Οι εξαρτημένες γυναίκες και ο παγκόσμιος ‘χάρτης’ των ναρκωτικών ουσιών

Το ΚΕΘΕΑ παρουσίασε την ετήσια έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ. Η έκθεση εστιάζει ιδιαιτέρως στην ανάγκη για την υποστήριξη των εξαρτημένων γυναικών.

Την έκθεση παρουσίασαν οι Γ. Μπαρδάνης, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, και Β. Γκιτάκος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, ενώ τη συζήτηση που ακολούθησε συντόνισε ο Διευθυντής Radio Business Unit και σύμβουλος διοίκησης της 24 Media καθώς και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, Κ. Αρβανίτης.

Ο κ. Αρβανίτης σημείωσε πως το ΚΕΘΕΑ είχε προβλέψει με την αρχή της κρίσης των μνημονίων την ένταση των προβλημάτων εξάρτησης μέσα στα επόμενα χρόνια που θα ακολουθούσαν. “Δυστυχώς η έρευνα επιβεβαιώθηκε και ίσως προσπεράστηκε”, ανέφερε ενώ στάθηκε ιδιαιτέρως στην “καθημερινή μάχη που δίνει στον δρόμο το ΚΕΘΕΑ” στο πλευρό όσων έχουν ανάγκη. Σημείωσε δε, πως ο ΟΗΕ θα επιβραβεύσει τη χώρα μας στη Βιέννη για την πολιτική της για τα ναρκωτικά, σε μια συνεδρίαση στην οποία κάλεσε τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα για να ανοίξει τις εργασίες της.

Ανάγκη για υποστήριξη των εξαρτημένων γυναικών

Από τη δική του μεριά, ο Γιώργος Μπαρδάνης, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ σημείωσε στην ομιλία του πως η Ετήσια Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών (ΙNCB) εστιάζει ιδιαιτέρως στις εξαρτημένες γυναίκες.

Όπως τόνισε ο κ. Μπαρδάνης, “συνήθως, οι γυναίκες αρχίζουν τη χρήση σε μεγαλύτερη ηλικία από ό,τι οι άνδρες και κατά κανόνα η πορεία τους σε αυτήν επηρεάζεται έντονα από συντρόφους, που επίσης είναι χρήστες. Από τη στιγμή που θα μπουν στη χρήση οι γυναίκες, προχωρούν γρηγορότερα σε υψηλά ποσοστά χρήσης των διάφορων ουσιών και φτάνουν συντομότερα στην εξάρτηση”.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι γυναίκες και τα κορίτσια αποτελούν το 1/3 των χρηστών παγκοσμίως, με τα επίπεδα χρήσης να είναι μεγαλύτερα μεταξύ των γυναικών στις χώρες υψηλού εισοδήματος. 6,3 εκατομμύρια γυναίκες είναι εξαρτημένες από αμφεταμίνες, 4,7 εκατομμύρια από οπιοειδή και 2,1 από κοκαΐνη.

Παγκοσμίως ο αριθμός των γυναικών που κάνουν χρήση αυξάνει τόσο στις νεώτερες ηλικίες όσο και στον πληθυσμό των φυλακών. Από τις έγκλειστες γυναίκες ποσοστό 30%-60% παγκοσμίως κάνει χρήση ουσιών, ενώ κάποιες χώρες αναφέρουν αύξηση των θανάτων γυναικών από υπερβολική δόση. Επιπλέον, σε σύγκριση με τους άνδρες, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κατάχρηση συντογογραφούμενων φαρμάκων. Ωστόσο, μόλις 1 στους 5 από τους συμμετέχοντες σε προγράμματα θεραπείας είναι γυναίκα.

Στη συνέχεια ο κ. Μπαρδάνης παρουσιασε τα προβλήματα και τις δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες χρήστριες.

Συγκεκριμένα, στιγματίζονται περισσότερο σε σχέση με τους άνδρες, συχνά εξοστρακίζονται από τις οικογένειες και τις κοινότητές τους, μπορεί να υφίστανται βία από τους συντρόφους ή άλλα μέλη του στενού τους περιβάλλοντος και να εξωθούνται στην πορνεία προκειμένου να συντηρήσουν τον εθισμό τους ή τον εθισμό του συντρόφου τους. H μόλυνση από τον ιό HIV και οι ψυχιατρικές διαταραχές εμφανίζουν μεγαλύτερη επικράτηση μεταξύ των χρηστριών. Ιδιαίτερα για τις κρατούμενες ο αποχωρισμός από τις κοινότητες τους, τα σπίτια και τις οικογένειές τους είναι πολύ επιζήμιος και αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης και διαταραχών άγχους.

Οι εκδιδόμενες γυναίκες που κάνουν ενέσιμη χρήση ουσιών αντιμετωπίζουν μεγάλους κινδύνους υγείας, βία και απειλές βίας, καθώς και κοινωνική περιθωριοποίηση. Υπάρχει υψηλός συσχετισμός μεταξύ της χρήσης ουσιών και της πορνείας: η εξάρτηση μπορεί να είναι ο λόγος που μια γυναίκα οδηγείται στην πορνεία ή το αντίστροφο, οι γυναίκες να καταφεύγουν στην πορνεία για να αντέξουν τις απαιτήσεις και τη φύση της δουλειάς τους.

Στην έκθεση τονίζεται ότι για να εφαρμοστεί ολοκληρωμένη και αποτελεσματική πολιτική για τα ναρκωτικά χρειάζεται να υπάρχει ανταπόκριση στις ανάγκες των γυναικών και να αρθούν τα εμπόδια, όπως το στίγμα, στην πρόσβασή τους στη θεραπεία, με ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα και πολιτικές, που θα βασίζονται σε συστηματικότερη συλλογή στοιχείων και θα χρηματοδοτούνται επαρκώς.

Ακόμη, η διπλή διάγνωση, η συνύπαρξη, δηλαδή, εξάρτησης και ψυχιατρικής διαταραχής, μια κατάσταση που διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται δυσκολότερα, είναι περισσότερο συνηθισμένη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Όπως υπογράμμισε ο κ. Μπαρδάνης, στην Ελλάδα δεν ακολουθείται η θεραπεία βάσει αυτής της “διπλής διάγνωσης, κάτι που είναι λάθος”.

Ποινική αντιμετώπιση: αναλογικότητα και ανθρώπινα δικαιώματα

Ο Β. Γκιτάκος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, παρουσίασε τις προτάσεις της Επιτροπής η οποία θίγει εκ νέου την ανάγκη αντιμετώπισης των χρηστών με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην αρχή της αναλογικότητας.

Όπως είπε, η Επιτροπή ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να αξιοποιούν εναλλακτικά μέτρα, όπως η θεραπεία, η απεξάρτηση και η κοινωνική επανένταξη, αντί να καταφεύγουν σε τιμωρητικά μέτρα και στον εγκλεισμό για τα ήσσονος σημασίας αδικήματα των χρηστών, συμπεριλαμβανομένης της κατοχής για προσωπική χρήση, Αυτή η προσέγγιση και όχι η αποποινικοποίηση της χρήσης, είναι, σύμφωνα με την Επιτροπή, η κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κοιτάξουν οι χώρες με υψηλά ποσοστά συλλήψεων και φυλάκισης χρηστών για μικρότερης σημασίας αδικήματα.

Επιπλέον, η Επιτροπή καλεί τις κυβερνήσεις να καταργήσουν τη θανατική καταδίκη για τα συνδεόμενα με τα ναρκωτικά εγκλήματα, καθώς και την πρακτική των βίαιων αντιποίνων ή εκτελέσεων χωρίς δική υπόπτων για σχετικά με ναρκωτικά αδικήματα.

Απάντηση Παρασκευόπουλου στο NEWS 247

Ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Παρασκευόπουλος, ερωτηθείς από το NEWS 247 σχετικά με το τι έχει γίνει στην Ελλάδα σχετικά με το ζήτημα των εναλλακτικών ποινών, παραδέχθηκε πως υπάρχουν ευθύνες του αρμόδιου υπουργείου για κανονιστικές πράξεις που δεν έχουν εκπονηθεί παρά τον αρχικό σχεδιασμό τους. Όπως χαρακτηριστικά είπε, ο νόμος 4139/2013 περί εξαρτησιογόνων ουσιών προβλέπει σύντομη κράτηση και στη συνέχεια εναλλακτικές ποινές για τον χρήστη, ωστόσο, όπως ανέφερε, “αυτό το μοντέλο δεν εφαρμόζεται”.

Εξήγησε πως ο λόγος είναι ότι “η νομοθεσία περί ναρκωτικών είναι ιδιαιτέρως περίπλοκη και απαιτεί ειδικές γνώσεις του δικαστή”. “Αφενός”, είπε, “παρατηρούμε μια άγνοια και χρειάζεται επιμόρφωση των εισαγγελέων, των δικαστών και των δικηγόρων για τις περιπτώσεις των τοξικοεξαρτημένων. Επίσης, κλειδί είναι η δυνατότητα διάγνωσης εξάρτησης μέσα στη φυλακή μιας και ο διακινητής μπορεί να ξεγελάσει τον δικαστή, κάνοντας τον εξαρτημένο, και το αντίστροφο”. Για τα παραπάνω, ο κ. Παρασκευόπουλος τόνισε πως απαιτούνται κανονιστικές πράξεις από το αρμόδιο υπουργείο, οι οποίες όμως “έχουν κολλήσει”, έτσι ώστε να περάσουμε και στην Ελλάδα σε ένα μοντέλο ουσιαστικής θεραπείας με γνώμονα αντιεγκληματικό.

Νομιμοποίηση της ιατρικής και ψυχαγωγικής χρήσης της κάνναβης

Ένα άλλα θέμα που τέθηκε και έχει έρθει στην επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα μετά το πόρισμα της αρμόδιας Επιτροπής που παραδόθηκε στο Υπουργείο Υγείας της χώρας, είναι εκείνο της νομιμοποίησης της ιατρικής κάνναβης.

Ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ αναφέρθηκε εκ νέου στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών κάνοντας λόγο για το τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, αλλά και στους διεθνείς κανονισμούς.

Όπως είπε, στις ΗΠΑ, σε συνέχεια της επιστημονικής και της ιατρικής αξιολόγησης που διεξήχθη από την Υπηρεσία Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων, με τη συνεργασία του Εθνικού Ινστιτούτου για τη Χρήση Ναρκωτικών, η Υπηρεσία ανακοίνωσε το 2016 ότι η κάνναβη δεν πληροί επί του παρόντος τα κριτήρια αποδεκτής ιατρικής χρήσης της χώρας, ότι δεν υπάρχει αποδοχή πως η χρήση της υπό ιατρική παρακολούθηση είναι ασφαλής, και ότι η ουσία παρουσιάζει υψηλές πιθανότητες κατάχρησης.

Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή του ΟΗΕ, επισημαίνει την ανάγκη σαφούς και καλά μελετημένου συστήματος παραγωγής και διάθεσης της ουσίας, ώστε να αποτρέπεται η εκτροπή της, σε περίπτωση νομιμοποίησή της για ιατρικούς σκοπούς.

Η Επιτροπή αναφέρει ότι η ευελιξία που προσφέρουν οι  διεθνείς Συμβάσεις για τον έλεγχο των ναρκωτικών στα κράτη “έχει τα όριά της και δεν εκτείνεται μέχρι τη ρύθμιση της χρήσης κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς” και παραθέτει στοιχεία από πολιτείες των ΗΠΑ που νομιμοποίησαν τη χρήση κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς, τα οποία δείχνουν αύξηση της χρήσης της ουσίας.

Ο κ. Γκιτάκος ανέφερε χαρακτηριστικά. “Φοβούμαι πως μια νομιμοποίηση χρήσης ιατρικής κάνναβης στην Ελλάδα μπορεί να προκαλέσει περισσότερα αρνητικά, παρά θετικά. Αυτό που θέλουμε να αποτρέψουμε, είναι να δημιουργηθεί ένα “φαρμακείο του σπιτιού” για νέους και εφήβους που μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση στο ναρκωτικό μέσα από τη συνταγογράφηση για έναν ασθενή”.

Όλα θα γίνουν με τρόπο θεσμικό, λαμβάνοντας υπόψη το ζήτημα της ανακούφισης

Ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του υπουργείο Υγείας, Σταμάτης Βαρδαρός, χαιρετώντας την παρουσίαση της έκθεσης του ΟΗΕ, τόνισε: “Αυτή τη στιγμή έχουμε στα χέρια μας μόνο ένα πόρισμα για την ιατρική κάνναβη στα χέρια μας. Όλα θα γίνουν με τρόπο θεσμικό, λαμβάνοντας υπόψη το ζήτημα της ανακούφισης και θα τεθούν ιδιαιτέρως αυστηροί περιορισμοί για τη χρήση για ιατρικούς και μόνο λόγους”.

Το ΚΕΘΕΑ τόνισε πως μια πιθανή θεσμοθέτηση της ιατρικής κάνναβης θα πρέπει να γίνει υπό προυποθέσεις, χωρίς υπερσυνταγογράφηση και εκτροπή της ουσίας στο παράνομο εμπόριο, ενώ επανέλαβε το αίτημα για άμεση δημιουργία μιας ελληνικής επιτροπής για τα ναρκωτικά με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Χώροι εποπτευόμενης χρήσης

Επίσης, λόγος έγινε και για τους χώρους εποπτευόμενης χρήσης ναρκωτικών.

Η Επιτροπή επαναλαμβάνει στην έκθεση που παρουσιάστηκε ότι οι “χώροι χρήσης ναρκωτικών” πρέπει να λειτουργούν με βάση ένα πλαίσιο μείωσης της ζήτησης, να μην ενθαρρύνουν τη χρήση ή τη διακίνηση και να οδηγούν σε θεραπεία, απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη, χωρίς να υποκαθιστούν αυτού του τύπου τις αναγκαίες παρεμβάσεις.

Ο παγκόσμιος χάρτης χρήσης ναρκωτικών

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περισσότερο από το ένα τέταρτο των ανθρώπων ηλικίας μεταξύ 15 και 64 ετών έχουν κάνει χρήση παράνομων ουσιών, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, με την κάνναβη να είναι η πιο διαδεδομένη ουσία χρήσης. Εκτιμάται ότι 51,5 εκατομμύρια ενήλικοι άνδρες και 32,4 εκατομμύρια ενήλικες γυναίκες έχουν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους (24,8%). Εκτιμάται ότι το 1% των ανθρώπων μεταξύ 15 και 64 ετών κάνουν καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης.

Η ηρωίνη είναι το πιο διαδομένο οπιοειδές, ωστόσο πρόβλημα αποτελεί και η κατάχρηση και μιας σειράς συνθετικών οπιοειδών, όπως η μεθαδόνη, η βουπρενορφίνη και η φεντανύλη. Το 2016 το UNODC ανέφερε ότι η χρήση οπιοειδών παραμένει αιτία σημαντικής ανησυχίας, ιδιαίτερα στην Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη, με περισσότερο από το 70% όλων των ασθενών στα θεραπευτικά κέντρα να λαμβάνουν θεραπεία για χρήση οπιούχων.

Η εμφάνιση και η διαθεσιμότητα νέων ψυχοδραστικών ουσιών συνεχίζεται αμείωτη. Μέχρι τον Μάιο του 2016 το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντόπισε περισσότερες από 560 νέες ψυχοδραστικές ουσίες.

Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν, ότι το “έκσταση” (ecstasy) έχει αρχίσει να ανακάμπτει στην Ευρώπη, με τη δραστικότητα των προϊόντων της ουσίας να αυξάνεται από το 2010, ενώ οι τιμές φαίνεται να παραμένουν σταθερές.

Στην Ευρώπη, οι αγορές παράνομων ναρκωτικών αποτελούν σοβαρή απειλή για την ασφάλεια. Μόνο οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξοδεύουν κάθε χρόνο μεταξύ 21 και 31 δισεκατομμυρίων ευρώ σε παράνομα ναρκωτικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Αφρική, εκτός από κόμβος διακίνησης, εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε καταναλωτή και τελικό προορισμό για όλα τα είδη ναρκωτικών. Η κάνναβη παραμένει η κύρια ουσία χρήσης στην ήπειρο και η ουσία για την οποία ζητούν θεραπεία οι περισσότεροι χρήστες ναρκωτικών.

Στην Κεντρική Αμερική αυξάνεται η εγκληματική δράση που σχετίζεται με τη διακίνηση ναρκωτικών. Το 2014, το 87% της κοκαΐνης που εισήλθε στις Ηνωμένες Πολιτείες διακινήθηκε μέσω της Κεντρικής Αμερικής και του Μεξικού.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα η αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση, οι οποίοι σχεδόν διπλασιάστηκαν κατά τη διετία 2013-2014.

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ο αριθμός των ανθρώπων που ανέφεραν χρήση ηρωίνης στις Ηνωμένες Πολιτείες σχεδόν τριπλασιάστηκε από το 2007 μέχρι το 2014.

Στη Νότια Αμερική συνεχίζεται η παράνομη καλλιέργεια θάμνων κόκας, οπιούχου παπαρούνας και κάνναβης, ενώ το 2015 συνεχίστηκε η αύξηση της χρήσης συνθετικών ουσιών μεταξύ των νέων.

Στην Ασία, οι συνεχιζόμενες ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή περιορίζουν τις προσπάθειες ελέγχου των ναρκωτικών. Οι μεγάλης κλίμακας μεταναστευτικές ροές και η αυξημένη χρήση και διακίνηση ουσιών στην περιοχή εντείνουν τα προβλήματα που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν. Η παραγωγή παράνομου οπίου στο Αφγανιστάν είναι και πάλι σε άνοδο.

Στην Αυστραλία σημειώθηκε αύξηση των κατασχέσεων παράνομων ουσιών, ενώ η κάνναβη είναι στην Ωκεανία η πιο διαδεδομένη ουσία χρήσης.