Πώς το ελληνικό σχολείο άλλαξε τη ζωή ενός ασυνόδευτου παιδιού από το Αφγανιστάν

Μεσημέρι Παρασκευής. Το τελευταίο κουδούνι της σχολικής εβδομάδας χτυπά και οι μαθητές τρέχουν χαρούμενοι στο σπίτι για το Σαββατοκύριακο. Ανάμεσά τους δυο 16χρονα παιδιά από το Αφγανιστάν.  Σπίτι γι’ αυτά είναι πλέον το κέντρο φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων Στέγη Plus της PRAKSIS .

Περπατάμε μαζί προς τον ξενώνα. Για τον Α.Ρ. αυτή ήταν η πρώτη εβδομάδα στο ελληνικό σχολείο ενώ ο φίλος του ο Χ. είναι μαθητής ήδη ένα χρόνο. «Είμαστε οι καλύτεροι φίλοι. Θέλω να τον φέρω στο τμήμα μου αλλά είναι λίγο επικίνδυνο. Θα κάνει φασαρία και θα πειράζει τα κορίτσια!» μου λέει ο παλιός για να τον επιβεβαιώσει ο νεότερος.

– Έχω μάθει κάποιες ελληνικές λέξεις και πειράζω τα κορίτσια.

– Είναι όμορφες;

– Ναι, αλλά εμένα δεν μου αρέσουν.

– Ποια ήταν η πρώτη λέξη που έμαθες στα ελληνικά;

– Σ’ αγαπώ.

Φύγε να σωθείς

Ο Χ. ξέρει πολύ περισσότερες λέξεις στα ελληνικά. Δεν χρειάζεται τον διερμηνέα για να καταλάβει τις ερωτήσεις μου αλλά ντρέπεται να μου απαντήσει στη γλώσσα μου.

– Είναι δύσκολα τα ελληνικά;

– Ναι είναι δύσκολα γιατί εγώ δεν είχα ξαναπάει σχολείο, στο Αφγανιστάν δεν πήγαινα σχολείο.

– Γιατί;

– Λόγω του πολέμου. Και επειδή ήμουν το μεγαλύτερο παιδί στην οικογένεια έπρεπε να δουλέψω.

Όπως μου εξηγεί η συντονίστρια του ξενώνα, κοινωνιολόγος, Σίσσυ Λεβαντή, ο Χ. βρίσκεται στην Ελλάδα λίγο παραπάνω από χρόνο και έχει ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας. Κατάγεται από ένα μικρό χωριό στην επαρχία Κουντούζ του Αφγανιστάν, στα σύνορα με το Τατζικιστάν, μια περιοχή που δέχεται επανειλημμένα επιθέσεις από τους Ταλιμπάν. «Μια περιοχή ακραίας φτώχειας και συγκρούσεων. Αυτός ήταν ο λόγος που έφυγε, του είπαν οι γονείς του “φύγε να σωθείς”. Όταν ήρθε εδώ κυριολεκτικά δεν ήξερε να πιάσει ένα μολύβι με το χέρι του. Προέρχεται από κτηνοτροφική οικογένεια και δεν είχε πάει ποτέ σχολείο».

Η Σίσσυ μιλά με ενθουσιασμό για την πρόοδο και την εξέλιξη του Χ. που έχει εντυπωσιάσει όλη την «οικογένεια» του ξενώνα.

Παράδειγμα προόδου και ένταξης

«Θυμάμαι όταν είχε πρωτοέρθει, μας είχε κάνει εντύπωση με τους άλλους συναδέλφους  ότι στις συνομιλίες που είχε με τους γονείς του, πραγματικά, η επικοινωνία ήταν σε κραυγές. Ήταν τρομερά ξένη σε εμάς η διάλεκτος παρόλο που έχουμε μια εμπειρία, ξέρουμε τι γλώσσα μιλάνε τα παιδιά και καταλαβαίνουμε κάποιες λέξεις. Η περιοχή που έμενε ο Χ. ήταν πραγματικά πολύ αποκομμένη, το πολιτισμικό υπόβαθρο ήταν πολύ χαμηλό. Δεν μπορώ να σου περιγράψω τις πρώτες φορές που πήγαμε θέατρο και σινεμά, πώς κοίταζε γύρω γύρω και αναρωτιόταν από πού βγαίνουν όλα αυτά τα φώτα, οι δυνατοί ήχοι… Όταν λοιπόν ξεκίνησε πέρυσι το σχολείο είχαμε φοβηθεί αν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει ένα παιδί που είναι αναλφάβητο στη δική του γλώσσα. Το όνομά του το γράφει μόνο στα ελληνικά, στη δική του γλώσσα δεν ξέρει να το γράψει. Όμως έδειξε τεράστια υπομονή, είναι πάρα πολύ συνεπής και τακτικός, τον υποστηρίξαμε κι εμείς εδώ με την ενισχυτική διδασκαλία που κάνουμε με τη βοήθεια εθελοντών. Και βλέπουμε ότι πλέον καταλαβαίνει, μπορεί και να σου μιλήσει ελληνικά αλλά δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Τον ενθαρρύνουμε στο να εκφράζεται και να μιλά ελληνικά, να μην χρησιμοποιεί άλλα παιδιά ή τους διερμηνείς αλλά είναι πολύ ντροπαλός»

Το όνομά του το γράφει μόνο στα ελληνικά, στη δική του γλώσσα δεν ξέρει να το γράψει

Η συντονίστρια του ξενώνα επισημαίνει πόσο σημαντικό είναι το σχολείο για την κοινωνικοποίηση των παιδιών. «Ο Χ. όταν είχε πρωτοέρθει ήταν… όχι επιθετικός αλλά έλυνε τις διαφορές του κάπως πιο πρακτικά, θα με τραβούσε για παράδειγμα να κάτσω δίπλα του, η συμπεριφορά του προς τους άλλους φιλοξενούμενους ήταν λίγο έντονη. Από τότε όμως που πήγε σχολείο άλλαξε. Ποτέ οι δάσκαλοί του δεν μας έχουν κάνει παράπονα ότι ήταν επιθετικός ή κάτι τέτοιο. Έχει κοινωνικοποιηθεί απόλυτα, έχει προσαρμοστεί. Και δεν χάνει μαθήματα. Άλλα παιδιά μπορεί να βρίσκουν δικαιολογίες, είμαι άρρωστος, δεν μπορώ, ο Χ. όμως προσπαθεί πάρα πολύ. Θα έλεγα ότι είναι παράδειγμα προόδου και ένταξης».

Το κέντρο φιλοξενίας Στέγη Plus της Praksis μπορεί να φιλοξενήσει έως 30 ασυνόδευτα αγόρια. Από την έναρξη του προγράμματος τον Ιανουάριο του 2014 έχει δώσει στέγη σε 397 ασυνόδευτα παιδιά. Αυτή τη στιγμή ο ξενώνας είναι γεμάτος, καθώς φιλοξενεί 30 ανήλικα αγόρια από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Μάλι, τη Σομαλία, την Ερυθραία, το Ιράν. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 15-16 ετών, ο πιο μικρός φιλοξενούμενος αυτή τη στιγμή είναι 12 και ο πιο μικρός που έχει φιλοξενηθεί ποτέ ήταν 6 ετών.

Ζητάνε μόνα τους να πάνε σχολείο

Η Σίσσυ Λεβαντή επισημαίνει ότι 21 από τα 30 παιδιά που μένουν στον ξενώνα πηγαίνουν σχολείο. «Ενώ ξεκινήσαμε με 15 παιδιά, σιγά σιγά το ζητάνε κι άλλα. Εμείς τους δίνουμε το δικαίωμα της επιλογής, το συζητάμε μαζί τους, τους εξηγούμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τις δυσκολίες που αρχικά θα συναντήσουν, γιατί είναι δύσκολο να κάνεις αρχαία ελληνικά στο γυμνάσιο όταν είσαι αναλφάβητος στη δική σου γλώσσα. Είναι δύσκολο να κάνεις μαθηματικά στα ελληνικά. Στην αρχή είναι πολύ δύσκολο και αποθαρρυντικό για τα παιδιά. Μόνα τους ζητάνε να πάνε σχολείο, αλλά μετά από δυο εβδομάδες που βλέπουν τις δυσκολίες αρχίζουν οι δικαιολογίες, είμαι άρρωστος, δεν θέλω να πάω κλπ. Τελικά όμως το ένα παρασύρει το άλλο προς τη θετική κατεύθυνση».

Προς τη θετική κατεύθυνση παρέσυρε και ο Χ. τον Α.Ζ. «Ο Α.Ζ. είναι ένα πιο δυναμικό παιδί. Έχει οικογένεια στη Γερμανία και έχει ήδη κινηθεί η διαδικασία να πάει εκεί, το θέλει και το έχει επιλέξει, οπότε σκεφτήκαμε ότι το καλύτερο γι’ αυτόν είναι να παρακολουθήσει μαθήματα Αγγλικών και Γερμανικών ούτως ώστε να προετοιμαστεί για τη νέα του ζωή στη Γερμανία. Παρόλα αυτά ο ίδιος ζήτησε να πάει σχολείο. Το ήθελε και για να είναι με τον φίλο του, ο ένας παρέσυρε τον άλλο ουσιαστικά. Κι αυτός έχει εξέλιξη, είναι συνεπής και διαβάζει. Θα τους δεις να κάθονται μαζί πίσω στη αυλή και να διαβάζουν. Η διαφορά τους είναι ότι ο Α.Ζ. προέρχεται από την Καμπούλ, ήταν παιδί του κέντρου, είχε ένα εκπαιδευτικό υπόβαθρο, ενώ ο Χ. ήταν στο μηδέν».

Πρέπει να δουλέψεις

– Πώς ήταν την πρώτη μέρα που πήγες σχολείο Χ.;

– Ήταν πολύ ωραία!

– Ποιο είναι το αγαπημένο σου μάθημα;

– Τα ελληνικά και η ζωγραφική. Οι δάσκαλοι είναι πολύ καλοί μαζί μας και μας μιλάνε πολύ ωραία μέσα στην τάξη.

– Σου αρέσει πιο πολύ το σχολείο ή η δουλειά;

– Το σχολείο. Αλλά η μητέρα μου έχει άγχος. Μου λέει ότι πρέπει να δουλέψω.

– Θα δουλέψεις όταν τελειώσεις το σχολείο… Τι θα ήθελες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;

– Δεν το έχω σκεφτεί… Θέλω να παίζω Κουνγκ Φου, μου αρέσει πολύ.

Επιστροφή στην κανονικότητα

Για τον Χ. δεν είναι εύκολο να μιλά για τη μητέρα και τα αδέρφια του. Είναι φανερό το πόσο τον στεναχωρεί που είναι μακριά τους και πόσο τον πιέζει αυτό το «πρέπει να δουλέψεις». «Σχεδόν όλες οι οικογένειες πιέζουν προς αυτή την κατεύθυνση και τα παιδιά επηρεάζονται  πολύ, παρά το δίχτυ προστασίας που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε» μου λέει η Σίσσυ. «Μια από τις κουβέντες που κάνουμε μαζί τους είναι τι σημαίνει να είσαι παιδί, δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση αλλά πολλά από αυτά δεν είχαν πρόσβαση στην εκπαίδευση στις χώρες καταγωγής τους. Ερχόμενα εδώ λοιπόν είναι σημαντικό να έχουν την ευκαιρία της εκπαίδευσης. Προφανώς, για τα παιδιά που θα μείνουν στην Ελλάδα, δεν υπάρχει πιο ισχυρό “χαρτί” για την ένταξή τους στην κοινωνία. Αλλά ακόμα και τα παιδιά που μένουν στη χώρα μας προσωρινά έχουν οφέλη γιατί κοινωνικοποιούνται και καλλιεργούν δεξιότητες όπως της γλώσσας, της επικοινωνίας, της μαθηματικής σκέψης. Επίσης, το σχολείο τους δίνει ώθηση, τα βάζει σε μια κανονικότητα, χαλαρώνουν, σκέφτονται άλλα πράγματα, ενισχύονται οι διαπροσωπικές σχέσεις, τα αγόρια αναπτύσσουν φιλίες μεταξύ τους, πολλά συναισθήματα ξυπνάνε και ξεφεύγουν από τα προβλήματά τους. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για παιδιά που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες».

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, μετά το κλείσιμο της Βαλκανικής οδού και την εφαρμογή της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016, περίπου 60.000 αιτούντες άσυλο βρίσκονται αποκλεισμένοι στην Ελλάδα. Περίπου το 40% όσων αιτούνται διεθνούς προστασίας είναι παιδιά, μεταξύ των οποίων και ένας αυξανόμενος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων, που έχουν φτάσει στη χώρα χωρίς κάποιο γονέα ή κηδεμόνα και είναι εξαιρετικά εκτεθειμένα σε κάθε μορφής κακοποίηση και εκμετάλλευση. Σε πολλά από αυτά τα παιδιά το σύστημα αποτυγχάνει προς στιγμήν να δώσει απαντήσεις, μη ανταποκρινόμενο στις ανάγκες για αξιοπρεπή διαβίωση και διεθνή προστασία.

Τα στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης αναδεικνύουν τις ανεπαρκείς συνθήκες υποδοχής και την παρατεταμένη κράτηση:

• 1487 ασυνόδευτα παιδιά βρίσκονται στη λίστα αναμονής για στέγαση σε κατάλληλους χώρους.
• 323 ασυνόδευτα παιδιά ζουν σε κλειστά κέντρα αναμένοντας στέγη σε κατάλληλους χώρους
• 1164 ασυνόδευτα παιδιά ζουν παραμελημένα, μαζί με ενήλικο πληθυσμό σε ανεπαρκείς συνθήκες στους επίσημους καταυλισμούς προσφύγων

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για την κατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα στο ενημερωτικό σημείωμα που έδωσαν πρόσφατα στη δημοσιότητα η PRAKSIS, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η οργάνωση Save the Children.

Μπορείτε να υποστηρίξετε το πρόγραμμα Στέγη Plus μέσω του εθελοντισμού ή προσφέροντας ήδη πρώτης ανάγκης για τα φιλοξενούμενα παιδιά κατόπιν επικοινωνίας με την PRAKSIS.

Κεντρικά Γραφεία PRAKSIS
Στουρνάρη 57 & 3ης Σεπτεμβρίου, 104 32 Αθήνα
Τηλ: 210 5205200
Email : [email protected]
www.praksis.gr