Από την χρήση ναρκωτικών στην αγορά εργασίας – “Δεν έμπλεξα περισσότερο λόγω της δουλειάς”

Το πρωί της 1ης Μαρτίου του 2018, ο Νίκος Βραχνός περνούσε την πόρτα μιας αποθήκης με ανταλλακτικά για μηχανάκια στη Βικτώρια, ζητώντας δουλειά. Ο υποψήφιος εργοδότης του, δεν ήξερε πως για τα προηγούμενα 25 χρόνια κυλούσε στο αίμα του η ηρωίνη, κατά καιρούς μαζί με άλλα ναρκωτικά.

Έχοντας εργαστεί στο παρελθόν σε μια σειρά από δουλειές, όπως επισκευές ψυγείων, αποθήκη, συσκευασίες σε εταιρεία χρωμάτων, αποθήκη με σφολιάτες, εταιρεία με γερανούς, μπαρ και άλλα, ο Βραχνός έπεισε τον ιδιοκτήτη της αποθήκης στη Βικτώρια πως είναι ικανός να ανταπεξέλθει.

Δοκίμασε πρώτη φορά ηρωίνη σε ηλικία 17 χρονών, όταν ένας φίλος του την προσέφερε. «Ήμουν πολύ ήρεμο παιδί μέχρι να ξεκινήσει η τρίτη Λυκείου. Τότε άρχισα να βγαίνω προς τα έξω και ήταν η εποχή που στις ηλικίες μας η χρήση άνθισε. Περισσότερο από περιέργεια τη δοκίμασα» θυμάται. Η ενδοφλέβια χρήση δεν ήταν η μόνη που του έγινε καθημερινότητα. Κοκαϊνη, ecstasy και τριπάκια σε πάρτι, LSD. Μεγαλώνοντας δοκίμασε διάφορα.

Παράλληλα όμως, έπαιρνε το πτυχίο του Διοικητικού Οικονομικού Στελέχους σε ΙΕΚ και πήγε στον στρατό. Ένα στρατοδικείο, όταν τον έπιασαν με κάνναβη κατά τη διάρκεια της θητείας του, κατέληξε σε αθώωση και αυτή είναι η μόνη εμπλοκή που είχε με τον νόμο. «Με έσωσε το γεγονός ότι όλα τα χρόνια δούλευα. Γυρνώντας από τον στρατό ξεκίνησα στην εταιρεία με τα χρώματα και έμεινα για 8μιση χρόνια. Ακολούθησαν οι υπόλοιπες δουλειές. Τη χρήση μου την έβγαζα μέσα από το μεροκάματο. Όλα αυτά τα χρόνια μόνο δύο «τσαντιές» έκανα στον δρόμο, ψάχνοντας λεφτά για τη δόση. Αν δεν δούλευα θα είχα φτάσει σε πολύ χειρότερο σημείο».

Διανύοντας τον τρίτο χρόνο ως μέλος του ΚΕΘΕΑ Νόστος, ο Βραχνός βρίσκεται πλέον στο στάδιο του follow up. Στο παρελθόν είχε δοκιμάσει άλλες τρεις φορές να απεξαρτηθεί από την ηρωίνη. «Μια μεγάλη μάχη που έδινα πάντα ήταν το πρόσωπο προς τα έξω. Μπορεί να ήμουν «ίσιωμα» όπως λέμε, αλλά δεν ήθελα να φαίνεται, να μην δώσω δικαιώματα. Στην δουλειά με τους γερανούς είχα φανεί ασυνεπής για ένα εξάμηνο. Βέβαια δούλευα ήδη 6 χρόνια εκεί. Με πήραν χαμπάρι, ήθελαν να με βοηθήσουν, μου μίλησαν και μου πρότειναν να μπω σε πρόγραμμα απεξάρτησης».

Το 2001 ήταν η πρώτη του προσπάθεια σε συμβουλευτικό κέντρο στη Ραφήνα. «Μέσα στις δέκα πρώτες ημέρες είχα ξανακάνει χρήση». Την δεύτερη φορά, τον Μάρτιο του 2009 έφυγε για την Ισπανία, προκειμένου να ενταχθεί εκεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης. «Τέσσερις μήνες αφού γύρισα, είχα ξαναπάρει ηρωίνη». Την τρίτη φορά άντεξε περισσότερο, όμως και πάλι ένα χρόνο αργότερα έκανε υποτροπή.

Ο τωρινός του εργοδότης στη Βικτώρια, έμαθε πως ο Βραχνός είναι σε πρόγραμμα επανένταξης, τέσσερις μήνες αφού τον προσέλαβε. «Ήθελα να πάω στο ΚΕΘΕΑ Εξέλιξις να φτιάξω τα δόντια μου. Έπρεπε όμως να λείπω κάθε Πέμπτη για 1μιση ώρα. Είπα στον εργοδότη μου ότι είχα κάνει αίτηση σε δημόσιο φορέα και θέλω να μου δίνει άδεια. Μου ζήτησε το χαρτί του φορέα και εκεί είδε ότι έγραφε ΚΕΘΕΑ. Έτυχε και είχε εμπειρία από πρώην εργαζόμενό του στην επανένταξη και δεν με αντιμετώπισε με δισταγμό. Μου είπε μόνο ότι έπρεπε να του το έχω πει νωρίτερα. Δεν πας όμως σε μια δουλειά να συστηθείς ως απεξαρτημένος. Δεν ξέρεις πώς θα σε αντιμετωπίσει ο άλλος».

«Δεν υπάρχει κανένα ρίσκο και αυτό δεν είναι θεωρία»

Σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από την αποθήκη που δουλεύει ο Βραχνός, ο Μπάμπης Λακκάς διατηρεί ψηφιακό τυπογραφείο στον Πειραιά. Ο 45χρονος έχει ανοίξει την επιχείρηση από το 1993 και από τον Φεβρουάριο του 2018, ο ένας από τους τέσσερις ανθρώπους που εργάζονται στο κατάστημά του, είναι απεξαρτημένος από τα ναρκωτικά. Ο Λακκάς είχε από παλιά ενδιαφερθεί να προσλάβει άτομα που επιχειρούν να επανεναταχθούν, κυρίως μέσω γνωστών, μέχρι που δήλωσε συμμετοχή στο πρόγραμμα του ΟΑΕΔ για την επανένταξη. Ο επιχειρηματίας δεν είχε ποτέ καμία προκατάληψη από αυτές που βλέπει να έχουν φίλοι του που διατηρούν επιχειρήσεις. «Συνολικά έχω απασχολήσει δύο παιδιά. Πρόκειται για απολύτως συγκροτημένους ανθρώπους, δεν έχουν θέματα συνέπειας και δεν έχουν καμία διαφορά στην συμπεριφορά και την συναναστροφή από τους υπόλοιπους εργαζόμενους» εξηγεί.

«Έχω προσπαθήσει να μιλήσω και σε άλλους που διατηρούν επιχειρήσεις και να τους πείσω πως δεν θα αντιμετωπίσουν προβλήματα. Απεναντίας, αρκετά προγράμματα ενισχύουν τον επιχειρηματία, καλύπτοντας ένα μεγάλο ποσοστό του μισθού. Εγώ αναζήτησα τότε υπάλληλο για μερική απασχόληση, όμως μαθαίνοντας πως υπάρχει ενίσχυση προτίμησα να τον προσλάβω με 8ωρο». Ο ίδιος λέει πως θα ήθελε ακόμα και να μην το γνώριζε να προσλάβει πρώην εξαρτημένο.

«Δεν υπάρχει ρίσκο. Αυτό εξηγώ σε όποιον έχω μιλήσει και δεν μιλάω θεωρητικά αλλά από τη δική μου προσωπική εμπειρία. Οι άνθρωποι που φτάνουν να βρίσκονται στην αποφοίτηση σε προγράμματα όπως του ΚΕΘΕΑ, προσπαθούν πολύ περισσότερο γιατί μεταξύ άλλων έχουν βάλει και ένα προσωπικό στοίχημα. Έχουν βάλει στόχους, δεν το βλέπουν απλώς σαν μια δουλειά. Και έχουν να αντιμετωπίσουν το στίγμα». Ωστόσο, διαπιστώνει πολύ συχνά πως επικρατεί φόβος στους εργοδότες που συναναστρέφεται. «Επικρατεί δυστυχώς η λογική “να μη μπλέξω”. Δεν το αναλύουν, προτιμούν κάτι που θεωρούν ασφαλέστερο».

Στίγμα και έλλειψη εκπαίδευσης

Ένα ακόμη πρόγραμμα ένταξης απεξαρτημένων στην αγορά εργασίας, το μεγαλύτερο που έχει υλοποιηθεί ποτέ, με τίτλο «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Προώθησης στην Απασχόληση Πρώην Εξαρτημένων Ατόμων», θα μπει σε εφαρμογή από το τέλος του χρόνου και έχει προϋπολογιστεί στα 6. 340.534 ευρώ. Θα υλοποιηθεί από το ΚΕΘΕΑ και γίνεται υπό την εποπτεία του υπουργείου Υγείας. Αφορά 560 ανθρώπους που έχουν ολοκληρώσει τα προγράμματα όλων των αναγνωρισμένων φορέων θεραπείας απεξάρτησης και ο Ανδρέας Κρεμμύδας, υπεύθυνος του κέντρου Κοινωνικής Επανένταξης ΚΕΘΕΑ-Νόστος, αναλύει πως «Πρόκειται για ολοκληρωμένο σχέδιο προώθησης στην απασχόληση των πρώην εξαρτημένων ατόμων. Η δουλειά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο εκτός από το να εξασφαλίζει τις συνθήκες επιβίωσης. Οι μισοί από τους ανθρώπους που έρχονται στο ΚΕΘΕΑ δεν έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έξι στους δέκα ήταν άνεργοι και ένας στους τέσσερις είχε περιστασιακή απασχόληση. Μόλις ένας στους έξι είχε σταθερή δουλειά».

Το πρόγραμμα θα αφορά την εκπαίδευση των απεξαρτημένων ατόμων για να μπορούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, την ενημέρωσή τους για τις δυνατότητες να δημιουργήσουν Κοινωνικές επιχειρήσεις, συμβουλευτική υποστήριξη και θεραπεία αλλά και δράσεις σε όλες τις περιφέρειες της χώρας για την άρση του στίγματος.

«Στα προβλήματα της ιστορίας του καθενός στη χρήση αλλά και του κοινωνικού στίγματος προστίθεται και η έλλειψη εκπαίδευσης. Μέσα από το πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί η φοίτηση 200 ατόμων σε ΙΕΚ, η επιδότηση προγραμμάτων κατάρτισης των αποφοίτων σε φορείς του δημοσίου και επιχειρήσεις και η πρόσληψη 27 ειδικών συμβούλων για υποστήριξη, ώστε να συζητούν μαζί τους και να τους συμβουλεύουν».

Η παρακολούθηση και η εποπτεία είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας σύμφωνα με τον Ανδρέα Κρεμμύδα καθώς άλλοτε άνθρωποι που εντάσσονται στην αγορά εργασίας βάζουν χαμηλά τον πήχη και πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης ή καθυστερούν να ανελιχθούν και άλλοτε βάζουν ψηλά τον πήχη και απογοητεύονται, με τον κίνδυνο να υποτροπιάσουν.

«Πάντα ενθαρρύνουμε τους αποφοίτους να διεκδικούν δουλειές που τους ασφαλίζουν και τους πληρώνουν με αξιοπρεπή μισθό. Λόγω της αγωνίας τους να ανταπεξέλθουν, παρά τα προσόντα τους βάζουν χαμηλούς στόχους. Μετά από μερικούς μήνες όμως αλλάζουν τρόπο σκέψης, ενημερώνονται μέσω των κοινωνικών συναναστροφών τους και αλλάζουν δουλειές διεκδικώντας καλύτερη αντιμετώπιση», εξηγεί.

Έχοντας ο ίδιος έρθει σε επαφή με εργοδότες, ξεχωρίζει ορισμένους, ωστόσο διαπιστώνει σοβαρές δυσκολίες στο να αρθεί ο φόβος. Εντοπίζει δε το σημαντικότερο πρόβλημα στην επαρχία και τις κλειστές κοινωνίες. «Γενικά είναι λίγοι αυτοί που ανταποκρίνονται. Υπάρχει εργοδότης με τον οποίο έχουμε επαφές και απασχολεί πάνω από 10 άτομα, χωρίς μάλιστα να συμμετέχει σε κανένα πρόγραμμα επιδοτήσεων. Το κάνει γιατί το πιστεύει. Όμως έχουμε κάνει προσπάθειες σε εμπορικά και βιοτεχνικά επιμελητήρια. Υπάρχει προκατάληψη. Δεν τολμάνε να το δοκιμάσουν. Κυκλοφορούν και διάφοροι μύθοι της λογικής του “ήξερα κάποιον που προσέλαβε χρήστη ο οποίος έλεγε πως είναι καθαρός τελικά τον έκλεψε”. Άλλοι επιχειρούν να τους εκμεταλλευτούν. Τους δοκιμάζουν για μεγάλες περιόδους απλήρωτους και μετά παίρνουν άλλους».

Ο Νίκος Βραχνός, πάντως, που εργάζεται στην αποθήκη ανταλλακτικών, είναι βέβαιος για τον ρόλο που παίζει η μη απομόνωση από την αγορά εργασίας: «Δεν έμπλεξα περισσότερο με την παρανομία λόγω της δουλειάς. Σε κρατάει».