Είναι τα Εξάρχεια άβατο;

Βράδυ Παρασκευής στη στάση «Μουσείο». «Με συγχωρείτε, ποιο λεωφορείο ή τρόλεϊ περνά μέσα από τα Εξάρχεια;» «Τέτοια ώρα; Κανένα. Αφού νυχτώσει, πάμε απ’ έξω από την Αλεξάνδρας, λόγω των επεισοδίων. Πού ακριβώς θέλεις να πας; Μπορείς να περπατήσεις, έντεκα η ώρα, νωρίς είναι ακόμα. Εσένα δεν θα σε πειράξει κανείς, θα δεις πολλές κοπέλες να περπατούν τέτοια ώρα μόνες τους στα Εξάρχεια. Εμείς δεν μπαίνουμε μέσα γιατί μας καίνε τα λεωφορεία».

Ο σύντομος διάλογος με τον οδηγό του λεωφορείου συμπυκνώνει με τον πιο καθαρό τρόπο το οξύμωρο των Εξαρχείων, μιας ιστορικής και  δραστήριας γειτονιάς της Αθήνας με έντονη νυχτερινή -και όχι μόνο- ζωή. Ειδικά τα βράδια της Παρασκευής του Σαββάτου και της Κυριακής τα Εξάρχεια συγκεντρώνουν κόσμο από όλη την Αθήνα. Για τους οδηγούς των λεωφορείων και των τρόλεϊ όμως, η είσοδος απαγορεύεται με εντολή ΟΑΣΑ. 

Τρία λεωφορεία και τρία τρόλεϊ έχουν καεί την τελευταία διετία δια της γνωστής μεθόδου μολότοφ – κάδος: «Οι “γνωστοί άγνωστοι” βάζουν σκουπιδοτενεκέδες, αυτούς με τις ρόδες, μπροστά στο όχημα, ο οδηγός ανοίγει τις πόρτες, κατεβαίνει ο κόσμος, ρίχνουν βόμβες μολότοφ, τα καίνε ολοσχερώς» λέει στο NEWS247 ο πρόεδρος των εργαζομένων στις Οδικές Συγκοινωνίες, Αποστόλης Ραυτόπουλος. Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η εν λόγω εγκύκλιος που βρίσκεται εν ισχύ από τον περασμένο Σεπτέμβρη και απαγορεύει την είσοδο των οχημάτων στα Εξάρχεια μετά τη δύση του ηλίου κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, επιβεβαιώνει με τον χειρότερο  τρόπο το στερεότυπο του «γκέτο» και του «άβατου» που συνοδεύει εδώ και δεκαετίες την περιοχή. «Αυτό για εμάς σημαίνει επί της ουσίας κατάλυση της δημοκρατίας» σημειώνει, τονίζοντας παράλληλα ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εφαρμόσουν την οδηγία. «Το υλικό αγαθό έρχεται σε δεύτερη μοίρα, το πρώτο που μας ενδιαφέρει είναι η ανθρώπινη ζωή. Στην τελευταία επίθεση, που ήταν διπλή σε τρόλεϊ και λεωφορείο, παραλίγο να κάψουν ζωντανό τον έναν οδηγό. Ευτυχώς πρόλαβε ο άνθρωπος και άνοιξε τις πόρτες και κατέβηκαν καμιά 15αριά επιβάτες που ήταν μέσα. Τι να κάνεις; Δεν μπορείς να ρισκάρεις να διακινδυνεύσεις την ανθρώπινη ζωή».

Δεν μπορείς να ρισκάρεις, να διακινδυνεύσεις την ανθρώπινη ζωή

Λίγο μετά τις έντεκα το βράδυ, η πλατεία Εξαρχείων σφύζει από ζωή. Κατεβαίνοντας τη Στουρνάρη, έξω από το Πολυτεχνείο βρίσκονται συγκεντρωμένοι δεκάδες νεαροί, ενώ κατηφορίζουν διαρκώς κι άλλοι, οι περισσότεροι με μια μπύρα στο χέρι. «Τι έχει μέσα;» ρωτώ μια κοπέλα που παρκάρει εκείνη την ώρα  το μηχανάκι της. «Live» απαντά μονολεκτικά και με κοιτάζει λες και κατέβηκα από τον Άρη. Προσπερνώ τον φύλακα που είναι κλεισμένος στο δωματιάκι της εισόδου. Στα σκαλάκια των πίσω κτιρίων αράζουν διάφορες παρέες. Από το εσωτερικό ακούγεται κάτι σαν death metal…

Τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου,  ομάδα κουκουλοφόρων βγαίνει από τις πύλες του ιδρύματος. Ρίχνουν βόμβες μολότοφ και διάφορα αντικείμενα σε διμοιρία των ΜΑΤ που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μάρνης και Πατησίων και καίνε κάδους απορριμμάτων. Η Πατησίων παραμένει κλειστή περίπου μέχρι τις 05:30 το πρωί. Από τα επεισόδια δεν σημειώνεται κάποιος τραυματισμός, αλλά ούτε γίνεται κάποια προσαγωγή.

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά της Ελληνικής Αστυνομίας, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 έχουν σημειωθεί 42 περιστατικά επιθέσεων σε διμοιρίες των ΜΑΤ πέριξ του Πολυτεχνείου και δρόμων των Εξαρχείων καθώς και 73 περιστατικά επιθέσεων σε πολιτικά γραφεία του ΠΑΣΟΚ και πολιτικών, φθορές ιδιωτικής περιουσίας, αυτοκινήτων και καταστημάτων.

Στ’ @ρχίδι@ μας, εδώ κάνουμε σύγκρουση

Για τον Νίκο Γιαννόπουλο από το Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα και το Στέκι Μεταναστών, τα Εξάρχεια παραμένουν τόπος δραστηριότητας και καθημερινότητας για περισσότερα από τριάντα χρόνια. Στην ερώτηση τι σχέση έχουν τα πιτσιρίκια που καίνε την Πατησίων με τα αναρχικά κινήματα των Εξαρχείων απαντά. «Καταρχάς το φαινόμενο αυτό δεν είναι εξαρχειακό, το 80-90% των πιτσιρικιών που κατεβαίνουν τις Παρασκευές και τα Σάββατα έρχονται από παντού στα Εξάρχεια που είναι κάτι σαν χώρος “κινηματικής διασκέδασης”. Είναι πιτσιρίκια τα οποία ενθουσιάζονται με τα γήπεδα, μισούν τους μπάτσους, δεν έχουν καμία πολιτική αναφορά, και επειδή ο συμβολισμός, αυτό που τους κινεί και μπορεί να αποτελέσει συνεκτικό ιστό μεταξύ τους, είναι η βία, χωρίς πολιτικοποίηση, πάνε και σπάνε ας πούμε τους τηλεφωνικούς θαλάμους, από τους οποίους τηλεφωνούν μόνο μετανάστες, ή το τρόλεϊ και το λεωφορείο. Αυτό δεν μπορείς να το πεις καν αναρχικό μηδενιστικό. Είναι ένα πράγμα μητροπολιτικό, είναι η καταστροφή του περιβάλλοντός σου. Αυτό δεν παλεύεται. Πέρυσι τον Δεκέμβρη που έγινε μεγάλο μπάχαλο στα Εξάρχεια είχαμε κλείσει το Στέκι γιατί σκάγανε τα δακρυγόνα αλλά κάποιοι μείναμε στο χώρο. Απέναντι έχουμε καταλάβει ένα κηπάκι, το σπάσανε, το λεηλατήσανε για να πάρουν δυο πλαστικές καρέκλες και τρεις τάβλες. Μιλάμε για ορδές. Τους λέμε “παιδιά εδώ είναι κατάληψη”. “Στ’ @ρχίδι@ μας, εδώ κάνουμε σύγκρουση”. Δεν μπορούσαμε να τους σταματήσουμε. Έχουμε ένα βανάκι που φαίνεται ότι είναι του Δικτύου. Του σπάσανε το τζάμι και καλά να του βάλουν μολότοφ και να το ρίξουν στα ΜΑΤ. Οκ, εκεί τους σταματήσαμε. Γενικά όμως δεν έχεις κοινές αναφορές, να του πεις “ρε φίλε μου οι αναρχικοί δεν το κάνουν αυτό, δεν χτυπάς μια κατάληψη”. Από την άλλη, ούτε αμιγώς γηπεδικό είναι… Ταιριάζει όπως είπα με μητροπολιτικές αφηγήσεις που έχουμε ακούσει ή διαβάσει για πιο αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Για να αντιμετωπιστεί θα προϋπέθετε ένα ευρύ και πολύ πιο προχωρημένο κοινωνικά κίνημα, το οποίο να έχει χώρους υποδοχής για τέτοια κομμάτια της νεολαίας. Αυτά όμως δεν υπάρχουν στην Ελλάδα σήμερα. Δηλαδή, δεν είναι μόνο δική τους ευθύνη των 15χρονών, είναι και δική μας. Παράλληλα είναι και της γενικότερης κοινωνικής κατάστασης. Ένας φαύλος κύκλος».

Κίνητρα και αντικίνητρα
 

Το πρωί η οδός Στουρνάρη μοιάζει διαφορετική. Παρά τα εμφανή σημάδια της κρίσης και της σύγκρουσης (βανδαλισμένες επιγραφές, κατεβασμένα ρολά και ενοικιαστήρια) παραμένει ένας εμπορικός δρόμος του αθηναϊκού κέντρου, με καταστήματα ηλεκτρονικών, βιβλιοπωλεία, φαγάδικα και πολλά φωτοτυπάδικα – εκτυπωτήρια, τόσο επί της Στουρνάρη όσο και στους γύρω δρόμους. Εδώ και ένα χρόνο, ο Αχιλλέας «τρέχει» το γραφείο εκτυπώσεων επί της Τοσίτσα, πίσω από το Μουσείο, στο πλαίσιο οικογενειακής επιχείρησης που δραστηριοποιείται στα Εξάρχεια επί 35 χρόνια. « Μην ξεχνάτε ότι η περιοχή πήρε το όνομά της από έναν έμπορο, τον Έξαρχο. Τα Εξάρχεια ανέκαθεν ήταν χώρος εμπορίου, ήταν αγορά εδώ πέρα. Βέβαια εδώ πέρα γίνονται και μπάχαλα. Το 2009 πέταξαν δέκα μολότοφ, παραλίγο να καεί το μαγαζί, οπότε παίρνεις τα μέτρα σου,  μεταλλικά ρολά και πλέγματα πάνω στα τζάμια. Προφανώς, όποιος φοβάται τις μολότοφ δεν ανοίγει μαγαζί στα Εξάρχεια. Αντικίνητρα πάντα υπάρχουν, αλλά διαχρονικά η περιοχή προσφέρει περισσότερα κίνητρα παρά αντικίνητρα, είναι στο κέντρο της Αθήνας, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο και έχει πάρα πολύ χαμηλά ενοίκια».

Όποιος φοβάται τις μολότοφ δεν ανοίγει μαγαζί στα Εξάρχεια

Τα χαμηλά ενοίκια αποτελούν κίνητρο για τον Αχιλλέα, όχι όμως και για τον έμπειρο μεσίτη Αθανάσιο Ζηρογιάννη, ο οποίος υποστηρίζει πως το «το τρίπτυχο επεισόδια – αλλοδαποί – οικονομική κρίση είναι που δημιουργεί αναστολή στην αγορά της περιοχής των Εξαρχείων». Αντίθετη άποψη έχει ο Ιωσήφ Μολφέτας από το μεσιτικό Intercasa, ο οποίος δραστηριοποιείται στην αγορά των Εξαρχείων τα τελευταία δέκα χρόνια. «Τα ακίνητα έπεσαν γιατί είναι παλιά ή γιατί οι ιδιοκτήτες τους έχουν γεράσει και αδυνατούν να τα συντηρήσουν όπως πρέπει. Το 95% των ακινήτων στα Εξάρχεια φτιάχτηκαν μεταξύ 1960 και 1975, συν τα παλιά τα διατηρητέα, τα οποία είναι ακίνητα ενός αιώνα και… Εγώ έχω αυτή τη στιγμή διατηρητέα ακίνητα με ημερομηνία κατασκευής το 1892. Σαφώς όλη αυτή η αγορά, λόγω παλαιότητας και κρίσης οι τιμές έχουν καταβαραθρωθεί. Πλέον αγοράζεις στα Εξάρχεια με 500 ευρώ το τετραγωνικό. Ωστόσο, το τελευταίο πράγμα που επηρεάζει σήμερα την αγορά των Εξαρχείων είναι τα επεισόδια, αυτά είναι παραμύθια της Χαλιμάς. Τα επεισόδια γίνονται στη οδό Στουρνάρη και στην πλατεία από ορισμένους, είναι γνωστές οι περιπτώσεις… δεν ενοχλούν τον κόσμο, αυτό είναι μύθος. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πτώση ακινήτων στα Πατήσια λόγω των μεταναστών και της υποβάθμισης της περιοχής, εκεί ναι, να το πούμε, ότι ο κόσμος θέλει να φύγει από τη γειτονιά και γι’ αυτό υπάρχει πτώση της αγοράς ακινήτων. Στα Εξάρχεια δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι που ζουν στα Εξάρχεια, ζουν στα Εξάρχεια. Είναι η γειτονιά τους, την αγαπάνε, τη σέβονται».

Οι άνθρωποι που ζουν στα Εξάρχεια, ζουν στα Εξάρχεια. Είναι η γειτονιά τους, την αγαπάνε, τη σέβονται

Πόσο εύκολο είναι όμως να ασφαλίσεις ένα ακίνητο, σπίτι ή κατάστημα, στα Εξάρχεια; Όπως σημειώνει στο NEWS247 ασφαλιστικός σύμβουλος μεγάλης εταιρίας, το κέντρο των Εξαρχείων θεωρείται «επικίνδυνη ζώνη» για τον εν λόγω κλάδο, ακριβώς λόγω των επεισοδίων. «Κάποιες ασφαλιστικές δεν ασφαλίζουν καθόλου, κάποιες άλλες ασφαλίζουν με υψηλότερο τίμημα ή υπό προϋποθέσεις. Εμείς εξετάζουμε κατά περίπτωση. Αλλιώς αντιμετωπίζουμε μια οικεία στον πρώτο όροφο, όπου υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να πετάξει ο άλλος μια πέτρα ή μια μολότοφ. Πιο εύκολα θα ασφαλίσουμε μια οικία στον τέταρτο ή στον πέμπτο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα ασφαλίσουμε στον 1ο, θα σου βάλουμε όμως εξαιρέσεις, για τη τζαμαρία, για τρομοκρατικές ενέργειες, οχλαγωγίες , στάσεις και απεργίες, που είναι το πιο συνηθισμένο πρόβλημα στην περιοχή. Κάπως έτσι κινούμαστε και με τις επιχειρήσεις. Αναλαμβάνουμε ανάλογα με το είδος της επιχείρησης και τα μέτρα ασφαλείας, αν έχει ρολά κλπ. Βέβαια, ο ασφαλιζόμενος θα πληρώσει κάτι παραπάνω. Ακόμα και για να ασφαλίσεις το αυτοκίνητό σου, αν δηλώσεις ΤΚ Εξαρχείων, θα πληρώσεις ακριβότερα από κάθε άλλη περιοχή».

Ακόμα και για να ασφαλίσεις το αυτοκίνητό σου, αν δηλώσεις ΤΚ Εξαρχείων, θα πληρώσεις ακριβότερα από κάθε άλλη περιοχή

Εμπόριο ναρκωτικών έξω από την πόρτα σου

ΤΩΡΑ, ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΟΥ ΝΑ ΠΑΡΩ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ, ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΕΡΘΕΙ

Για τον Διογένη, κάτοικο Εξαρχείων που δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στην περιοχή στον τομέα των ηλεκτρονικών υπολογιστών για περισσότερα από 20 χρόνια, το υψηλό τίμημα ασφάλισης του καταστήματός του λόγω των βανδαλισμών δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. «Ο τομέας της τεχνολογίας έχει προβλήματα ούτως ή άλλως, ήρθαν και οι βανδαλισμοί και τον αποτελείωσαν. Αλλά δεν είναι μόνο οι βανδαλισμοί. Όταν μπροστά στο πεζοδρόμιό σου, δυο μέτρα από την είσοδο του καταστήματος, γίνεται διακίνηση ναρκωτικών, ποιος πελάτης θα μπει μέσα; Με το e-shop δουλεύουμε και με συνεργαζόμενα καταστήματα. Το πρόβλημα με τα ναρκωτικά στη περιοχή είναι τεράστιο. Πριν από δυο μήνες, μπροστά στο μαγαζί, μια λίμνη αίματος, προφανώς από συμπλοκή εμπόρων… Ευτυχώς τους κυνηγάνε οι αντιεξουσιαστές. Έλα ένα βράδυ στην πλατεία να δεις, εμφανίζονται 10-15 άτομα με κουκούλες και πέφτει το ξύλο της αρκούδας. Η Αστυνομία δεν κάνει τίποτα. Τώρα να πάρω ένα τηλέφωνο μπροστά σου και να πω ότι γίνεται διακίνηση ναρκωτικών έξω από το μαγαζί από το πρωί έως το βράδυ δεν πρόκειται να έρθει. Το έχω καταγγείλει πάρα πολλές φορές. Γενικώς, δεν υπάρχει περίπτωση να δεις δημόσια υπηρεσία στα Εξάρχεια. Ασθενοφόρο να καλέσεις, θα σου πουν “έλα στην Πατησίων να σε πάρουμε”».

Δεν υπάρχει περίπτωση να δεις δημόσια υπηρεσία στα Εξάρχεια. Ασθενοφόρο να καλέσεις, θα σου πουν έλα στην Πατησίων να σε πάρουμε

Εμφανιστείτε, μην εμπλακείτε

Την παραπάνω εικόνα ενισχύει μιλώντας στο NEWS247 μέλος των ΟΠΚΕ (Ομάδες Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος). «Αν τρακάρει κάποιος μέσα στα Εξάρχεια, η τροχαία θα πάει με διμοιρία ΜΑΤ ή με ΟΠΚΕ. Αν δε το τρακάρισμα είναι στην πλατεία Εξαρχείων, τους λένε πάρτε τα αυτοκίνητα και κατεβείτε στη Στουρνάρη, ακόμα και στην Ασκληπιού. Προσωπικά έχω πάει συνοδεία στην Πυροσβεστική για να απεγκλωβίσει άνθρωπο από ασανσέρ. Καθόταν ο φουκαράς κλεισμένος μέσα στο ασανσέρ επί μια ώρα μέχρι να συντονιστούμε, να έρθουν, να τους πάμε συνοδεία. Σε ό,τι αφορά στα επεισόδια, υπάρχουν ρητές εντολές να μην μπαίνουμε στα Εξάρχεια. “Εμφανιστείτε, μην εμπλακείτε”. Μετά την φοιτητική πορεία, καίγανε τα πιτσιρίκα την Πατησίων και το κέντρο διαβιβάζει: “Κανένας σταθμός να μη περάσει από εκεί”. Αυτές οι εντολές δεν είναι μόνο τώρα με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχαν από πριν, η κατάσταση είναι έτσι εδώ και χρόνια, μετά το θάνατο του Γρηγορόπουλου αυτό είναι το σενάριο. Απλά τα τελευταία δύο χρόνια έχει ξεφύγει το θέμα εντελώς. Μπαίνουμε στα Εξάρχεια μόνο με οργανωμένη επιχείρηση, που σημαίνει να μπουν δέκα διμοιρίες ΜΑΤ ή πέντε – έξι ΟΠΚΕ. Αν εσύ κυνηγάς κάποιον για οποιονδήποτε λόγο -ληστεία, ναρκωτικά κλπ- και μπει μέσα στην πλατεία, δεν υπάρχει περίπτωση να μπεις κι εσύ μέσα για να τον πιάσεις. Αυτό εκμεταλλεύονται οι μαφίες. Γιατί πήγαν εκεί οι Αλβανοί και οι Πακιστανοί και κρυφτήκανε για να πουλάνε πράγματα; Όλα τα νταλαβέρια στα Εξάρχεια γίνονται κι επειδή δεν μπαίνει μέσα η Αστυνομία, έχουν κάνει αποθήκες εκεί, χαμός γίνεται. Απλά υπάρχει και το σενάριο ότι προκειμένου να μην σουλατσάρουν τα πρεζάκια σε όλο το κέντρο, βολεύει την Αστυνομία και την Πολιτεία γενικότερα να είναι συγκεντρωμένα τα ναρκωτικά στα Εξάρχεια. Σου λέει αφού δεν μπαίνουμε που δεν μπαίνουμε, άσε τους εκεί. Αυτά που λένε όμως οι διάφοροι αντιεξουσιαστές ότι οι μπάτσοι διακινούν τα ναρκωτικά στην περιοχή, δεν έχουν καμία βάση».

Προκειμένου να μην σουλατσάρουν τα πρεζάκια σε όλο το κέντρο, βολεύει την Αστυνομία και την Πολιτεία γενικότερα να είναι συγκεντρωμένα τα ναρκωτικά στα Εξάρχεια

Ως προς τις καταγγελίες για εμπλοκή της Αστυνομίας στη διακίνηση ναρκωτικών στην περιοχή των Εξαρχείων, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αξιωματικών Αστυνομίας, Γιάννης Κατσιαμάκας, είναι απόλυτος. «Εγώ δεν δέχομαι ότι υπάρχει καμία απολύτως εμπλοκή της Αστυνομίας σε αυτές τις υποθέσεις. Έχει πιαστεί ποτέ αστυνομικός μπλεγμένος σε υπόθεση ναρκωτικών στα Εξάρχεια; Ούτε ένας. Αντιθέτως, επιχειρησιακά η δράση της Αστυνομίας κατά του εμπορίου ναρκωτικών στην περιοχή φαίνεται από τις επιτυχίες που έχει και από τα αποτελέσματα των δύο πρόσφατων επιχειρήσεων. Σε πρακτικό επίπεδο, έγιναν μεγάλες κατασχέσεις ναρκωτικών και πολλές συλλήψεις ατόμων που ανήκαν σε εγκληματικές συμμορίες. Τώρα, αν δεν υπάρχει άμεση ανταπόκριση στις καταγγελίες των πολιτών, αυτό δεν σημαίνει αδράνεια. Η Αστυνομία περιμένει το συγκεκριμένο χρόνο που θα γίνει ξανά οργανωμένη επιχείρηση κατά των ναρκεμπόρων, διότι το να δράσει μεμονωμένα μια υπηρεσία ναρκωτικών στην περιοχή ελλοχεύει πολλούς κινδύνους για τους συναδέλφους. Προφανώς, οι έμποροι εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι η προσβασιμότητα της Αστυνομίας στην περιοχή δεν είναι εύκολη με αυτό το ιδιότυπο άβατο που έχει δημιουργηθεί και είναι γεγονός ότι η εγκληματικότητα στα Εξάρχεια έχει αυξηθεί. Τα τελευταία δυο χρόνια υπάρχει μια παθητική στάση ανοχής υπέρ του δέοντος σε σχέση με αυτή που θα μπορούσε να έχει η Αστυνομία χωρίς βεβαίως να προκαλεί. Τα Εξάρχεια ήταν ανέκαθεν τόπος προβληματισμού, τέτοιο χώροι υπάρχουν και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, να μη φτάνουμε όμως στο άλλο άκρο, να μην μπορεί το Κράτος να έχει παρουσία στην περιοχή. Πρέπει να βρεθεί μια μέση λύση για να παρέχει η Αστυνομία ασφάλεια στον πολίτη».

Τα Εξάρχεια ήταν ανέκαθεν τόπος προβληματισμού, να μη φτάνουμε όμως στο άλλο άκρο, να μην μπορεί το Κράτος να έχει παρουσία στην περιοχή

Στο πλαίσιο της έρευνας για τα Εξάρχεια, το NEWS247 συνομίλησε με πολλούς ανθρώπους που ζουν και δραστηριοποιούνται στην περιοχή . Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κάτοικοι των Εξαρχείων, παρόλο που επισημαίνουν τα προβλήματα της περιοχής, δεν αισθάνονται φόβο και ανασφάλεια, πόσο μάλλον ότι ζουν σε άβατο… Αντιθέτως κάνουν λόγο για μια γειτονιά χωρίς είσοδο και ένα αίσθημα ασφάλειας που πηγάζει από τον κόσμο που βρίσκεται στους δρόμους και τη ζωντάνια της περιοχής. Τα Εξάρχεια είναι μια γειτονιά διαφορετική, ένας ιστορικός τόπος προβληματισμού, τέχνης και πολιτισμού που έχει πολλές ιστορίες να διηγηθεί. Πώς φτάσαμε όμως να συζητάμε για το «γκέτο» ή το «άβατο» των Εξαρχείων. Πότε εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι χαρακτηρισμοί αυτοί στο δημόσιο λόγο, με ποια αφορμή, με ποιους μηχανισμούς καθιερώθηκαν αναπαραγόμενοι στερεοτυπικά μέχρι σήμερα και πώς μια εμβληματική, ολοζώντανη γειτονιά της Αθήνας μοιάζει εν τέλει αφημένη από την Πολιτεία σε έναν φαύλο κύκλο εγκληματικότητας και εγκατάλειψης;

Εδώ Πολυτεχνείο: Το ιδρυτικό συμβάν των μεταπολιτευτικών Εξαρχείων

Ο Δημήτρης Ιωάννου, έχοντας ζήσει τα Εξάρχεια ως θαμώνας-μαθητής, φοιτητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου και κατόπιν ως κάτοικος τη περιοχής, μελέτησε στο πλαίσιο της διδακτορικής του διατριβής τη συγκρότηση του κυρίαρχου αφηγήματος για τα Εξάρχεια από το 1974 έως το 2004. Αναφερόμενος στον χαρακτηρισμό «άβατο» ο ίδιος κάνει λόγο για ένα στερεότυπο, το οποίο όμως δεν στερείται εντελώς απτών στοιχείων. «Το να τρακάρεις στην Καλλιδρομίου και να σου λέει η Τροχαία κατέβα μέχρι την Πατησίων γιατί εκεί δεν μπαίνουμε, σημαίνει ότι για κάποιες ομάδες τα Εξάρχεια μπορεί πράγματι να είναι άβατο. Από την μελέτη μου ωστόσο, προκύπτει ότι ο στιγματισμός της περιοχής προϋπήρχε των πραγματικών συνθηκών».

Βασικό εργαλείο τα μελέτης του Ιωάννου είναι ο Τύπος της εποχής: «Με ενδιέφερε πώς αυτό το πράγμα συναρμολογήθηκε στο δημόσιο λόγο, κοίταζα τις εφημερίδες για να έχω αυτήν την οπτική» εξηγεί ο ίδιος. Η μελέτη ξεκινά με την υπόθεση ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο 1973 αποτέλεσε  το «ιδρυτικό συμβάν» των μεταπολιτευτικών Εξαρχείων. «Από τη δεκαετία του ’70 οι επέτειοι του Πολυτεχνείου ήταν αυτές που δημιουργούσαν μια αναταραχή στην περιοχή, αν όχι επεισόδια, κάποιου είδους σύγκρουση ιδεολογικοπολιτική. Ήδη από την πρώτη επέτειο, όσοι διεκδικούν λόγο στη σημασία της χαρακτηρίζονται ως εξτρεμιστές, σε μια λογική του τύπου “εμείς είμαστε που θα δώσουμε νόημα στη επέτειο του Πολυτεχνείου και αν αμφισβητείτε αυτό το νόημα βάζετε σε κίνδυνο τη δημοκρατία μας”. Υπήρχαν τέτοιες αναφορές και μάλιστα και από την ΕΦΕΕ και το ΚΚΕ» εξηγεί ο ερευνητής συμπληρώνοντας ότι εν μέρει είχαν μια βάση οι εν λόγω αντιδράσεις, καθώς τότε «έμοιαζε ακόμα πολύ εύθραυστη η δημοκρατία». «Ασχέτως προθέσεων και ασχέτως δικαίου και αδίκου, αυτό το πράγμα συνέβαλε στην κατασκευή ενός στερεότυπου ή μύθου, που όμως δεν ήταν μια κατασκευή από το πουθενά, είχε και απτά στοιχεία».

Εξ’ αριστερών κριτική στο γκέτο του Νικόλα Άσιμου και την Πλατεία της Ακολασίας

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πρώτη αναφορά στα Εξάρχεια ως γκέτο που ο Ιωάννου εντοπίζει στον Τύπο της εποχής. Πρόκειται για ένα άρθρο γνώμης του Γιώργου Βότση, το Γενάρη του ’78, το οποίο τιτλοφορείται «Το γκέτο των Εξαρχείων». «Επειδή ο Βότσης είχε επαφή με το κίνημα και είχε την ευαισθησία και τη συγκρότηση και τις επαφές ενδεχομένως για να καταλαβαίνει πέντε πράγματα παραπάνω, είχε καταφέρει να εντοπίσει ότι στα Εξάρχεια εδράζει ένα αναρχικό μόρφωμα ανεξάρτητο εν μέρει με το αναρχικό κίνημα γενικότερα που μπορεί να υπάρχει ως κινήματα αλληλεγγύης ή μέσα στην ευρεία έννοια της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Όταν λοιπόν λέει το “γκέτο των Εξαρχείων” εννοεί ότι υπάρχει μια ομάδα στα Εξάρχεια που εκθέτει το αναρχικό κίνημα με τον κρετινισμό της. Αυτόν το όρο χρησιμοποιεί, υποστηρίζοντας ότι αυτοί αντικειμενικά κινούνται σαν προβοκάτορες, συνεπώς είναι επικίνδυνοι και για το υπόλοιπο κίνημα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αυτή η κριτική γίνεται εξ’ αριστερών και μάλιστα με αφορμή ένα μάλλον ασήμαντο συμβάν. Μια συναυλία αλληλεγγύης σε πολιτικά διωκόμενους, την οποία διέκοψε μια ομάδα ατόμων – μεταξύ των οποίων ο Νικόλας Άσιμος– διότι τους ενόχλησε το mainstream της υπόθεσης, ότι δηλαδή τραγουδούσαν για τους πολιτικά διωκόμενους ο Σαββόπουλος, η Αλεξίου και άλλοι mainstream καλλιτέχνες…»

Τη διετία 1978 – 1979, παράλληλα με μια ασυνήθιστα μεγάλη φοιτητική κινητοποίηση που οργανώθηκε από αυτόνομους και όχι από την ΕΦΕΕ και τις επίσημες φοιτητικές παρατάξεις, αρχίζει και γίνεται ένας έντονος πόλεμος στα Εξάρχεια από τον Ριζοσπάστη, δηλαδή την επίσημη Αριστερά, ο οποίος αναδύεται πολύ βίαια στον δημόσιο λόγο στην επέτειο του Πολυτεχνείου του ’79. Εκεί, σημειώνει ο Ιωάννου, «αναλαμβάνουν πρακτικά οι ομάδες περιφρούρησης της ΕΦΕΕ, δηλαδή η ΚΝΕ, να τσακίζουν στο ξύλο και να παραδίδουν στην Αστυνομία οποιοδήποτε μπλοκ αυτόνομο – αναρχοαυτόνομο, ως δυνάμει προβοκάτορες που ήρθαν εδώ να χαλάσουν την πορεία. Οπότε ξεσπά μια τρομερή κόντρα μεταξύ ΚΚΕ και Αναρχικών και υπάρχουν δημοσιεύματα στο Ριζοσπάστη για την πλατεία της ακολασίας, την πλατεία της αναρχίας, όπου ξεγυμνώνονται οι χίπηδες, κάνουν ναρκωτικά, ανάβουν φωτιές και άλλα πράγματα που συμβαίνουν όμως καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘70 και αφορούν σε ένα πολιτισμικό μόρφωμα που έχει αναφορές στην ψυχεδέλεια, τους μπίτνικς, τον Μάη του ‘68 και πάει λέγοντας».

ΠΑΣΟΚ, λαός(;) στην εξουσία

ΓΙΑ ΜΙΑ ΧΟΥΦΤΑ ΠΑΝΚΣ

Ο Ιωάννου επισημαίνει ότι η τρομερή κατασταλτική επιχείρηση από την κυβέρνηση Ράλλη στην επέτειο του Πολυτεχνείου το 1980, «τσάκισε για μεγάλο χρονικό διάστημα την πιο πολιτική συνιστώσα του αναρχικού μορφώματος και τις εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις. Αυτό είναι μέρος της εξήγησης γιατί στη δεκαετία του ‘90 εμφανίζονται με το πολιτισμικό πρόσημο, με καταλήψεις και έναν υπαρξιακό αναρχισμό, εναλλακτικούς τρόπους ζωής, αμφισβήτηση του κυρίαρχου υποδείγματος εργασία – σπίτι – ωράριο». Μέχρι που έρχονται οι επιχειρήσεις Αρετή από την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση, την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, να τσιγκλίσουν ό,τι βρισκόταν εν υπνώσει. Τον Οκτώβρη του 1984 γίνεται μια τεράστια επιχείρηση στην Πλατεία Εξαρχείων, η οποία έχει προετοιμαστεί από μερίδα του Τύπου με δημοσιεύματα που λένε ότι στην πλατεία Εξαρχείων μαζεύονται πανκς, οι οποίοι είναι αντικοινωνικοί, πετάνε μπύρες στους διερχόμενους κατοίκους, τρομοκρατούν τους θαμώνες της πλατείας και πάει λέγοντας. Η επιχείρηση Αρετή όμως έχει μια τέτοια ένταση και βιαιότητα -δεκάδες αστυνομικοί εισβάλουν σε όλα τα μπαρ και τα αδειάζουν- που προκαλεί μια απορία. Αυτό συνδυάζεται με μια γενικότερη ανησυχία για τη νεολαία που βρίσκεται σε κρίση. Υπάρχουν τότε δημοσιεύματα που συνδέουν είτε τα γεγονότα στα Εξάρχεια είτε και άσχετα επεισόδια σε συναυλίες και αλλού με μια κρίση κοινωνική, που είναι κρίση της νεολαίας μας. Ένα ερώτημα «που πάει η νεολαία μας», το οποίο συνδέεται με πολύ ευρύτερες διεργασίες και αλλαγές της δεκαετία του ‘80 και την ανάπτυξη κάποιων υποκουλτουρών, όπως οι μηχανόβιοι, οι χούλιγκαν των γηπέδων, οι καμικάζι, οι οποίες εκφράζονται μεταξύ άλλων και στα Εξάρχεια.
«Το ενδιαφέρον» σημειώνει ο Ιωάννου, «είναι ότι η δράση τους όχι μόνο δεν περιορίζεται στα Εξάρχεια αλλά μπορεί στα Εξάρχεια να έχουν και μικρότερη παρουσία από άλλες περιοχές της Αθήνας. Ωστόσο, βρίσκουν ευκαιρία να συμπυκνώσουν αυτό το φαινόμενο στα Εξάρχεια. Αν θυμάστε, εκείνη η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νεολαία, εξ ου και η ίδρυση της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς που είχε τότε αναλάβει ο Λαλιώτης. Έχει σημασία ότι για την κρίση των Εξαρχείων και τις επιχειρήσεις Αρετή βγάζει ανακοινώσεις ο Λαλιώτης, δηλαδή η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς και όχι το υπουργείο Δημοσίας Τάξης που κάνει τις επιχειρήσεις. Εκεί φαίνεται ότι πολιτικοποιείται μια κατάσταση που θα μπορούσε να απλοποιηθεί ως “οι πολιτισμικές προτιμήσεις των νέων”. Από το ασύμμετρο της αντίδρασης σε μια χούφτα πανκς, λοιπόν, προκύπτει ότι την εν λόγω περίοδο είχαν στοχοποιηθεί τα Εξάρχεια ως ένας τόπος περιθωρίου που μπορούν να συμπυκνώσουν και να συμβολοποιήσουν όλη αυτή την κοινωνική κρίση και άρα να πούμε ως κυβέρνηση ότι επεμβαίνοντας εκεί λύνουμε και τα ευρύτερα κοινωνικά θέματα. Κατόπιν, βεβαίως, ακολούθησαν όσα ακολούθησαν με τα ΜΕΑ έξω από το Χημείο, τη δολοφονία Καλτεζά κλπ».

Είχαν στοχοποιηθεί τα Εξάρχεια ως ένας τόπος περιθωρίου που μπορούν να συμπυκνώσουν και να συμβολοποιήσουν όλη αυτή την κοινωνική κρίση και άρα να πούμε ως κυβέρνηση ότι επεμβαίνοντας εκεί λύνουμε και τα ευρύτερα κοινωνικά θέματα

«Σε αυτό ακριβώς το σχήμα μπαίνει το συμβάν της δολοφονίας του Καλτεζά στην επέτειο του Πολυτεχνείου του 1985» συνεχίζει ο Ιωάννου. «Στα καλά καθούμενα, ενώ είχε πάει η πορεία καλά, εμφανίζονται αστυνομικοί στην πλατεία Εξαρχείων ως θαμώνες. Τους την πέφτουν, γίνεται μια καταδίωξη και σκοτώνεται ο Καλτεζάς με τον τρόπο που σκοτώθηκε… Το κράτος φαίνεται εκείνη τη περίοδο να πυροδοτεί τη σύγκρουση και κανείς μπαίνει στον πειρασμό να συνδέσει την τακτική αυτή με την ανακοίνωση του προγράμματος λιτότητας του Σημίτη. Τις επόμενες μέρες από το Πολυτεχνείο είχαν προγραμματιστεί κινητοποιήσεις που με το φόνο του Καλτεζά ανεστάλησαν. Είμαι πολύ προσεκτικός σε αυτές τις αφηγήσεις, αλλά μπαίνει κανείς στον πειρασμό να κάνει αυτή τη συσχέτιση χωρίς φυσικά να είναι σίγουρος, μπορεί να είναι και συμπτώσεις… ».

Ενδιαφέρον έχει επίσης ο τρόπος που στήθηκε στον Τύπο μια ιστορία για τα ναρκωτικά στα Εξάρχεια λίγο πριν ανακοινωθεί ένα σχέδιο ανάπλασης της περιοχής το 1986. «Προφανώς τα Εξάρχεια είχαν πρόβλημα με τα ναρκωτικά, αλλά έναν δύο μήνες πριν ανακοινωθεί η  σχεδιαζόμενη ανάπλαση αρχίζει ένα μπαράζ δημοσιευμάτων για τα ναρκωτικά στα Εξάρχεια, για τα εγκαταλελειμμένα νεοκλασικά που είναι ρημάδια και μπαίνουν τα πρεζάκια και χτυπάν τη δόση τους». Αυτό ο Ιωάννου το χαρακτηρίζει ως χωροποίηση, ως έναν χωρικό εντοπισμό του προβλήματος των ναρκωτικών, που είχε φυσικά μια βάση αλλά που έγινε με επίμονο τρόπο. «Τα κενά οικόπεδα, τα κενά νεοκλασικά έρχονται να κουμπώσουν με το σχέδιο της ανάπλασης σαν λύση σε αυτό το πρόβλημα των ναρκωτικών. Ο επικεφαλής της ομάδας σχεδιασμού Σπύρος Τσαγκαράτος, άλλωστε, είχε δηλώσει καθαρά ότι στόχος είναι να απομακρυνθούν οι έμποροι ναρκωτικών και τα πρεζάκια από την περιοχή».

Τελικά έγιναν μόνο μικρές παρεμβάσεις, όπως κάποιες πεζοδρομήσεις. Το σχέδιο αποσύρθηκε σιωπηλά με τον ίδιο τον Τσαγκαρατο να υποστηρίζει ότι καταπολεμήθηκε μέσα από την Κυβέρνηση, κυρίως από την Αστυνομία. «Επιμένει ο επικεφαλής της ομάδας μελέτης ότι η πρόταση ακυρώθηκε στην ουσία από τα ΜΑΤ που επέβαλαν το δικό τους δίκιο, χτυπώντας, συλλαμβάνοντας, απαγορεύοντας με την παρουσία τους κάθε εκδήλωση, ποδοπατώντας κάθε προσπάθεια και δικαιώνοντας όσους πίστευαν ότι όλα όσα προτείνονταν ήταν η επίφαση για να επικρατήσει βίαια η κρατική εξουσία. Υπάρχει μάλιστα ένα μεταγενέστερο άρθρο του Καμπύλη στα Νέα όπου μεταξύ άλλων επικαλείται μαρτυρία του Τσαγκαράτου, σύμφωνα με την οποία η επέμβαση των ΜΑΤ στη πλατεία έγινε “διότι όπως μου εξήγησε ο κύριος Σταθάτος, υφιστάμενος του Νίκωνα Αρκουδέα, η Αστυνομία χρειάζεται τα πρεζάκια και τα βαποράκια ως πηγές πληροφόρησης. Δεν ρισκάρουμε να τους χάσουμε με πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις”. Εν πάσει περιπτώσει όλο αυτό κλείνει και αντίστοιχη κλιμάκωση δεν έχουμε μέχρι και το 2008» καταλήγει ο Ιωάννου, επισημαίνοντας ότι τη δεκαετία του ’90 είναι πολύ συχνές οι προληπτικές συλλήψεις, ενώ παράλληλα απεδαφικοποιείται το όλο θέμα, αποκτά ευρύτερα χαρακτηριστικά μέσα στον ιστό της πόλης, για παράδειγμα το δεύτερο κύμα καταλήψεων (Βίλα Αμαλίας, Λέλα Καραγιάννη κ.α.) είναι ευρύτερο και είναι ευρύτερη και η πολιτισμική συνιστώσα.

H Αστυνομία χρειάζεται τα πρεζάκια και τα βαποράκια ως πηγές πληροφόρησης. Δεν ρισκάρουμε να τους χάσουμε με πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις

Οι μύθοι που αδικούν

«Κατά τη γνώμη μου τα Εξάρχεια είναι μια πολύ ιδιαίτερη περιοχή, από άποψη κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική, ιδεολογική, κινηματική» λέει από πλευράς του ο Νίκος Γιαννόπουλος και εκφράζει την άποψη πως «τα ναρκωτικά στα Εξάρχεια δεν αποφάσισε να τα εγκαταστήσει η αστυνομία, αυτό είναι ένας μύθος που μας αδικεί». «Τα Εξάρχεια φιλοξενούσαν ένα χώρο, ο οποίος στο πλαίσιο μιας ορισμένης αμφισβήτησης, του μακρού κλίματος του ’68, της επιρροής του αμερικάνικου χιπισμού, προσέγγισε τις ουσίες», εξηγεί. «Αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 έχουμε σημαντικά πρόσωπα, τα οποία περνάνε από την πολιτική ένταξη στην κοινωνική ελευθεριότητα και πολλά πεθαίνουν κιόλας. Δεν είναι ότι ήταν ένας κόσμος ελευθεριακός αλλά παράλληλα συγκροτημένος με ενάργεια, με όρια κλπ. Ήταν ένας χώρος οποίος αμφισβητούσε και παράλληλα κινούταν στα αχαρτογράφητα ύδατα μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας αλλά και μεταξύ ελευθερίας και τρέλας. Αυτό τα χαρακτήρισε τα Εξάρχεια».

«Δεν θεωρώ ότι τα Εξάρχεια είναι διαχρονικά ούτε ένα κέντρο αντίστασης γενικά, παρότι στα Εξάρχεια οι αντιστασιακές πρακτικές, στις διάφορες εκδοχές τους, είναι πολλές», συνεχίζει ο Γιαννόπουλος. «Ούτε θεωρώ ότι τα Εξάρχεια είναι ο μεγάλος στόχος των εκάστοτε κυβερνήσεων της Εξουσίας γενικά, παρότι στα Εξάρχεια έχουν αναπτυχθεί και άμεσες και έμμεσες πρακτικές καταστολής. Τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα από τη συνήθη αφήγηση είτε της εξουσίας και των ΜΜΕ, “το άβατο των Εξαρχείων”, είτε ενός κομματιού του κινήματος ότι τα Εξάρχεια είναι λίγο πολύ ας πούμε “το Σούλι της αντίστασης της εποχής μας”. Δεν ισχύει τίποτα από τα δύο».

Ήταν ένας χώρος οποίος αμφισβητούσε και παράλληλα κινούταν στα αχαρτογράφητα ύδατα μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας αλλά και μεταξύ ελευθερίας και τρέλας. Αυτό τα χαρακτήρισε τα Εξάρχεια.

Κράτος εν κράτει

ΚΑΙ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΔΥΟ ΠΑΡΑΛΗΛΩΝ ΠΟΛΩΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΣΕΩΝ

Ειδικά για τη δεκαετία του ’80 ο Γιαννόπουλος εκτιμά πως μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και την προσπάθεια του να ενσωματώσει στο κρατικό – κυβερνητικό σχήμα μια σειρά από αντισυμβατικά, ελευθεριακά προτάγματα, δημιουργήθηκε ένας ειδικός ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα στο χώρο τον αναρχικό να αναπτυχθεί ένας αντικρατισμός, ο οποίος είχε πάρα πολλά εύλογα ιδεολογικά και αξιακά στοιχεία, παράλληλα όμως είχε μια λογική εσωστρέφειας και δημιουργίας στα Εξάρχεια ενός κράτους εν κρατεί, κατά κάποιο τρόπο. Τη δεκαετία του ‘90, όπως και όλα τα κινήματα αντίστασης, αυτό είναι σε υποχώρηση. Καθώς όμως φεύγει η δεκαετία του ‘90 και γίνονται ανασυντάξεις στο ευρύτερο κίνημα και την ευρύτερη αριστερά, γίνονται και στο κομμάτι το αντιεξουσιαστικό, της αυτονομίας και μικρών κομματιών της άκρας Αριστεράς όπως είναι και αυτό στο οποίο ανήκει ο ίδιος. «Οι Ζαπατίστας το ‘94, το ξεκίνημα του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90, η Πράγα το 2000, η Γένοβα το 2001, όλα αυτά δίνουν μια νέα διάσταση η οποία συνδυάζεται με μια μεγάλη έλευση μεταναστών κυρίως αλλά και προσφύγων στην Ελλάδα, ήδη από τις αρχές του ‘90. Αυτό έχει ορισμένες επιπτώσεις. Η μία είναι ότι στα Εξάρχεια πλέον, πέρα από τα παραδοσιακά αναρχικά βιβλιοπωλεία και τις οργανώσεις, αρχίζουν και φτιάχνονται στέκια, καταλήψεις, πράγματα πιο πειραματικά αλλά στο κοινωνικό και όχι στο παραδοσιακό ανταγωνισμό με το κράτος. Μιλάω για το δικό μας Στέκι των Μεταναστών που φτιάξαμε το ‘95, για το Αυτόνομο Στέκι που άνοιξε περίπου την ίδια εποχή, μια σειρά από συνελεύσεις για θεματικά ζητήματα που δεν απασχολούσαν παλιά και άλλα πολλά. Παράλληλα, φτιάχνεται και μια νέα συνθήκη που σε ένα βαθμό κοινωνικοποιεί κάπως τον κινηματικό, αντιεξουσιαστικό, αυτόνομο χώρο των Εξαρχείων και φέρνει σε πιο δύσκολη θέση την κυβέρνηση, είτε ήταν του Σημίτη είτε μετά της δεξιάς του Καραμανλή, να χτυπήσει τα Εξάρχεια. Εδώ όμως έχουμε πάλι, τη συνάντηση δύο παράλληλων πολωτικών κινήσεων. Ενώ η εξουσία ψάχνει έναν τρόπο να καταστείλει, ένα κομμάτι του κινήματος, το πιο οριακό, αναζητώντας μορφές όλο και πιο οξείας μαχητικότητας, σε ένα βαθμό είναι σαν να νομιμοποιεί την καταστολή».

Ενώ η εξουσία ψάχνει έναν τρόπο να καταστείλει, ένα κομμάτι του κινήματος, το πιο οριακό, αναζητώντας μορφές όλο και πιο οξείας μαχητικότητας, σε ένα βαθμό είναι σαν να νομιμοποιεί την καταστολή

Η Μεσολογγίου και ο Αλέξης Γρηγορόπουλος

«Έτσι λοιπόν, κάπου στις αρχές προς τα μέσα του 2000, στα Εξάρχεια αναπτύσσεται μια νέα γενιά η οποία είναι πολύ πιο σκληρή ως προς την αντιπαράθεση με το Κράτος και πολύ πιο μηδενιστική, όχι όμως με την έννοια την περιφρονητική, με την έννοια του ιδεολογικού ρεύματος του μηδενισμού, πολύ πιο απαξιωτική ως προς όλα τα παραδοσιακά εργαλεία της Αριστεράς και του κινήματος, τις συμμαχίες, τη διεκδίκηση, το συσχετισμό, αυτά στο συγκεκριμένο κομμάτι είναι άγνωστα και φυσικά αυτό το κομμάτι κινείται οριακά ανάμεσα σε ένα αυτοκαταστροφικό ηρωισμό από τη μία και σε μια αντικοινωνική λούμπεν πρακτική από την άλλη. Όλο αυτό την πρώτη περίοδο είχε τη συμβολική ονομασία Μεσολογγίου, διότι τα στέκια τους ήταν εκεί στη Μεσολογγίου. Επρόκειτο για ένα μείγμα μαχητικών πιτσιρικάδων, οι οποίοι όμως εκβίαζαν κόσμο, έδερναν κατοίκους, λεηλατούσαν κλπ. Αυτή η διαδικασία έχει σαν τομή μετασχηματιστική τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου το Δεκέμβρη του 2008 που αποτέλεσε την αφετηρία για την πρώτη πραγματική εξέγερση στην Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση. Έφτιαξε όμως και μια γενιά, η οποία -επειδή προφανώς κάποια στιγμή η εξέγερση τέλειωσε- πέρασε στο ένοπλο. Η υλική αποτύπωση αυτού είναι η Συνωμοσία των Πυρήνων της Φωτιάς, είναι δεκάδες νέα παιδιά, τα οποία πηγαίνουν καρφί να συλληφθούν χωρίς οργανωτικότητα, παραδέχονται κατηγορίες, τρώνε από την εκδικητικότητα του Κράτους ποινές κτηνώδεις -ενώ η συνωμοσία δεν έχει ούτε μια αιματηρή ενέργεια- και πάει λέγοντας. Αυτή η διαδικασία “ενοπλοποίησης” -θα μου επιτρέψεις τον νεολογισμό- από τη μία κι από την άλλη περιθωριοποίησης ενός κόσμου οδηγεί στα νέα Εξάρχεια της τελευταίας επταετίας οκταετίας».

Τα Νέα Εξάρχεια

Τι είναι τα νέα Εξάρχεια; «Είναι πολλά πράγματα μαζί. Είναι μία περιοχή που παραμένει στέκι, χώρος των περισσότερων αντιεξουσιαστικών, αναρχικών, αυτόνομων και ακροαριστερών συλλογικοτήτων. Nosotros, Βοξ, εμείς, άλλοι, 7-8 καταλήψεις προσφύγων, στέκια ποικίλα. Αυτή η πρακτική και η ανάπτυξη αποτελεί κατά κάποιο τρόπο μια συνέχεια με τα παλιά Εξάρχεια. Βέβαια, επειδή έχουν αναπτυχθεί πάρα πολλές περιφερειακά αναρχικές ή αντιεξουσιαστικές ή με αναφορά στον αναρχικό χώρο συλλογικότητες, υπάρχουν και οι εσωτερικές πολώσεις και επειδή η φτώχεια φέρνει γκρίνια ειδικά μετά την κρίση αυτές οι πολώσεις εντείνονται. Το δεύτερο είναι ότι με όλες τις αντιφάσεις του ο αγώνας ενάντια στην κρατική καταστολή έχει καταφέρει κατά κάποιο τρόπο να εξασφαλίσει μια ιδιαίτερη συνθήκη στα Εξάρχεια. Δεν είναι εύκολο δηλαδή να αγκυροβολήσεις κλούβες στην πλατεία Εξαρχείων και να τις αφήσεις 15 μέρες, θα γίνει παρανάλωμα. Αυτό είναι μια νίκη. Παράλληλα, όμως, έχει εξασφαλίσει χώρο ελευθερίας, όχι μόνο για τις συλλογικότητες που προανέφερα αλλά και για μια σειρά πρακτικές που δεν έχουν καμία σχέση με το απελευθερωτικό εγχείρημα, έστω αυτοκαταστροφικά, έστω οριακά, όπως έλεγα πριν για τη Μεσολογγίου. Μιλάμε για πρακτικές του κοινού εγκλήματος».

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΛΟΥΜΠΕΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Η κρίση αλλά και η αλλαγή της σύνθεσης του πληθυσμού, η πολύεθνικότητα δηλαδή, έχουν φτιάξει κομμάτια λούμπεν κεφαλαίου στις τάξεις του εγκλήματος, έχουν μεγαλώσει οι εκβιασμοί και φυσικά έχει απογειωθεί το εμπόριο ναρκωτικών. Το εμπόριο ναρκωτικών είναι η πιο ακραία μορφή λούμπεν κεφαλαίου. Το λούμπεν κεφάλαιο εδώ έχει πολύ καλύτερες συνθήκες κερδοφορίας. Έχει πολύ μικρή αστυνόμευση, έχει πολύ μεγάλη πιάτσα, δεν χρειάζεται μεγάλη μετακίνηση. Δηλαδή μπορείς να πεις ότι τα Εξάρχεια, ενώ είναι ας πούμε λίγο η Τσιάπας των Αναρχικών είναι και λίγο τα Νησιά Καϋμάν της Μαφίας. Για τους ίδιους λόγους. Αυτή η αντίφαση συνήθως αποκρύβεται κι από τις δύο πλευρές, υπάρχει όμως, τουλάχιστον εμείς την εντοπίζουμε. Οπότε τι γίνεται; Υπάρχει αυτή τη στιγμή μια αυξημένη ευαισθησία και κινητοποίηση κομματιών του αντιεξουσιαστικού χώρου και ευρύτερα του κινηματικού χώρου για την παρουσία της μαφίας που κάνουν και δράση. Η δράση γίνεται όμως λίγο με τον γνωστό, στατικό,  φετιχιστικό τρόπο της βίας, που δεν μπορεί να εντάξει κόσμο της περιοχής μέσα, ο τρομάζει. Προφανώς ο κάτοικος δεν θέλει στην πλατεία μέσα να κυκλοφορούν ναρκωτικά αλλά δεν μπορεί να βλέπει συνέχεια και κρανοφόρους ροπαλοφόρους να κυνηγιούνται ή να κοπανάνε κάποιον ή να βλέπει Αλγερινούς να σφάζονται με Αιγύπτιους π.χ. Αυτό είναι μια κατάσταση που είναι δυστυχώς εξαιρετικά πολύπλοκη και πολυκεντρική. Δεν υπάρχουν οργανωμένα κινήματα και ισχυρά υποκείμενα, ούτε η συνέλευση ενάντια στην ΕΕ, ούτε το ΒΟΞ ούτε εμείς, ούτε κανείς, μπορούμε να έχουμε την καθημερινότητα, το συσχετισμό και την επιρροή στον πληθυσμό. Άλλωστε ο πληθυσμός των Εξαρχείων είναι λίγο μύθος. Ένα μεγάλο του κομμάτι είναι συντηρητικό, φαίνεται και στα εκλογικά αποτελέσματα, είναι μεγάλοι άνθρωποι, φοβισμένοι, ουδετεροποιημένοι. Φυσικά είναι κι ένα κομμάτι νέων – μεσηλίκων οι οποίοι είναι θετικοί και μισούν τους μπάτσους αλλά αυτό δεν βγάζει ένα συσχετισμό τόσο συγκροτημένο που να αλλάξεις άρδην την κατάσταση. Έτσι λοιπόν τι γίνεται. Υπάρχει αυτή τη στιγμή στην πλατεία Εξαρχείων μία από τις πιο επικερδείς αγορές ναρκωτικών. Συμβαίνουν κατ’ επανάληψη παραβατικά περιστατικά του κοινού ποινικού δικαίου από μαχαιρώματα, μικροληστείες κλπ. Ενώ παράλληλα τα Εξάρχεια παραμένουν για τους κατοίκους, ειδικά για τις κοπέλες που κυκλοφορούν στους δρόμους, μια από τις πιο ασφαλείας περιοχές της Αθήνα. Είναι όλα μαζί. Και για τους μπάτσους παραμένουν ένα μεικτό πράγμα μεταξύ στόχου και επιχειρήματος. Επειδή λόγω της ηλικίας μου και των δραστηριοτήτων μου έχω βρεθεί πάρα πολλές φορές σε τμήματα, οι μπάτσοι ξέρουν τι γίνεται. Σε ένα βαθμό τους βολεύει κιόλας για να μην μεταφερθεί η όλη ιστορία σε εκατό μέρη, από την άλλη όμως επειδή οι μπάτσοι είναι και μηχανισμός, είναι υπάλληλοι, δεν είναι κάποιο επιτελείο στη Σελήνη, καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν να αναμετρηθούν στην καθημερινότητα διότι αυτό θα οδηγήσει σε καταστάσεις τραγικές, θα σκοτωθούν άνθρωποι και δεν θέλουν να το κάνουν. Είναι μια κατάσταση ασταθούς ισορροπίας, αυτό είναι τα Εξάρχεια σήμερα».

Μια κατάσταση ασταθούς ισορροπίας, αυτό είναι τα Εξάρχεια σήμερα.

Στο τέλος της κουβέντας μας, επισημαίνω στον Νίκο Γιαννόπουλο το επιχείρημα που εκφράζεται, ότι η Αστυνομία δεν μπορεί να έχει συστηματική παρουσία κατά των ναρκεμπόρων στην περιοχή διότι δέχεται επιθέσεις από αντιεξουσιαστές. «Θα σου πω εμπειρικά δεδομένα. Προφανώς θα τους την πέσουν οι αναρχικοί, διότι όταν κάνουν κατά καιρούς με τις εξορμήσεις τους ένα κάρο προσαγωγές, άδικους ξυλοδαρμούς κλπ, μπορεί να πάνε για ναρκωτικά αλλά να τους δουν οι πιτσιρικάδες δέκα ασφαλίτες έξω από ένα σπίτι και να πουν “πάνε σε κάποιο σύντροφο”. Αν έχουν δύναμη, ναι, θα τους την πέσουν. Άρα είναι πάλι μια  διπλή πραγματικότητα. Το δεύτερο είναι το εξής. Όταν οι μπάτσοι θέλησαν να χτυπήσουν την αλβανική μαφία πριν από τρεις μήνες, το κάνανε. Διότι οι μπάτσοι και η κρατική ασφάλεια έχουν καθημερινή εποπτεία της πλατείας σε 24ωρη βάση. Γι’ αυτό και στις εννέα το πρωί εκείνη την Τρίτη πιάσανε είκοσι άτομα και δεν το πήρε είδηση κανένας. Αν πάνε στις έξι το απόγευμα στη Θεμιστοκλέους και πιάσουν ένα βαποράκι, θα γίνει χαμός, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα».

Είναι όμως επιθυμητή η επέμβαση της αστυνομίας στα Εξάρχεια κατά των ναρκωτικών; «Κατά τη γνώμη μου, σε γενικές γραμμές, επειδή το λούμπεν κεφάλαιο, οι μαφιόζοι, είναι μεγάλο στοιχείο παρακμής και διάβρωσης και αυτοσυκοφαντίσης κατά κάποιο τρόπο του χώρου, εμείς δεν θα είχαμε αντίρρηση, όπως και πολλοί άλλοι πιστεύω. Γι’ αυτό, αν το παρατηρήσες, όταν έκανε την οργανωμένη επιχείρησή της η Αστυνομία, δεν είπε κανένας τίποτα, θεωρήθηκε άλλου τύπου δραστηριότης. Αν τώρα με αφορμή αυτό δείρει και δεκαπέντε πιτσιρίκια ή ας πούμε τσακίσει στο ξύλο τους Πακιστανούς που πουλάνε λαθραία τσιγάρα ενώ ξέρει που έχουν το κέντρο που τους τα δίνουν, εκεί θα υπάρξει αντίδραση».