Η δίωξη κατά των ναρκωτικών δεν έσωσε κανέναν

Πώς μπορεί μια χώρα να συγκροτήσει εθνικό σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά όταν δεν έχει σαφή στοιχεία για τους χρήστες της; Και τί μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα για να είναι αποτελεσματική ως προς τη μείωση της βλάβης την ώρα που κάποιες χώρες εκτελούν χρήστες ουσιών;

Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα έπεσαν στο τραπέζι του ετήσιου περιφερειακού συνεδρίου της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, το οποίο διοργανώθηκε και φέτος από τη ΜΚΟ “Διογένης”, στις 8 και 9 Ιουνίου στο ξενοδοχείο Capsis, στην Θεσσαλονίκη. Το News 24/7 ήταν εκεί, μαζί με υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εκπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών και ερευνητές από 9 χώρες, που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ναρκωτικών στην περιοχή.

“Ο κόσμος δεν θέλει κανέναν Ντουντέρτε”

O Jamie Bridge, συνεργάτης του International Drug Policy Consortium (IDPC), περιέγραψε τις κατευθύνσεις πάνω στις οποίες κινείται η Ειδική Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά (UNGASS). Όπως είπε, από το ’16 και μετά μπήκε επισήμως στο πλάνο η ιατρική βοήθεια και η μείωση της βλάβης, μαζί με την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ρητές διατυπώσεις στο κείμενο των Ηνωμένων Εθνών. Σημείωσε ωστόσο πως κάποιες χώρες δεν εφαρμόζουν το επικαιροποιημένο και πιο προοδευτικό έγγραφο του ’16 με τις κατευθυντήριες για τα ναρκωτικά, αλλά την πολιτική δήλωση του 2009. Ανέφερε, πως τα Ηνωμένα Έθνη οδεύουν σε νέα επικαιροποίηση τον Μάρτιο του ’19 στη Βιέννη. “Πρόκληση είναι να ενσωματωθεί το drug ckecking μαζί με τα οφέλη του, μαζί με την ενσωμάτωση της κοινωνίας των πολιτών στη νέα ντιρεκτίβα του ΟΗΕ”, είπε.

Ο ίδιος έκανε ιδιαίτερη μνεία στον γενικό γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος ως πρωθυπουργός της Πορτογαλίας το 2001, προχώρησε σε κάτι ριζοσπαστικό για τη χώρα του: Στην αποποινικοποίηση της χρήσης. O Jamie Bridge δήλωσε πως η κεντρική φιλοσοφία των Ηνωμένων Εθνών πρέπει πλέον να διαπνέεται από το μήνυμα “Support, don’t punish”, προς μια λιγότερο τιμωρητική για τους χρήστες πολιτική, παγκοσμίως.

“Στο IDPC καταλάβαμε με τον καιρό πως το μότο, “drug free world”, είναι μια ουτοπία. Ο όρος αυτός έχει υιοθετηθεί σήμερα από χώρες που σκοτώνουν τους χρήστες, το μεγαλύτερο παράδειγμα είναι ο Πρόεδρος των Φιλιππίνων Ροντρίγκο Ντουντέρτε. Σήμερα η αγορά ναρκωτικών ανθεί. Οι πιο ρεαλιστικοί στόχοι που πρέπει να θέσουμε είναι υπέρ της υγείας των χρηστών και της διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στόχοι που ταυτίζονται με εκείνους του ΟΗΕ. Η Σιγκαπούρη, οι Φιλιππίνες, το Μπαγκλαντές και άλλες χώρες σκοτώνουν χρήστες και δεν έχουν υποστεί κυρώσεις. Αυτό είναι απαράδεκτο. Ήρθε η ώρα να φτάσουμε στην κοινωνική δικαιοσύνη με έμφαση στη βοήθεια και την επανένταξη”, κατέληξε ο Jamie Bridge.

Όταν ο χρήστης ελέγχει τα ναρκωτικά που παίρνει

Από τη δική του μεριά, ο Joze Hren (Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας, Υπουργείο Υγείας της Σλοβενίας), μίλησε για το πρόγραμμα Drug Checking που εφαρμόζει η χώρα του.

Δήλωσε πως στη χώρα του, το 2006 δημιουργήθηκε συντονιστική επιτροπή για τα ναρκωτικά με όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και εκπροσώπων των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Όπως υπογράμμισε, “οι νέες αναδυόμενες ανάγκες απαιτούν καλύτερη συνεργασία μεταξύ των φορέων και διευρυμένες υπηρεσίες”. Στη Σλοβενία, τα τελευταία έτη μέσα από το πρόγραμμα παρακολούθησης της χρήσης, υπάρχει όπως τόνισε ο κ. Hren “μείωση ασθενειών, περισσότεροι χρήστες σε υποκατάσταση, λιγότεροι θάνατοι από υπερβολική δόση και εν γένει καλύτερη ποιότητα ζωής για τους χρήστες”.

Πρόβλημα και στη Σλοβενία, όπως και σε άλλες χώρες όπως η Σερβία και η Ελλάδα, είναι το γεγονός πως οι μικροποσότητες ναρκωτικών που μπορεί να φέρει πάνω του ο χρήστης δεν καθορίζονται ποσοτικά από τον Νόμο, αλλά εναπόκειται στην αστυνομία και την εισαγγελία να κρίνουν αν πρόκειται για απλή κατοχή ή για εμπορία.

Μιλώντας στο News 24/7, ο Joze Hren δήλωσε άλλωστε πως το πρόγραμμα drug checking λειτουργεί ενημερωτικά τόσο για τον μέσο χρήστη, όσο και για την κοινή γνώμη, αποσκοπεί στην αποτροπή και την πρόληψη, ενώ συντελεί στο να καταγραφούν καλύτερα οι χρήστες στη χώρα.

Πώς λειτουργεί όμως το πρόγραμμα;

Σε μια συνοπτική περιγραφή προχώρησε η Simona Šabić, υπεύθυνη της ΜΚΟ DrogArt που συνεργάζεται με τις αρχές της Σλοβενίας για την μείωση της βλάβης και την πρόληψη. Άλλωστε, στη Σλοβενία έχει αναπτυχθεί ολιστικό πρόγραμμα συνεργασίας της κυβέρνησης με τους υπεύθυνους οργάνωσης event, για τη μείωση θανάτων και χρήσης στα φεστιβάλ (στο πρόγραμμα αυτό θα αναφερθούμε εκτενώς σε επόμενο άρθρο).

Η Simona Šabić περιέγραψε το πώς λειτουργεί το σύστημα εντός του DrogArt: “Υπάρχουν ομάδες ενημέρωσης και διαρκής συνεργασία με ΜΚΟ εντός του φεστιβάλ, με στόχο τη μείωση της βλάβης. Συνδυάζουμε την άμεση δράση μέσα στους χώρους του φεστιβάλ, με τη συμβουλευτική με ψυχοκοινωνιολογική υποστήριξη, έρευνα, και με info points όπου ο χρήστης μπορεί να έρχεται και να “τσεκάρει” την ουσία που έχει πάρει. Αυτό μας βοηθάει να εντοπίσουμε τα νέα συνθετικά ναρκωτικά που κυκλοφορούν αλλά και να ενημερώσουμε μέσω application και ανακοινώσεων για τους κινδύνους”.

Ανέφερε δε πως η φιλοσοφία έχει αλλάξει συνολικά. “Πλέον συνεργαζόμαστε με τους clubbers, ανταλλάσσουμε πληροφορίες, παρέχουμε συμβουλές για τη μείωση της βλάβης, έχουμε φόρουμ συζητήσεων όπου αλληλεπιδρούν. Υπάρχει μια εμπιστοσύνη ανάμεσα στις αρχές και τους διοργανωτές και έχει δημιουργηθεί φόρμα οδηγιών για το πώς πρέπει να γίνεται ένα φεστιβάλ. Ανταλλάσσουμε πληροφορίες για τις ουσίες και τις κοινοποιούμε στους χρήστες συμβουλεύοντάς τους παράλληλα προς την αποτοξίνωση. Επίσης, αναλαμβάνουμε την εκπαίδευση, κατάρτιση ιατρικών ομάδων για άμεση και εξειδικευμένη επέμβαση αν χρειαστεί. Τα σημεία ελέγχου για drug checking υπάρχουν τόσο στα φεστιβάλ, όσο και σε 8 πόλεις της χώρας, και λειτουργούν σε συνεργασία με κέντρα αποτοξίνωσης και επανένταξης”.

Ανάλογος “χάρτης” για διοργάνωση event υπάρχει και για τη Σερβία, όπου όμως δεν επιτρέπεται το drug checking. Ο διοργανωτής του EXIT Festival, Sagor Mesconic, δήλωσε πως το ένα μείζον πρόβλημα είναι τα νέα ναρκωτικά που εμφανίζονται στις “πιάτσες” και από την άλλη, η αδιέξοδη πολιτική της τιμωρίας. “Πρώτο μέλημά μας”, είπε, “είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση”, ενώ σημείωσε πως στη Σερβία οι θάνατοι από αλκοόλ είναι περισσότεροι από τους θανάτους από ναρκωτικά. “Συνολικά πρέπει πάντως να τονίσω”, δήλωσε, “πως αλλάζει η φιλοσοφία των clubbers αλλά και των dj, οι οποίοι προβαίνουν σε λιγότερη χρήση ναρκωτικών απ΄ότι τη δεκαετία του 90 για παράδειγμα”.

Πρόσφυγες και ναρκωτικά

Ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο που αφορά ιδιαιτέρως την Ελλάδα αλλά και την Ιταλία είναι η χρήση ναρκωτικών σε σχέση με τους πρόσφυγες που έχουν φτάσει τα τελευταία τρία έτη στις χώρες υποδοχής.

Μιλώντας εκ μέρους της ΜΚΟ Praksis, η Μαριανέλλα Κλώκα, περιέγραψε εν συντομία την προσφυγική κρίση που έχει αντιμετωπίσει η χώρα από το 2015 και μετά. Όπως είπε, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 35.000-40.000 πρόσφυγες στα camp της Ελλάδας, με χιλιάδες να είναι εγκλωβισμένοι στα νησιά μετά τη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία.

Η κ. Κλώκα υπογράμμισε πως ναι μεν υπάρχει χρήση εντός των camps, ωστόσο η διακίνηση δεν γίνεται από πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο οι οποίοι φαίνεται πως καταναλώνουν τις ουσίες που τους παρέχουν οι διακινητές εντός και εκτός των χώρων αυτών. Τα παραπάνω προκύπτουν από πηγές της ΕΛΑΣ από το αστυνομικό τμήμα Σάμου, κάτι που δείχνει πως γύρω από το ζήτημα υπάρχει ένας “μιντιακός μύθος”. Η χρήση εντός των camps και οι λόγοι που οδηγούν σε αυτήν, δεν έχουν επαρκώς καταγραφεί.

Συνδέοντας τη χρήση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διασφάλισή τους ως δύο αλληλένδετες a priori διαστάσεις, η κ. Κλώκα τόνισε πως στην Ευρώπη υπάρχει διαρκής παραβίαση βασικών δικαιωμάτων των προσφύγων μετά το κλείσιμο του “Βαλκανικού δρόμου”, ενώ πολλοί πρόσφυγες είναι εκτεθειμένοι σε κάκιστες συνθήκες διαβίωσης λόγω του υπερπληθυσμού που παρατηρείται σε χώρους φιλοξενίας. Κορυφή του προβλήματος είναι η Μόρια, την οποία και χαρακτήρισε ως “ντροπή της Ευρώπης”.

Ο Τάσος Σμετόπουλος από τη ΜΚΟ Steps, ανέφερε πως υπάρχουν χιλιάδες μη καταγεγραμμένοι πρόσφυγες και μετανάστες στην Αθήνα, ενώ ως προς τη χρήση και εκείνος δήλωσε πως παρατηρείται εντός του αστικού ιστού και εκτός των camps. Η οργάνωση Steps αποσκοπεί στο να παρέχει καθαρές σύριγγες στους χρήστες συνολικά (μαζί με το ΚΕΕΛΠΝΟ) και σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, παρέχει φαγητό, καφέ, είδη ανάγκης, και γενικότερα άμεση βοήθεια προς εκείνους που έχουν καθημερινή ανάγκη. Μαζί με ένα δίκτυο ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, βρίσκονται στους δρόμους σε καθημερινή βάση, για να συνδράμουν στη μείωση της βλάβης.

H κοινωνιολόγος Φωτεινή Λεομπίλλα ανέφερε πως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τους χρήστες κάτι που δεν συντελεί στο να εντοπιστεί η συνολική διάσταση του προβλήματος. “Ως προς τη χρήση από πρόσφυγες, χρειαζόμαστε μια εφαρμογή πολιτικής κοινωνικής ένταξης, εκπαίδευσης και παροχής πληροφοριών για τη χρήση και για το πού μπορούν να απευθυνθούν αυτοί οι άνθρωποι για βοήθεια”, είπε. Τόνισε δε, πως η ΕΕ οφείλει να δει στενότερα το πρόβλημα ουσιών σε σχέση με τους πρόσφυγες που έχουν εισέλθει εντός των συνόρων της.

Ο Κωνσταντίνος Φραγκιαδάκης, Διοικητικά Υπεύθυνος Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας και Υπεύθυνος Δράσεων Επανένταξης (πρόγραμμα του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το οποίο χρηματοδοτείται από του Υπουργείο Υγείας και υλοποιείται με τη συνεργασία του ΟΚΑΝΑ) , δήλωσε πως το 75% των χρηστών μεταναστών ξανάρχισαν τη χρήση μέσα στα camps στην Ελλάδα, ενώ και εκείνος επιβεβαίωσε πως το εμπόριο γίνεται εκτός των χώρων αυτών. Υπογράμμισε πως το βασικό πρόβλημα είναι η ελλιπής ψυχολογική υποστήριξη ενώ επανέλαβε πως η διαδικασία χορήγησης ασύλου εξακολουθεί να είναι ιδιαιτέρως αργή.

Η κ. Κλώκα, συνοψίζοντας τη συζήτηση, κατέληξε λέγοντας πως “οι πρόσφυγες ήρθαν για να μείνουν ή αναγκάζονται να μείνουν. Εμείς πρέπει να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε την επόμενη μέρα”. Κάλεσε δε σε νομιμοποίηση όλων των δράσεων μείωσης βλάβης και ζήτησε πιο έντονη στρατηγική συνεργασίας ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς μαζί με καλύτερη αξιοποίηση προγραμμάτων αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης σε διαβαλκανικό επίπεδο.

Σημειώνεται τέλος πως το περιφερειακό συνέδριο είναι μέρος του προγράμματος “Ενίσχυση των ικανοτήτων των ΜΚΟ και προώθηση μιας πολιτικής για τα ναρκωτικά προσανατολισμένη στην δημόσια υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ΝΑ Ευρώπη”, και υποστηρίζεται οικονομικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το OSF. Η αναλυτική έκθεση με τα πεπραγμένα του συνεδρίου, θα είναι διαθέσιμη τους προσεχείς μήνες.