H ‘μάχη’ με τους διακινητές στο μονοπάτι των προσφύγων

Το Μιράτοβατς είναι ένα μικρό χωριό στην κοιλάδα του Πρέσεβο στη νότια Σερβία, μόλις 2 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Τους τελευταίους μήνες, ανά πάσα στιγμή βρεθείς στον κεντρικό δρόμο στην είσοδο του χωριού, θα δεις ανάμεσα στα φτωχικά σπίτια να ξεπροβάλλουν δεκάδες φιγούρες ταλαίπωρων ανθρώπων.

Είναι μερικοί από τους τρεις χιλιάδες πρόσφυγες που καταφθάνουν καθημερινά από την ΠΓΔΜ στη Σερβία, σε έναν ακόμα σταθμό του μεγάλου τους ταξιδιού προς τη βόρεια και κεντρική Ευρώπη μέσω της περίφημης βαλκανικής οδού.

Μια εικόνα γνώριμη για τους κατοίκους των Βαλκανικών χωρών που έχουν βιώσει στο πετσί τους τον πόλεμο και το εκτοπισμό, μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Ανάμεσα στους ανθρώπους που βοηθούν τους πρόσφυγες, είναι ο Τόμορ Μίσινι, ένας πρώην μαχητής του Απελευθερωτικού Στρατού UCPMB, που το 2000 πήρε τα όπλα για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της Αλβανικής μειονότητας  στην κοιλάδα του Πρέσεβο. Η ένοπλη σύγκρουση, που αποσταθεροποίησε την κατάσταση και στη γειτονική ΠΓΔΜ, έληξε ένα χρόνο μετά και δόθηκε αμνηστία στους μαχητές.

Πριν από τρεις περίπου μήνες, όταν τα καραβάνια των προσφύγων άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή, ο Τόμορ ηγήθηκε της δημιουργίας μιας ομάδας νέων εθελοντών ονόματι Youth for Refugees που ασχολείται με τη σίτιση, την πληροφόρηση και την ασφαλή μετακίνηση αυτών των ανθρώπων. Πλέον εργάζεται για τη δανέζικη ΜΚΟ Danish Refugee Council, εταίρο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης στην περιοχή. Όπως μου εξηγεί  ο ίδιος, έχει τρόπον τινά ρόλο διαμεσολαβητή στο Μιράτοβατς, καθώς γνωρίζει πολύ καλά τους κατοίκους και τις ιδιαιτερότητες τους.

Το μονοπάτι των προσφύγων

«Αυτό ήταν πάντα το μονοπάτι των προσφύγων. Από εδώ περνούσαν πρόσφυγες από το Κόσοβο και τη Βοσνία. Από εδώ περνούσαμε και εμείς οι ίδιοι όταν αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας εξ’ αιτίας του πολέμου στο Κόσοβο το 1999» μου λέει.

Ο Τόμορ θεωρεί ότι υπάρχει πολλή καχυποψία απέναντι στους πρόσφυγες τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΠΓΔΜ και τη Σερβία επειδή στην πλειοψηφία τους είναι μουσουλμάνοι. «Κι εγώ μουσουλμάνος είμαι όμως δεν κρίνω κανέναν με βάση τη θρησκεία του. Πάνω απ’ όλα είμαστε άνθρωποι. Όλος ο κόσμος πρέπει να μπορεί να δουλεύει και να ζει με αξιοπρέπεια ανεξάρτητα από τον θεό στον οποίο πιστεύει».

Τον ρωτώ για τη ένοπλη σύρραξη του 2000. Δεν του αρέσει να μιλά πολύ γι αυτό. «Διεκδικούσαμε καλύτερες συνθήκες ζωής και το δικαίωμά μας στην εργασία. Ο κόσμος εδώ δεν είχε δουλειά, όπως δεν έχει και σήμερα. Δεν με νοιάζει η εθνικότητα, άλλωστε ο πατέρας μου είναι Αλβανός και η μητέρα μου είναι Σέρβα. Για μένα υπάρχουν καλοί και κακοί άνθρωποι, τίποτε άλλο» μου απαντά και μου εξηγεί ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα από τότε και πολλοί νέοι φεύγουν για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη.

Η σύγχρονη «μάχη» με τους διακινητές ψυχών

Καθώς η φτώχεια και η ανεργία βρίσκονται στα ύψη, η εγγύτητα του Μιράτοβατς στα σύνορα με την ΠΓΔΜ ευνοεί την ενασχόληση με την παράνομη διακίνηση διαφόρων ειδών, τσιγάρων, ναρκωτικών, και εσχάτως,  ανθρώπων. Παράνομη διακίνηση μεταναστών στο Μιράτοβατς κάνουν κυρίως οδηγοί ταξί που χρεώνουν κόμιστρο εικοσαπλάσιο από το κανονικό για να τους μεταφέρουν μέχρι την πόλη Πρέσεβο, στο κέντρο υποδοχής, όπου καταγράφονται από τις σερβικές αρχές και παίρνουν προσωρινή άδεια παραμονής στη χώρα ή μέχρι το Βελιγραδι, όπου οι πρόσφυγες δικτυώνονται με τους εκεί διακινητές και οργανώνουν το ταξίδι τους από την Ουγγαρία στην Αυστρία και τη Γερμανία.

«Έχει μεγάλη ουρά για να πάρεις το χαρτί. Θα μείνεις στο κέντρο υποδοχής 5-6 μέρες. Θα σε πάω εγώ κατευθείαν Βελιγράδι, χωρίς χαρτιά, κανένα πρόβλημα»διαφημίζουν τις υπηρεσίες τους εκμεταλλευόμενοι την ανυπομονησία και την ανασφάλεια των ανθρώπων που βρίσκονται στο δρόμο ήδη επί εβδομάδες. «Μιράτοβατς – Πρέσεβο 20 ευρώ. Πρέσβο – Βελιγράδι 150 ευρώ».

Στις 18 Αυγούστου η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ χάλασε τη δουλειά στους διακινητές, καθώς μίσθωσε λεωφορεία για να μεταφέρουν  τους πρόσφυγες  δωρεάν από το Μιράτοβατς στο Πρέσεβο. «Έκτοτε βρισκόμαστε σε συνεχή διαμάχη μαζί τους. Μας κατηγορούν ότι τους παίρνουμε τη δουλειά» μου λέει ο Άγκον Αζέτι, συντονιστής της ομάδας εθελοντών Youth for Refugees, που συνεργάζεται με την Ύπατη Αρμοστεία και έχει διαρκή παρουσία στο Μιράτοβατς από τις 8 το πρωί έως τις 10 το βράδυ, προκειμένου να διανείμει φαγητό, νερό και άλλα είδη πρώτης ανάγκης στους πρόσφυγες , να τους ενημερώσει για τα δωρεάν λεωφορεία και να συντονίσει την επιβίβασή τους.

Καθώς όμως τα λεωφορεία δεν επαρκούν για όλους, δίνεται προτεραιότητα στα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους και οι νεότεροι πρέπει να περπατήσουν τέσσερις με πέντε ώρες έως την πόλη.  Αυτή είναι η νέα λεία των διακινητών. Τελευταία μάλιστα υπάρχουν καταγγελίες για επιθέσεις και ληστείες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ένας 30χρονος Σύριος που περπάτησε το προηγούμενο βράδυ μέχρι το Πρέσεβο μου διηγείται  δύο επιθέσεις σε ομάδες που επιβιβάστηκαν σε ταξί και οι οδηγοί τους έκλεψαν όλα τους τα χρήματα.

Αναρωτιέμαι τι κάνει η αστυνομία για όλα αυτά. «Η τοπική αστυνομία είναι μια πολύ μικρή δύναμη» μου απαντά ο Τόμορ Μίσινι. «Έχουν παρουσία στο Πρέσεβο, στην περιοχή γύρω από το κέντρο υποδοχής προσφύγων και το σιδηροδρομικό σταθμό, όμως δεν επαρκούν και για τη διαδρομή αυτή».

«Λέμε συνέχεια στους πρόσφυγες να μην παίρνουν ταξί, να περπατάνε κι ας είναι πιο κουραστικό και χρονοβόρο. Όμως μερικοί δεν μας ακούνε. Ξέρουν ότι η Ουγγαρία κατασκευάζει τείχος στα σύνορά της με τη Σερβία και βιάζονται να προχωρήσουν όσο πιο γρήγορα μπορούν στον επόμενο προορισμό τους» μου εξηγεί ο Άγκον.

«Και βέβαια το ευρύτερο κυκλώματα διακίνησης μεταναστών δεν ξεμένει ποτέ από δουλειά» προσθέτει. «Έχουν πάρα πολύ ‘χώρο’ στο Βελιγράδι και στη Σουμποτίτσα, στα σύνορα με την Ουγγαρία. Εκεί οι πρόσφυγες τους έχουν ακόμα ανάγκη για να καταφέρουν να περάσουν».

Σύμφωνα με τη Frontex, η δραματική αύξηση των ανθρώπων που προσπαθούν να περάσουν στην Ευρώπη μέσω Βαλκανίων, έχει ευνοήσει τα κυκλώματα διακίνησης που δρουν στην περιοχή. Από την αρχή του έτους περισσότεροι από 100.000 πρόσφυγες έχουν καταγραφεί να ακολουθούν τη διαδρομή από την Ελλάδα στην ΠΓΔΜ και κατόπιν στη Σερβία για να συνεχίσουν στην Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο αριθμός τους έχει εξαπλασιαστεί σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρισυ. Παράλληλα, από τις αρχές του έτους έχουν συλληφθεί 500 άτομα για παράνομη διακίνηση ανθρώπων, το 70% των οποίων είναι Σέρβοι πολίτες. Ωστόσο, τα μεγάλα ‘κεφάλια’ είναι Αφγανοί και λιγότεροι Πακιστανοί που εδρεύουν στην άλλη πλευρά των συνόρων, στο χωριό Λοϊάν κοντά στο Κουμάνοβο της ΠΓΔΜ, καθώς και στη Σουμποτίτσα στη βόρεια Σερβία, κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Πρόκειται για σκληρή μαφία που δραστηριοποιείται παράλληλα με τη διακίνηση ναρκωτικών και τη σωματεμπορία. Τα τελευταία χρόνια όμως η διακίνηση μεταναστών έχει αναδειχθεί ως η πιο επικερδής δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος παγκοσμίως.

Ο Άγκον κάνει ότι μπορεί για να μην αφήσει καθόλου ‘χώρο’ στους διακινητές της περιοχής του. Η Youth for Refugees έχει αυτή τη στιγμή 12 μόνιμους ντόπιους εθελοντές και η ομάδα ολοένα μεγαλώνει. «Έρχονται σε επαφή μαζί μας πάρα πολλοί άνθρωποι όχι μόνο από τη Σερβία αλλά και από την Ευρώπη και μας λένε ότι θέλουν να βοηθήσουν. Περιμένουμε κόσμο από Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελβετία, Πολωνία, Δανία, Κόσσοβο, Αλβανία και ετοιμάζουμε ένα hostel στο κέντρο της πόλης για να τους φιλοξενήσουμε».

Τέλος, τονίζει πόσο υποστηρικτική είναι η τοπική κοινότητα στο σύνολό της. «Βλέπω γυναίκες και παιδιά να βγαίνουν στις αυλές των σπιτιών και να βοηθάνε τους πρόσφυγες  και είμαι πολύ χαρούμενος. Οι κάτοικοι του Πρέσεβο έχουν βιώσει τη σύγκρουση, έχουν υπάρξει πρόσφυγες και αυτό τους κάνει να βλέπουν θετικά τους πρόσφυγες που έρχονται σήμερα στην περιοχή μας. Κι εγώ έχω υπάρξει πρόσφυγας. Το 1999 περπάτησα τον ίδιο δρόμο που περπατάνε αυτοί σήμερα. Όμως ανεξάρτητα από αυτό, είμαστε άνθρωποι. Δεν μπορείς να βλέπεις γυναίκες και παιδιά να καταφθάνουν κατά χιλιάδες στην πόλη σου, στο χωριό σου, έξω από το σπίτι σου, να τους βλέπεις ταλαιπωρημένους από ένα τρομερό ταξίδι, και να μην κάνεις τίποτα για να τους βοηθήσεις. Είναι συνάνθρωποί μας και οφείλουμε να τους βοηθήσουμε».