποιος εκ των μελών καταδικαστεί για εγκληματική πράξη,

✎ υπάρξει ακύρωση ή διαζύγιο γάμου που ‘χει γίνει στο εξωτερικό,

✎ δεν έχει ολοκληρωθεί ο γάμος (με σεξ) και

✎ αν κάποιος εκ των συζύγων κάνει αλλαγή φύλου.

Σημείωσε πως το 2015 ήταν που τα τρία χρόνια ‘αναμονής’ (από την αίτηση στην έκδοση) που υπήρχαν από το 1987 έγιναν ένα έτος σε περίπτωση που κάποιος αρνούνταν να υπογράψει και έξι μήνες, όταν υπήρχε συναίνεση.

Εξυπακούεται πως εφόσον για πολλά χρόνια δεν υπήρχε καν η δυνατότητα διαζυγίου, δεν υπήρχε και αυτή του δεύτερου γάμου. Αλλά και όταν προέκυψε το δικαίωμα στο διαζύγιο, αν κάποιος διαζευγμένος θελήσει να ξαναπαντρευτεί, δεν μπορεί να το κάνει στην εκκλησία εάν δεν ακυρωθεί ο πρώτος γάμος (προϋποθέτει την αίτηση για ‘Δήλωση ακυρότητας’ και τη μελέτη των στοιχείων από τους καθ’ ύλην αρμοδίους, οι οποίοι δεν είναι υποχρεωμένοι να συναινέσουν, εφόσον δεν συμφωνούν).

Αν πούμε πως η εκκλησία εκδίδει το ‘διάταγμα ακύρωσης’, μετά το κράτος αξιώνει την ολοκλήρωση αστικής διαδικασίας, για να δώσει το ΟΚ. Προφανώς και όλη αυτή η δομή έχει ως στόχο να μη ‘βγαίνουν’ διαζύγια -να βαριούνται τη διαδικασία αυτοί που τα θέλουν και να εγκαταλείπουν.

Ήξερες πως έχουμε και στην Ελλάδα γάμος μπορεί να θεωρηθεί ‘άκυρος, ανυπόστατος’ ή να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση;

Στην ιστοσελίδα του Αντώνιου Τσαχτσαρλή, Δικηγόρου Αθηνών Παρ’ Αρείω Πάγω αναφέρεται πως ‘ακύρωση του γάμου σημαίνει ότι ένας γάμος, ο οποίος είχε παράγει όλα τα νομικά αποτελέσματα, ακυρώνεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, λόγω ενός ελαττώματος του. Έτσι παύει να έχει αποτελέσματα, με μόνη εξαίρεση ότι τα τέκνα που γεννήθηκαν σε γάμο που ακυρώθηκε διατηρούν την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο’.

Είδες ξανά τη λέξη ελάττωμα. Ας δούμε τι ανήκει σε αυτήν την κατηγορία και μπορεί να ακυρώσει γάμο.

Η έλλειψη κάποιας θετικής προϋπόθεσης του γάμου (υφίσταται, όταν οι δηλώσεις των μελλονύμφων δεν γίνονται αυτοπροσώπως ή γίνονται υπό αίρεση ή προθεσμία, όταν είναι ανήλικοι και δεν υπάρχει άδεια του δικαστηρίου, αν κάποιος από αυτούς τελεί υπό δικαστική απαγόρευση, αν κάποιος από αυτούς τελεί υπό δικαστική συμπαράσταση και δεν συναινεί ο δικαστικός συμπαραστάτης του ή δεν υπάρχει άδεια του δικαστηρίου και αν κάποιος από αυτούς κατά την τέλεση του γάμου δεν έχει συνείδηση των πραττομένων ή στερείται της χρήσης του λογικού ένεκα πνευματικής νόσου).

Η ύπαρξη κάποιου ανατρεπτικού κωλύματος (ανατρεπτικό κώλυμα υπάρχει σε περίπτωση συγγένειας εξ αίματος κατ’ ευθεία γραμμή απεριορίστως και εκ πλαγίου μέχρι του τέταρτου βαθμού, συγγένειας εξ αγχιστείας κατ’ ευθεία γραμμή απεριορίστως και εκ πλαγίου μέχρι τρίτου βαθμού, λόγω διγαμίας και λόγω υιοθεσίας).

Για όλα αυτά χρειάζεται η δικαστική απόφαση που αναγνωρίζει την ακυρότητα. Η σχετική αγωγή ασκείται από α) κάποιον από τους δυο συζύγους, β) όποιον έχει έννομο συμφέρον και γ) τον εισαγγελέα αυτεπάγγελτα.

Ακύρωση γίνεται και λόγω πλάνης (πχ διγαμία ή οικονομική απάτη ή ψευδής ταυτότητα προσώπου) ή απειλής (εκβιασμός συναίνεσης) ή παρανομίας ή ‘αντίθετα προς τα χρηστά ήθη’. Λόγος είναι και η ψυχική αδυναμία (αν κάποιος εκ των συζύγων ήταν υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ την ώρα του γάμου και άρα δεν έχει συνείδηση των πράξεων -ή βρίσκεται σε ψυχική ή/και διανοητική διαταραχή). Την αγωγή, για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να την καταθέσει ο σύζυγος που απειλήθηκε/πλανήθηκε κλπ. Όχι οι κληρονόμοι του.

Τα τρία χρόνια είναι το μάξιμουμ για την έκδοση αναγνώρισης ακυρότητας.