Πνιγμοί στις ελληνικές παραλίες: Απέραντο γαλάζιο, απέραντος προβληματισμός

Δεν έχει περάσει μία εβδομάδα από το σήμα κινδύνου που εξέπεμψε η αύξηση των πνιγμών στις ελληνικές παραλίες το τελευταίο διάστημα, με 10 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους σε λίγες μόλις ημέρες, μεγαλώνοντας τη θλιβερή λίστα των θανάτων που έχει φέρει την Ελλάδα μεταξύ των πρώτων ευρωπαϊκών χωρών με τους περισσότερους πνιγμούς.

Έχοντας μπει στην “καρδιά” του καλοκαιριού, με τον τουρισμό να έχει ανοίξει από την 1η Ιουλίου και την προσέλευση του κόσμου τις ελληνικές παραλίες να αυξάνεται σταδιακά σε όλη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, ο προβληματισμός για την ασφάλεια των ελληνικών θαλασσών και η ανησυχία για τον τελικό απολογισμό της φετινής περιόδου εντείνονται.

Το News247.gr επικοινώνησε με τη Λιμενική Αστυνομία του Αρχηγείου του Λιμενικού Σώματος, η οποία παρέθεσε επίσημα δικά της στοιχεία, τόσο φετινά όσο και της προηγούμενης τριετίας, καταγεγραμμένα από το Παρατηρητήριο Ατυχημάτων ειδικού Πληροφοριακού Συστήματος που διαθέτει τα τελευταία χρόνια: “Δημιουργήθηκε μια εφαρμογή στην οποία οι Λιμενικές Αρχές, εντός τριών ημερών καταχωρούν όλα τα συμβάντα με κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες”, λέει ο Διευθυντής της Λιμενικής Αστυνομίας, Χαράλαμπος Μαρουλάκης.

Να σημειωθεί πως τα στοιχεία που θα δείτε ακολούθως για τη φετινή περίοδο, αφορούν περιστατικά που έχουν καταγραφεί από την 1η Ιουνίου μέχρι και την περασμένη Πέμπτη 9 Ιουλίου. Πράγμα που σημαίνει βέβαια, ότι τα συμβάντα και οι θάνατοι στη θάλασσα έχουν πιθανότατα αυξηθεί ακόμη περισσότερο.

Σύμφωνα με τη Λιμενική Αστυνομία, από την 1/6 ως και τις 9/7 2020 σημειώθηκαν 54 ατυχήματα. Εξ αυτών, τα 15 καταγράφηκαν ως πνιγμοί και τα 31 ως “μη προσδιορισμένοι θάνατοι”. Συνολικά, 46 θάνατοι. Από αυτούς, μόλις οι 4 σε λουτρικές εγκαταστάσεις.

Εδώ, ας ανοίξουμε μία μικρή παρένθεση για να δούμε τι ακριβώς σημαίνει ο όρος “λουτρικές εγκαταστάσεις”.

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 31/2018 και βάσει όσων μας είπε ο Διευθυντής της Λιμενικής Αστυνομίας, ως λουτρική εγκατάσταση νοείται:

α) Ο κατάλληλα οργανωμένος χώρος του αιγιαλού ή του αιγιαλού και της παραλίας ή ζώνης λιμένα, στον οποίο εισέρχονται άτομα, με την καταβολή εισιτηρίου (αντιτίμου), για λήψη λουτρού στην έμπροσθεν αυτού θαλάσσια περιοχή. β) Με την επιφύλαξη της ισχύος των αναφερόμενων στην επόμενη περίπτωση, ως λουτρική εγκατάσταση νοείται και ο χώρος του αιγιαλού ή του αιγιαλού και της παραλίας ή ζώνης λιμένα, ο οποίος παραχωρείται ή εκμισθώνεται από το Δημόσιο ή τους Οργανισμούς Λιμένα ή τα Λιμενικά Ταμεία ή από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου κ.λπ., σε διάφορους φορείς ή επιχειρήσεις (Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ξενοδοχειακές μονάδες, οργανωμένες κατασκηνώσεις, φυσικά – νομικά πρόσωπα. κ.λπ.), για χρήση εκμισθούμενων θαλασσίων μέσων αναψυχής, τοποθέτηση καθισμάτων ή ανακλίντρων ή μέσων προφύλαξης των λουομένων από τον ήλιο, ανεξάρτητα αν τα άτομα που εισέρχονται για λήψη λουτρού στην έμπροσθεν αυτού θαλάσσια περιοχή καταβάλλουν ή όχι εισιτήριο. γ) Δεν θεωρείται λουτρική εγκατάσταση ο χώρος του αιγιαλού ή του αιγιαλού και της παραλίας ή ζώνης λιμένα, για τον οποίο (χώρο) συντρέχουν οι προϋποθέσεις της προηγούμενης περίπτωσης, αλλά δεν είναι πολυσύχναστος, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 11 του ως άνω Π.Δ”.

Ουσιαστικά δηλαδή, για να χαρακτηριστεί ως λουτρική εγκατάσταση μια παραλία πρέπει να πληροί τον εξής συνδυασμό: Να είναι εκμισθωμένη και ταυτόχρονα να θεωρείται πολυσύχναστη. Και τι οφείλει να έχει μία λουτρική εγκατάσταση; Ναυαγοσωστική κάλυψη.

Ας δούμε, λοιπόν, πόσες λουτρικές εγκαταστάσεις διαθέτει η Ελλάδα (μέχρι την 9η Ιουλίου). Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που μας έδωσαν από τη Λιμενική Αστυνομία, από τις “3.500 παραλίες που έχει περίπου η χώρα” όπως είπε ο κ. Μαρουλάκης, μέχρι την 9η Ιουλίου είχαμε 335 λουτρικές εγκαταστάσεις, 20 λιγότερες από όσες είχαμε στο περσινό αντίστοιχο διάστημα. Από αυτές τις 335, ναυαγοσωστική κάλυψη έχουν οι 265, με 70 παραλίες να λειτουργούν -παράτυπα- χωρίς παρουσία ναυαγοσώστη. Μέχρι στιγμής έστω, γιατί όπως είπε ο Διευθυντής της Λιμενικής Αστυνομίας, τόσο οι λουτρικές εγκαταστάσεις όσο και η στελέχωση με ναυαγοσώστες αναμένεται να αυξηθούν, αλλά όχι και να φτάσουν τα περσινά νούμερα, λόγω και της πανδημίας που μαίνεται.

Τι έγινε, όμως, πέρυσι; Από τις 514 λουτρικές εγκαταστάσεις που είχε φτάσει να διαθέτει εντός του 2019 η χώρα (των 3.500 παραλιών), ναυαγοσωστική κάλυψη είχαν οι 392, ενώ οι 122 δεν ακολούθησαν όσα προβλέπει το ΠΔ του 2018, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω θα αλλάξει, με το προσχέδιο να είναι ήδη δημοσιευμένο και το νέο να αναμένεται εντός του τρέχοντος ή του επόμενου έτους. Μερικές από τις πιο βασικές αλλαγές (κάποιες αναφέρονται και παρακάτω) αφορούν στη βασική προϋπόθεση μίας παραλίας ώστε να χαρακτηριστεί ως “λουτρική “εγκατάσταση” και η οποία πια θα βασίζεται αποκλειστικά στον όρο “πολυσύχναστη” (και όχι “εκμισθωμένη), ενώ θα υπάρχουν και κάποιες αλλαγές ως προς τη διάρκεια στις συμβάσεις των ναυαγοσωστών και τον εξοπλισμό των ναυαγοσωστικών σχολών (τζετ σκι, πεντάμετρο πνευστό μηχανοκίνητο σκάφος, απινιδωτές κ.α).

Κλείνει η παρένθεση…

Αν συγκρίνουμε τους φετινούς θανάτους στη θάλασσα με αυτούς που σημειώθηκαν πέρυσι στο ίδιο διάστημα (1/6-9/7), θα δούμε ότι υπάρχει μία κάποια πτώση, αν και αυτό έχει μία λογική εξήγηση η οποία έγκειται στη μείωση των λουομένων λόγω κορονοϊού. Συγκεκριμένα, από 1η Ιουνίου ως 9 Ιουλίου 2019 είχαμε 111 συμβάντα, εκ των οποίων τα 73 ήταν πνιγμοί (18 σε λουτρικές εγκαταστάσεις) και 22 μη προσδιορισμένοι θάνατοι, τα 10 σε λουτρικές εγκαταστάσεις, συνολικά δηλαδή 95 θάνατοι.

Σχετικά με τη μείωση των θανάτων, ο κ. Μαρουλάκης εξηγεί: “Φέτος οι έλεγχοι του Λιμενικού στις παραλίες που θα πρέπει να έχουν ναυαγοσωστική κάλυψη θα είναι πιο αυστηροί. Να είμαστε ρεαλιστές, όμως. Ωστόσο επειδή δεν έχει αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο αναμένουμε περίπου τα ίδια αποτελέσματα αναλογικά με τα περσινά. Στατιστικά μιλώντας. Οι αρχές είναι σε εγρήγορση. Πάμε λίγο καλύτερα από πέρυσι αφενός γιατί έχουμε περισσότερους ελέγχους φέτος, αφετέρου ότι πολλοί Δήμοι που δεν είχαν κάλυψη μαθαίνουμε ότι φέτος θα έχουμε. Ας είμαστε ειλικρινείς όμως. Έχουν μειωθεί οι πνιγμοί, όχι μόνο λόγω των ελέγχων που κάνουμε και των μέτρων που παίρνουμε, αλλά και λόγω του ότι είναι μικρότερη η προσέλευση”.

Ελάχιστη ασφάλεια, μεγάλη παραβατικότητα

Οι 46 φετινοί θάνατοι στη θάλασσα (μέχρι 9/7) είναι απολογισμός 54 συνολικά ατυχημάτων. Αυτό σημαίνει ότι μόλις 8 θάνατοι αποφεύχθηκαν. Παράλληλα, οι 4 θάνατοι σε λουτρικές εγκαταστάσεις σημαίνουν από τη μία ότι ο αριθμός ήταν μικρός σε αυτές, αποδεικνύοντας πόσο πολύτιμη είναι η ναυαγοσωστική κάλυψη (έστω και μέσω αυτής της αριθμητικής προσέγγισης), από την άλλη όμως οι 42 θάνατοι που σημειώθηκαν σε παραλίες χωρίς ναυαγοσώστη καταδεικνύουν πόσο σοβαρή και επικίνδυνη είναι η έλλειψη ναυαγοσωστών για τη χώρα.

Αν σκεφτούμε ότι από τις χιλιάδες παραλίες της Ελλάδας, λουτρικές εγκαταστάσεις αποτελούσαν πέρυσι μόλις οι 514 και φέτος (μέχρι 9/7) οι 335, και ότι από αυτές, υπήρχαν 122 και 70 αντιστοίχως που δεν είχαν ναυαγοσωστική κάλυψη, αντιλαμβανόμαστε πως η Ελλάδα του φυσικού πλούτου και της γαλάζιας ομορφιάς είναι φτωχή και ελλιπής σε πρόληψη και ασφάλεια.

Να σημειωθεί εδώ ότι, βάσει των επίσημων στοιχείων που μας παραχώρησε η Λιμενική Αστυνομία, είχαμε ήδη 178 παραβάσεις το τελευταίο 10ήμερο. Τι σημαίνει αυτό; “Ότι οι λουτρικές εγκαταστάσεις δεν πληρούν τις προϋποθέσεις, είτε σε ναυαγοσωστική κάλυψη είτε σε εξοπλισμό. Κι αυτό είναι ευθύνη που κατά 90% βαραίνει τους Δήμους”, λέει ο κ. Μαρουλάκης, ο οποίος μάλιστα θέλησε να στείλει και ένα μήνυμα για το τέλος της ανοχής: “Θα γίνονται πολύ αυστηροί έλεγχοι. Δεν θα υπάρξει καμία ανοχή”.

ΜΑΥΡΗ ΤΡΙΕΤΙΑ

Πάμε τώρα να δούμε τι συμβαίνει στις ελληνικές παραλίες από το 2017 μέχρι και το 2019, με βάση τα στοιχεία του Λιμενικού και του Παρατηρητηρίου Ατυχημάτων. Αυτό κατέγραψε 307 θανάτους στη θάλασσα το 2017, 375 το 2018 και 350 το 2020. Μάλιστα, το 72% των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους ήταν άντρες.

“Έχουμε εντολή από το Μαξίμου να κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να μειωθούν οι πνιγμοί. Το κάνουμε με κάθε μέσο, με ελέγχους, με νέο ΠΔ που περιμένουμε να βγει. Για εμάς ακόμη και ένας άνθρωπος να σωθεί είναι επιτυχία”, λέει ο κ. Μαρουλάκης.

Ένα άλλο στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί και να διευκρινιστεί είναι το αίτιο του θανάτου. Κι αυτό διότι, δεν είναι μόνο οι πνιγμοί που έχουν στερήσει ανθρώπινες ζωές στη θάλασσα: “Οι περισσότεροι καταγεγραμμένοι θάνατοι στη θάλασσα δεν είναι πνιγμοί όπως τους αντιλαμβανόμαστε. Για παράδειγμα ενώ μπορεί να είναι είναι καρδιακά επεισόδια, η ιατροδικαστική υπηρεσία διαπιστώνει ότι στους πνεύμονες υπάρχει νερό και καταγράφονται ως πνιγμοί”, λέει ο Διευθυντής της Λιμενικής Αστυνομίας, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό το 68% των θανάτων στη θάλασσα που αποδίδονται σε πνιγμούς μπορεί να οφείλονται και σε άλλα αίτια, με την κατηγοριοποίηση να αφορά επίσης παθολογικά αίτια, θανάσιμα ατυχήματα ή αίτια που δεν έχουν προδιοριστεί.

Πιο αναλυτικά:

Πιο επικίνδυνος μήνας ο Ιούλιος

Όπως θα δείτε και σε σχετικό γράφημα, οι περισσότεροι πνιγμοί της τριετίας σημειώνονται τον μήνα που διανύουμε. Ο Ιούλιος έχει αποδειχτεί μοιραίος μήνας, με 197 πνιγμούς στις παραλίες από τους 706 της τριετίας. Κι αυτό, όμως, έχει εξήγηση, αφού όπως μας είπε ο κ. Μαρουλάκης: “Τότε είναι η έξαρση του κόσμου στις παραλίες. Βάσει των στοιχείων που έχουμε η μεγαλύτερη προσέλευση στις παραλίες σημειώνεται τον Ιούλιο“.

Οι παραλίες “θερίζουν” τους ηλικιωμένους

Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων στις ελληνικές θάλασσες και ακτές. Τα αίτια είναι είτε καρδιακά είτε παθολογικά, με πιο συχνά το έμφραγμα και την αναρρόφηση. Το σχετικό γράφημα που μας δόθηκε αναφέρει ότι το 58% των ανθρώπων που πεθαίνουν στη θάλασσα είναι 70 ετών και άνω, ενώ αν συμπεριλάβουμε και την αμέσως προηγούμενη ηλικιακή ομάδα (60-69 ετών) θα δούμε πως οι άνθρωποι ηλικίας 60 ετών και άνω που έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα είναι το 79% των συνολικών θανάτων. “Έχουμε ήδη δημιουργήσει τέσσερα σποτ που εφιστούν την προσοχή των ανθρώπων, ειδικά αυτής της ηλικιακής ομάδας, για τις συνθήκες και τους κινδύνους των ελληνικών θαλασσών”, τονίζει ο κ. Μαρουλάκης.

Οι επικίνδυνες ώρες αιχμής και η αλλαγή στο ωράριο των ναυαγοσωστών

Κατά την περσινή χρονιά, το διάστημα 11 π.μ. με 3μ.μ. αποδείχτηκε το πιο επικίνδυνο, με την ώρα μεταξύ 12 και 1 μ.μ. να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό θανατηφόρων ατυχημάτων. Αρκετά μεγάλος, όμως, ήταν και ο αριθμός των θανάτων στο διάστημα 8-10 π.μ. (39), με τον Διευθυντή της Λιμενικής Αστυνομίας να εξηγεί πως “αυτό το διάστημα είναι όπου προσέρχονται στις παραλίες ηλικιωμένοι κυρίως άνθρωποι. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να επιμηκύνουμε το ωράριο της ναυαγοσωστικής κάλυψης στο νέο ΠΔ, πράγμα όμως που ξεκινά από φέτος. Έτσι, το ωράριο 10:30 π.μ. με 5:30 μ.μ. πλέον γίνεται 10 π.μ. 6 μ.μ. Όσο για τις μεσημβρινές ώρες, λέμε συνέχεια ότι χρειάζεται προσοχή στο φαγητό και στο ποτό”.

Γιατί χρειαζόμαστε περισσότερη ναυαγοσωστική κάλυψη

Όσα προαναφέραμε σχετικά με την επιτακτική ανάγκη για περισσότερη ναυαγοσωστική κάλυψη, άρα και περισσότερες λουτρικές παραλίες (ο κ. Μαρουλάκης μας είπε ότι με το νέο ΠΔ θα έχουμε 47 περισσότερες) αποδεικνύονται στον πίνακα που θα δείτε παρακάτω. Οι 456 πνιγμοί της περασμένης τριετίας καταγράφηκαν από το Λιμενικό σε παραλίες χωρίς ναυαγοσώστη, ενώ άλλοι 67 σε παραλίες με ναυαγοσώστη, όχι όμως εντός του ωραρίου του. Οι θάνατοι εντός του ωραρίου ήταν βέβαια περισσότεροι από αυτούς που σημειώθηκαν στο διάστημα της επίβλεψης, πράγμα βέβαια που εξηγείται από το γεγονός ότι εντός του ωραρίου η προσέλευση στις παραλίες είναι πολύ μεγαλύτερη.

“Οι παραλίες με ναυαγοσώστη είναι πολύ ασφαλείς. Από την άλλη, ο αριθμός 456 είναι πολύ μεγάλο νούμερο. Όπως μεγάλο είναι και το 67 που βλέπετε στους εκτός ωραρίου θανάτους, Γι’ αυτό θα θέλαμε να επεκταθεί η κάλυψη και σε άλλες παραλίες αλλά και να αυξηθεί το ωράριο”.

Η μείωση του τουρισμού δεν μειώνει την ανάγκη για κάλυψη

Η πλειοψηφία των θυμάτων στις ελληνικές παραλίες είναι Έλληνες. “Ο Έλληνες πηγαίνει πιο πολλές φορές στην παραλία από όλες τις εθνικότητες και στη διάρκεια της ημέρας και γενικά. Όπως θα ξαναπάει για μπάνιο και φέτος με τον κορονοϊό”. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι η πτώση της επισκεψιμότητας τουριστών σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να φέρει και μείωση της πειθαρχίας και της πρόληψης των Δήμων άρα και της ναυαγοσωστικής κάλυψης στις ελληνικές παραλίες. Τα μέχρι τώρα δεδομένα πάντως δεν συμφωνούν απόλυτα με την παραπάνω άποψη.

Εδώ μάλιστα αξίζει να σημειωθεί ότι, βάσει όσων μας είπαν από τη Λιμενική Αστυνομία, η Ρόδος, η Κεφαλονιά και η Κέρκυρα είναι οι Δήμοι που είχαν τους περισσότερους πνιγμούς (μαζί και η Ηγουμενίτσα) την προηγούμενη τριετία, νησιά δηλαδή πολύ μεγάλης επισκεψιμότητας. Μάλιστα, η ενημέρωση που είχαμε από το Λιμενικό ήταν πως η Ρόδος και η Κέρκυρα δεν είχαν ναυαγοσωστική κάλυψη τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που θα έχουν για πρώτη φορά φέτος.

Εμφανής η έλλειψη ναυαγοσωστών φέτος

Εντός του 2019, στις ελληνικές λουτρικές εγκαταστάσεις, βάσει των καταγραφών της Λιμενικής Αστυνομίας εργάστηκαν 671 ναυαγοσώστες. Φέτος, μέχρι τώρα τουλάχιστον, ο αριθμός δεν έχει γίνει γνωστός. Γνωστό, ωστόσο, είναι ότι υπάρχει έλλειψη ναυαγοσωστών για το φετινό καλοκαίρι.

“Φέτος, λόγω του ότι δεν έγιναν εξετάσεις υπάρχει έλλειψη. Ο λόγος είναι ότι δεν έγιναν αρκετές εξετάσεις γιατί δεν υπήρχε υγειονομικό πρωτόκολλο, το οποίο εγκρίθηκε από την Εθνική Επιτροπή Δημόσιας Υγείας στα τέλη Ιουνίου. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο δεν γίνονται εξετάσεις βάσει της κείμενης νομοθεσίας. Έτσι, περίπου 15 λιμεναρχεία διενήργησαν εξετάσεις στα τέλη Ιουνίου. Ωστόσο κάποιες Λιμενικές Αρχές δεν διενήργησαν εξετάσεις, είτε γιατί δεν προσήλθε ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Παιδείας, είτε οι ενδιαφερόμενοι”, λέει ο κ. Μαρουλάκης.

Βέβαια, ακόμη κι αν δεν υπήρχε ή δεν υπάρξει έλλειψη σε ναυαγοσώστες, όταν οι “λουτρικές εγκαταστάσεις” δεν αντιστοιχούν ούτε στο 15% των ελληνικών θαλασσών, με το άλλο 85% να μένει άρα και χωρίς και ναυαγοσωστική κάλυψη, αντιλαμβανόμαστε ότι οι φετινές εξετάσεις που δεν έγιναν λόγω κορονοϊού δεν είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο οι λουόμενοι κολυμπούν απροστάτευτοι.

Ακόμη περισσότερη προσοχή, λοιπόν, φέτος, πολλώ δε στις παρακάτω παραλίες: