Γίναμε αυτόπτες μάρτυρες: Πώς η τηλεψυχιατρική ‘λύνει ιμάντες’ από απόσταση

Η μέρα που «χάθηκε η λογική» δεν ήταν μια στιγμή ή κλάσματα δευτερολέπτου. Ήταν κάθε μέρα. Αργά και βασανιστικά. Χωρίς έγκαιρη διάγνωση, μετά τα πρώτα σημάδια. Και χωρίς μέριμνα, σταθερό θεραπευτικό πρόγραμμα, κατάλληλες υποδομές ή και γιατρούς. Ήταν η μέρα που έπρεπε οι ίδιοι και οι συγγενείς τους να έρθουν αντιμέτωποι με την ανύπαρκτη ψυχιατρική κουλτούρα μιας Ελλάδας που παλεύει 32 χρόνια να μεταρρυθμίσει την ψυχική υγεία και να μεταβεί σε εναλλακτικές δομές αποασυλοποίησης, κόντρα στον εγκλεισμό, τις ακούσιες νοσηλείες και τις «περιστρεφόμενες πόρτες».

Το ψυχικό νόσημα στη χώρα μας φέρει μέχρι και σήμερα – και παρά τις κοινοτικές «καμπάνες» –  το στίγμα του επονείδιστου. Στο χείριστο παράδειγμα της επαρχίας, αποτελεί συνώνυμο της απειλής για τον κοινωνικό ιστό, τρόμο ή ντροπή που πρέπει να θαφτεί κάτω από το χαλάκι της υπερφίαλης νοοτροπίας κατά του διαφορετικού, του πάσχοντα και του αναξιοπαθούντα που αναζητά μάταια ψυχικό καταφύγιο για να σβήσει την κόκκινη γραμμή που χωρίζει τη ζωή «μέσα», από αυτήν «έξω».

Υπάρχει αχτίδα φωτός στα χρόνια της (ψυχιατρικής) χολέρας; Και τελικά τι απογίνονται οι ψυχικά πάσχοντες σε απομακρυσμένες ή δυσπρόσιτες περιοχές που ζουν το μαρτύριο της «σταγόνας» σε ιατρικό προσωπικό και χρηματοδότηση ήδη από το 2005, ανάμεσα σε απαξιωμένα νοσοκομεία, αντιμέτωποι με την γεωγραφική ανισοκατανομή των μονάδων ψυχικής υγείας, χωρίς πρωτοβάθμια φροντίδα και με ανύπαρκτο πλάνο για το αύριο;

Επί 14 χρόνια η ΜΚΟ «ΚΛΙΜΑΚΑ» επιχειρεί την ανάσχεση εισαγωγών σε νοσοκομειακές ψυχιατρικές μονάδες ή ψυχιατρικά καταστήματα, την πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, παρέμβαση και θεραπεία των ψυχικά ασθενών στον τόπο κατοικίας τους. Με ποιο τρόπο; Με την εφαρμογή της τηλεψυχιατρικής. Μια πρωτοπόρα μέθοδο που εφαρμόστηκε σε Ιράκ – Αφγανιστάν το 2002 και αντίστοιχα, το 2003 πέρασε το κατώφλι της χώρας μας.

Μεσημέρι Δευτέρας. Στα γραφεία της ΜΚΟ, στον Κεραμεικό. Τα ιατρικά «ραντεβού από απόσταση», ακανόνιστα. Το σύστημα Tandberg με διπλή σύνδεση ISDN (συνολικού κόστους 10.000 -12.000 ευρώ), ο κωδικοποιητής – αποκωδικοποιητής (CODEC), η κάμερα υψηλής ευκρίνειας, μία μεγάλη οθόνη, το σύστημα ήχου με μικρόφωνα και ηχεία και ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής για πρόσβαση στον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο του ασθενούς, όλα στη θέση τους. Η σύνδεση τρέχει με υψηλές ταχύτητες και στην άλλη άκρη της γραμμής, ξεπροβάλλουν ασθενείς από την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας σε Νάξο, Σαντορίνη, Αμοργό και Ίο. Την Μονάδα που συστάθηκε επίσης το 2003, ως αντίβαρο στην έλλειψη αποτελεσματικής πρωτοβάθμιας ψυχικής φροντίδας στα νησιά του ΝΑ Αιγαίου, με έδρα τη Νάξο.

Η τηλεψυχιατρική ως κλάδος της τηλεϊατρικής πρωτοεμφανίστηκε το 1950

Ένα από τα πολλά «distance περιστατικά», ο Γιάννης από τη Σαντορίνη. Σήμερα 29 ετών. Γεννημένος με νοητική στέρηση, πριν περίπου 12 χρόνια παρουσίασε τα πρώτα σχιζοφρενικόμορφα επεισόδια, μέχρι που η μητέρα του κάλεσε την αστυνομία και ζήτησε την μεταφορά του στην Αθήνα. «Αποτρέψαμε τον εγκλεισμό σε νοσοκομείο τελευταία στιγμή. Ζητήσαμε να επιστρέψει σπίτι. Από το 2004 μέχρι και σήμερα, τον αντιμετωπίζουμε από απόσταση. Είναι πολύ καλύτερα. Συνεργάζεται, παίρνει τα φάρμακά του, δεν έχει πια τάσεις αυτοκτονίας, ξεθύμανε η οργή που είχε μέσα του, αλλά και η σεξουαλική συμπεριφορά προς τη μητέρα του». Η γνώμη του ίδιου του Γιάννη; «Δεν είμαι, όπως τότε. Είχα άγχος, στεναχώρια, νεύρα. Έλεγα μακάρι να μην ζούσα. Τώρα δεν λέω τίποτα τέτοιο. Έχασα 25 κιλά, ξεκίνησα δουλειά στο δήμο και πλέον, βοηθάω μόνος μου τον ίδιο μου τον εαυτό. Νιώθω τυχερός. Ξέφυγα».

Το παράδειγμα του 29χρονου, δεν είναι το μόνο. Ακολουθούν και άλλα, με το NEWS 247 να γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της «ψυχιατρικής χείρας βοηθείας από απόσταση» που εμπνεύστηκε ο ψυχίατρος και Πρόεδρος της ΜΚΟ «Κλίμακα» Κυριάκος Κατσαδώρος και έμελλε να προσθέσει κάτι στον χάρτη της ελλιπέστατης πρωτοβάθμιας ψυχικής φροντίδας. Να σημειωθεί ότι το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα «Ψυχαργώς» προέβλεπε τον αποϊδρυματισμό των χρόνιων ασθενών που φιλοξενούνταν στα οκτώ δημόσια ψυχιατρεία, το δε κλείσιμό τους έως το 2015, την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ασθενών. Μέχρι σήμερα, λουκέτο έχουν βάλει τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία Χανίων, Πέτρας Ολύμπου, Κέρκυρας, Τρίπολης και Νταού Πεντέλης, δημιουργήθηκαν εκατοντάδες στεγαστικές δομές αποασυλοποίησης και κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας, ενώ η διαχωρισμός της χώρας σε 58 αρχικά και 38 στη συνέχεια τομείς ψυχικής υγείας ουδέποτε εφαρμόστηκε, αφήνοντας ακόμη και ολόκληρες περιοχές χωρίς ψυχική στήριξη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου και η δυτική Μακεδονία δεν διαθέτουν ούτε ένα Α’ Βαθμιο Κέντρο Ψυχικής Υγείας, ενώ η δυτική Ελλάδα στερείται εντελώς Κέντρων Ημέρας.

«Μοιραία κλιμακώθηκε μια ασφυκτική πίεση και έπρεπε να κάνουμε κάτι. Να παρέμβουμε δυναμικά. Πλέον δεν είμαστε οι μόνοι που εφαρμόζουν το αντίστοιχο πρόγραμμα, αλλά ήμασταν σίγουρα οι πρώτοι. Σήμερα μάλιστα που η τεχνολογία έχει εξελιχθεί, μπορείς να κάνεις κλήσεις ακόμη και μέσω Skype, όμως το Tandberg παρέχει κάμερα εστίασης για ζουμ στον ασθενή (κινήσεις, βλέμμα, εκφράσεις), ενώ εξασφαλίζεται και το ιατρικό απόρρητο», αναφέρει ο Κυριάκος Κατσαδώρος, ενόσω ο υπολογιστής του εκείνη τη στιγμή συνδέεται με τις φυλακές Ελεώνα. Η Παρθένα εκτίει ποινή φυλάκισης 15 χρόνων για υπόθεση ναρκωτικών και το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να δώσει τέλος στη ζωή της. Ο κ. Κατσαδώρος από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, συμβουλεύει για τα φάρμακα και προτείνει να συσταθεί μία ομάδα επιφυλακής εντός καταστήματος κράτησης, που θα την αποτρέπει από το να καταπίνει μπαταρίες, κλειδιά ή να κόβει τις φλέβες της. «Δεν είναι εύκολη η καθημερινότητα εδώ. Και δεν κερδίζουμε όλες τις μάχες. Αλλά παλεύουμε για τις περισσότερες».

Μέχρι στιγμής, το δίκτυο τηλεψυχιατρικής καλύπτει τις μονάδες Ψυχικής Υγείας σε Νάξο, Σαντορίνη, Αμοργό και Ίο, τις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης σε Πάτρα και Κέρκυρα, καθώς και το Κατάστημα Κράτησης Γυναικών στον Ελεώνα Θηβών. «Ουσιαστικά συνδεόμαστε τηλεφωνικά με όλα αυτά τα σημεία, βλέπουμε περιστατικά συχνά, χορηγούμε φάρμακα και συνταγές, συζητάμε, προλαμβάνουμε, θεραπεύουμε. Στα νησιά του Αιγαίου άλλωστε, υπήρχαν ανέκαθεν περιορισμένες  αναπτυξιακές δομές και συχνά προβληματική, μη καθημερινή πρόσβαση λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και του ελλιπούς ακτοπλοϊκού δικτύου. Γεγονός που δυσχεραίνει την πρόσβαση των κατοίκων των νησιών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και στα μεγαλύτερα από τα νησιά της ακτίνας δράσης, όπως η Νάξος και η Σαντορίνη, υπήρχε παντελής απουσία επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Όσοι κάτοικοι χρειάζονταν ψυχιατρική περίθαλψη  έπρεπε να επισκεφθούν το Νοσοκομείο της Σύρου ή υπηρεσίες της Αθήνας. Στο υπό κατασκευή νοσοκομείο, έχει γίνει πρόβλεψη για έναν ψυχίατρο. Μακάρι να στείλουν», αναφέρει ο κ. Κατσαδώρος.

Σε 14 χρόνια λειτουργίας έγιναν 59.250 συνεδρίες & εξετάστηκαν 15.368 ασθενείς

Το χειρότερο περιστατικό; «Δεν θα ξεχάσω ποτέ ασθενή που συνδεθήκαμε μέσω Tandberg και μου είπε: ‘ Γιατρέ, πες μου κάτι για να ζήσω. Έχω πάρει 20 χάπια’. Ή ακόμη χειρότερα, περιστατικό βαριάς ψύχωσης στη Νάξο που νοσηλεύονταν επί 1.5 χρόνο σε δύο νοσοκομεία της Αθήνας και μέχρι σήμερα παλεύουμε να κερδίσει έστω μία μικρή βελτίωση», αναπολεί ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής της Κλίμακας, Γιάννης Χατζιδάκης. Στα ευτυχέστερα; « Όταν υποστηρίζουμε αποθεραπευμένους να υιοθετήσουν παιδιά. Τους παρακολουθούμε και παρέχουμε έως και συμβουλές για τη γονεϊκότητα», λέει και συμπληρώνει: «Το σημαντικό είναι ότι μπορέσαμε κρατήσουμε ασθενείς στην κοινότητα. Με την τηλεψυχιατρική, αισθάνονται περισσότερο λειτουργικοί στην κοινωνία, δεν έχασαν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις ή την καθημερινότητά τους, ενώ γλιτώνουν χρόνο από το να τρέχουν σε Κέντρα Υγείας. Οι δικές μας υπηρεσίες είναι δωρεάν. Και σίγουρα, δεν υπάρχει καλύτερο και χειρότερο νησί από άποψη περιστατικών. Υπάρχει απλά προοδευτική αύξηση μανιοκατάθλιψης, τάσεων αυτοκτονίας και άλλων ψυχώσεων, λόγω κρίσης. Στα συχνότερα προφίλ, πρώην επιχειρηματίες που έζησαν τις εποχές παχιών αγελάδων και δυστυχώς, έφηβοι. Δίνουμε μάχες καθημερινά. Δεν είμαστε Θεοί, αλλά πλέον έχουμε τα κατάλληλα όπλα για να βοηθήσουμε. Ξέρετε ότι 1 στους 3 σχιζοφρενείς με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, δεν ξεχωρίζει πλέον από τους κανονικούς ανθρώπους εκεί έξω;».

Σύμφωνα με τον κ. Κατσαδώρο, το ανθρώπινο δυναμικό της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων αποτελείται από δύο ψυχιάτρους,  δυο ψυχολόγους, μία νοσηλεύτρια, τρεις διοικητικούς υπαλλήλους και έναν υπεύθυνο τεχνικής υποστήριξης και δικτύων. Το σύνολο του προσωπικού, εξαιρουμένων των δυο ψυχιάτρων, είναι εγκατεστημένο στα νησιά οπού λειτουργούν σε καθημερινή βάση τα παραρτήματα της Κινητής Μονάδας. «Είναι το ίδιο προσωπικό που υποστηρίζει και το δίκτυο της τηλεψυχιατρικής».

Πώς όμως τελικά μετριέται σε αριθμούς, η επιτυχία από την εφαρμογή της τηλεϊατρικής; Οι ψυχίατροι – ψυχοθεραπευτές της ΜΚΟ μιλούν με αποδείξεις. Στα 14 χρόνια λειτουργίας, έχουν ολοκληρωθεί πάνω από 59.250 συνεδρίες και έχουν παρακολουθηθεί 15.368 ασθενείς. Από το 2011 –  2015, 2.228 από τις συνεδρίες, αφορούν σε φυλακισμένες του Ελεώνα, ενώ από το 2003 μέχρι και το 2015, περίπου 10.544 άτομα έλαβαν υπηρεσίες (και) μέσω τηλεψυχιατρικής από την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων. «Από τις 08.00 – 20.00 καθημερινά, τρεις γιατροί είμαστε υπ’ ατμόν, πίσω από τους υπολογιστές μας. Το υπουργείο Υγείας δεν επιτρέπει να βλέπουμε περισσότερους από 8 ασθενείς την ημέρα, αλλά υπάρχουν φορές που ο αριθμός φτάνει τους 15», προσθέτει ο κ. Χατζηδάκις. 

Να σημειωθεί ότι στις παρεχόμενες υπηρεσίες, εντάσσονται η εκτίμηση και η διάγνωση ασθενών, η τακτική παρακολούθηση, η συνταγογράφηση φαρμάκων, οι εκδόσεις πιστοποιητικών, οι επιστημονικές συσκέψεις και η συνεχής κατάρτιση και εκπαίδευση του προσωπικού. «Σε περιπτώσεις οξέων περιστατικών, η δυνατότητα 24ωρης ψυχιατρικής και ψυχολογικής παρέμβασης με τηλεψυχιατρική και η σωστή συνεργασία με εισαγγελείς, αστυνομία, ασθενείς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, απέφερε πολλαπλά οφέλη. Στα 14 αυτά χρόνια, έχει αποφευχθεί σημαντικά η διακομιδή ασθενών από απομακρυσμένες περιοχές στην Αθήνα, αλλά και η ακούσια νοσηλεία σε σημαντικά ποσοστά. Κάτι που επιτάσσει άλλωστε και η κοινοτική μεταρρύθμιση», εξηγεί ο κ. Κατσαδώρος.

Πιο αναλυτικά, από το 2003 έως το 2015, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων δέχθηκε 249 εντολές από την εισαγγελία, προκειμένου να γνωματεύσει εάν τα άτομα έχρηζαν ακούσιας νοσηλείας. Σε 139 περιπτώσεις πραγματοποιήθηκε ακούσια εισαγωγή σε ψυχιατρικό νοσοκομείο για ψυχωτική διαταραχή. Σε 110 όμως από αυτές, οι γνωματεύσεις ήταν αρνητικές και οι ασθενείς αντιμετωπίσθηκαν στην κοινότητα.

Η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων δέχθηκε 249 εισαγγελικές εντολές (2003-2015). Σε 110 από αυτές, οι γνωματεύσεις ήταν αρνητικές

Τα επείγοντα περιστατικά και πόσο μάλλον στα νησιά, δεν είναι απλές υποθέσεις. Απαιτούν παρέμβαση ψυχιάτρου και την κινητοποίηση πολλαπλών πόρων. Όταν ένα επείγον περιστατικό παραπέμπεται στην Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων από  τα Κέντρα Υγείας, την Εισαγγελία, το Αστυνομικό Τμήμα ή τα κατά τόπους Λιμεναρχεία, ο ασθενής προσέρχεται προς εξέταση συνοδεία ασθενοφόρου ή περιπολικού.  Όταν η παραπομπή έχει γίνει από Κέντρο Υγείας,ο ασθενής εξετάζεται από δύο απομακρυσμένους  ψυχιάτρους, παρουσία του επαγγελματία που  εδρεύει στο νησί ή/και παρουσία του εφημερεύοντα γιατρού του Κέντρου Υγείας. Ευνόητο είναι ότι όταν η μονάδα ψυχικής υγείας και το σύστημα της τηλεψυχιατρικής βρίσκονται μέσα στο Κέντρο Υγείας η διαδικασία παραπομπής και αντιμετώπισης του επείγοντος είναι πιο άμεση (πχ. στην Ίο το γραφείο της μονάδας ψυχικής υγείας βρίσκεται μέσα στο Κέντρο Υγείας κι έτσι το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό έχει 24ωρη άμεση πρόσβαση στο σύστημα της τηλεψυχιατρικής). Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να συστηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, η  βραχεία νοσηλεία του ασθενούς στο γενικό Νοσοκομείο (όταν πρόκειται για την Νάξο), κατ΄ οίκον νοσηλεία, ακούσια νοσηλεία  σε ψυχιατρικό νοσοκομείο της Αθήνας κ. ο. κ.

«Σε περίπτωση κακοκαιρίας, οι ασθενείς είναι αναγκασμένοι να μεταφέρονται (με ή χωρίς χειροπέδες) σε κρατητήρια και να παραμένουν εκεί για όσο χρειαστεί. Αναλογιστείτε λοιπόν, πόσα χρήματα γλιτώνει το κράτος από τη δική μας παρέμβαση!», λένε οι υπεύθυνοι ψυχίατροι.

Τι κι αν οι καταγγελίες για αναποτελεσματικότητα για την εξ’ αποστάσεως πληθαίνουν; «Καθίσαμε, μελετήσαμε και είδαμε ότι τελικά, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Έχουμε αναπτύξει σχέσεις ιδιαίτερες με ασθενείς. Σαν να είναι δίπλα μας. Και όταν μάλιστα τυχαίνει να μιλάς πολλές φορές μαζί τους, η σχέση γίνεται ακόμη στενότερη» και καταλήγουν: «Στο τέλος όμως αναρωτιόμαστε τι είναι αυτό που απομένει; Το εάν μπορούμε να κάνουμε κάτι, ώστε όλοι αυτοί οι άνθρωποι να μην έρχονται απαραιτήτως στην Αθήνα. Μπορούν να υποστηρίζονται αποτελεσματικά από εκεί που μένουν; Εκεί είναι η δική μας η δουλειά. Εκεί είναι η δική μας αλληλοσυμπλήρωση με τις δημόσιες δομές ψυχικής υγείας. Και ελπίζουμε!».

Τα θεμέλια της τηλεψυχιατρικής

Το 2002 στο πλαίσιο της Αποασυλοποίησης, η ΚΛΙΜΑΚΑ εγκαινίασε ένα δίκτυο τηλεψυχιατρικής μεταξύ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τρίπολης και της Κεντρικής Ψυχιατρικής Υπηρεσίας στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο στο δίκτυο εντάχτηκαν δύο ψυχιατρικά νοσοκομεία σε Ιράκ και Αφγανιστάν για τη δημιουργία Διαδικτυακού Κέντρου επιμόρφωσης νοσηλευτικού  προσωπικού.

Την ίδια στιγμή, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων της ΚΛΙΜΑΚΑ χρησιμοποίησε τον ιατρικό φάκελο και την τηλεδιάσκεψη, ως μέσο παροχής υπηρεσιών από το 2003, προκειμένου να εξυπηρετήσει τους στόχους που έθετε τότε η Κοινοτική Οδηγία για την Ψυχική Υγεία.

Σταδιακά, από το 2003 και μετά, η τηλεψυχιατρική εντάθηκε και στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ενώ το 2010 δημιουργήθηκε το πρότυπο ιατρείο τηλεψυχιατρικής εντός του Καταστήματος Κράτησης Γυναικών στον Ελεώνα Θηβών. Κατά τα έτη 2003 – 2013, δεκάδες επαγγελματίες ψυχικής υγείας συμμετείχαν στα πρόγραμμα. 

Ωστόσο, να σημειώσουμε ότι η τηλεψυχιατρική ως κλάδος της τηλεϊατρικής πρωτοεμφανίστηκε το 1950 και αφορούσε από τότε σε παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από απόσταση, μέσω ζωντανής και αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ του επαγγελματία και του εξυπηρετούμενου. Η θετική σχέση κόστους – οφέλους, η αξιοπιστία των διαγνώσεων και η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων τεκμηριώθηκαν ερευνητικά σε ένα ευρύ φάσμα πλαισίων, όπως φυλακές, απομακρυσμένες περιοχές και ψυχιατρικά νοσοκομεία.

Οι αριθμοί συνοπτικά

2003: Η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων εντάσσει στη λειτουργία της τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο και την τηλεδιάσκεψη

2003-2005: Η τηλεψυχιατρική εντάσσεται και στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης

2010: Ξεκινά το πρόγραμμα τηλεψυχιατρικής εντός του καταστήματος κράτησης γυναικών στον Ελεώνα Θηβών

14 χρόνια λειτουργίας τηλεψυχιατρικής: 50.250 συνεδρίες, 15.368 ασθενείς

2011-2015: 2.228 συνεδρίες, 816 γυναίκες στα φυλακές Ελεώνα

2003-2015: 10.544 άτομα έλαβαν υπηρεσίες (και) μέσω τηλεψυχιατρικής από την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων

2015 – 2016: Σύστημα τηλεψυχιατρικής ξεκίνησε να λειτουργεί και στο Δαφνί, καλύπτοντας την περιοχή εξίσου των ΝΑ Κυκλάδων

Ευρωπαϊκή Οδηγία 2011/24/ΕU:  Μέχρι το 2020 οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στους ατομικούς ηλεκτρονικούς ιατρικούς φακέλους οπουδήποτε στην Ευρώπη