“Σε μία νύχτα, άλλαξαν όλα, πώς να εμπιστευθώ το Κράτος;”

Περίπου τρία χρόνια έχουν περάσει από την ημέρα που ο Χάρης, ιδιοκτήτης μάντρας οικοδομικών υλικών, προσέλαβε έναν νέο οδηγό στην επιχειρήσή του. Ο καινούργιος εργαζόμενος είχε ήδη φύγει για την πρώτη του διαδρομή, όταν ο λογιστής της επιχείρησης προχώρησε στην αναγγελία της πρόσληψης στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ. Η ώρα ήταν 10:05. Αυτό που σίγουρα δεν του είχε περάσει από το μυαλό ήταν πως τέσσερα λεπτά νωρίτερα, είχε πραγματοποιηθεί τυχαίος έλεγχος στον υπάλληλο, με αποτέλεσμα για λίγα μόλις λεπτά, η Επιθεώρηση Εργασίας να τον θεωρήσει αδήλωτο και να επιβάλει στην επιχείρηση πρόστιμο, ύψους 10.550 ευρώ.

“Ήταν μία κακή συνεννόηση με το λογιστή μου, που εξελίχθηκε σε έναν πραγματικό εφιάλτη. Άλλωστε, όταν το πέρασε στο ΕΡΓΑΝΗ, δεν ήξερε ότι είχε δεχθεί έλεγχο ο εργαζόμενος. Ακόμα και ο ίδιος οδηγός, ο οποίος παραμένει στο προσωπικό της εταιρείας, πήγε και έδωσε έγγραφη κατάθεση ότι δεν υπήρχε πρόθεση να εργαστεί ανασφάλιστος” λέει στο News 24/7 ο Χάρης, ο οποίος εξακολουθεί να ταλαιπωρείται στα δικαστήρια, χωρίς να έχει βγάλει άκρη.

Η δεύτερη “ατυχία” του Χάρη, ήταν ότι το πρόστιμο είχε μόλις πριν μερικούς μήνες εικοσαπλασιαστεί με την τροποποίηση της σχετικής υπουργικής απόφασης. H εξέλιξη αυτή ήρθε να “δέσει” με τις αλλαγές που σε κάθε Μνημόνιο γίνονταν στον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας. Το ζήτημα περίπλοκο, αφού και ο ίδιος ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης δυσκολεύεται να το εξηγήσει: “Ήθελα να αναστείλω το πρόστιμο και για αυτό προσέφυγα στα δικαστήρια. Οι μνημονιακές τροποποιήσεις όμως, είχαν κάνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη τη χορήγηση της αναστολής, όχι μόνος στην υπόθεσή μου, αλλά γενικά”

Θηλιά που πνίγει μικρομεσαίες επιχειρήσεις η πληθώρα νέων δικονομικών διατάξεων

Τελικά, η Εφορία κατέσχεσε τους λογαριασμούς της εταιρείας του Χάρη, τους δικούς του αλλά και της συζύγου του, καθώς πρόκειται για Ομόρρυθμη Εταιρία. Η μόνη λύση του για να το αποφύγει, ήταν να ρυθμίσει το πρόστιμο προς την Εφορία, το οποίο υπαγόταν στο σύστημα των έξι δόσεων και σε λίγο θα το έχει εξοφλήσει. “Σε μία νύχτα, άλλαξαν όλα, πώς να εμπιστευθώ το Κράτος; Με εξοργίζει το γεγονός ότι έχω σχεδόν ξοφλήσει ένα πρόστιμο το οποίο μου επιβλήθηκε για ένα λάθος που έγινε χωρίς δόλο και για ελάχιστα λεπτά. Με εξοργίζει ακόμα περισσότερο που πρώτα πλήρωσα και μετά θα συζητηθεί η αρχική προσφυγή που έχω καταθέσει κατά του προστίμου στο Διοικητικό Δικαστήριο. Μόνη μου ελπίδα είναι πλέον του Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο και θα κρίνει αν το πρόστιμο αυτό είναι συνταγματικό ή όχι” υποστηρίζει και συνεχίζει “το κόστος αλλά και οι τόσες πολλές νέες δικονομικές διατάξεις έχουν γίνει θηλιά, η οποία πνίγει μικρομεσαίες επιχειρήσεις”.

Πολυνομία και Κακονομία στην Ελλάδα

Ο Χάρης είναι μία από τις χιλιάδες περιπτώσεις που βρέθηκε κολλημένος στα γρανάζια της πολυνομίας, ένα φαινόμενο που στη χώρα μας έχει λάβει γιγαντιές διαστάσεις, και πλέον περιμένει τα δικαστήρια να αποδώσουν δικαιοσύνη. Μόνο στον τομέα της φορολογίας το διάστημα 2002 – 2015 έχουν ψηφισθεί 36 σχετικοί νόμοι, οι οποίοι αντιστοιχούν σε 2,5 νόμοι φορολογικού ενδιαφέροντος ανά έτος. Και σα να μην έφτανε αυτό, έχει υπολογιστεί πως ο κάθε νόμος συμπεριλαμβάνει, κατά μέσο όρο, 20 εξουσιοδοτήσεις για την έκδοση κανονιστικών πράξεων και τρεις μεταβατικές διατάξεις. Ενδεικτικά για τη φορολογία εισοδήματος στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2013-2015, ψηφίστηκαν συνολικά τουλάχιστον δώδεκα νόμοι και θεσπίστηκαν τρεις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ). Όσον αφορά τις συντάξεις, κατά την ίδια περίοδο ψηφίστηκαν συνολικά περισσότεροι από οκτώ νόμοι.

Αυτά τα στοιχεία και άλλα ακόμη πιο ενδιαφέροντα, καταγράφθηκαν σε μία έρευνα της διαΝΕΟσις, με τίτλο “Πολυνομία και Κακονομία στην Ελλάδα”, στο πλαίσιο της οποίας ο αναπληρωτής καθηγητή του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Σωτηρόπουλος, και ο υπ. διδάκτορας του ΕΚΠΑ, Λεωνίδας Χριστόπουλος, ανέλαβαν τη χαρτογράφηση των δύο αυτών φαινομένων αλλά και τους τρόπους με τους οποίους δύναται να αντιμετωπιστούν.

“Στην έρευνα μας οδήγησε μια επαναλαμβανόμενη και σε μεγάλο βαθμό ακριβής άποψη πολλών, η εξής: οι μεταρρυθμίσεις πριν και ιδίως μετά την εκδήλωση της κρίσης δεν ευοδώθηκαν, μεταξύ άλλων λόγων, και λόγω της αδυναμίας και χαμηλής ποιότητας της ελληνικής γραφειοκρατίας. Σκεφθήκαμε ότι από το σύνολο των αιτιών στα οποία οφείλεται η “γραφειοκρατία”, ένα υποσύνολο που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς, είναι η θέσπιση πάρα πολλών, αντιφατικών μεταξύ τους και ταυτόχρονα κακοδιατυπωμένων νόμων που δημιουργούν την ανάγκη περισσότερης γραφειοκρατίας, ώστε αυτή να επιλύσει τα νέα προβλήματα που προξενούνται από την πολυνομία και την κακονομία αυτού του είδους” αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Σωτηρόπουλος στο News 24/7.

Προβληματική απονομή Δικαιοσύνης

Το βασικό πρόβλημα που δημιουργείται, είναι πως η πληθώρα των νόμων οδηγεί στο να μην υπάρχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, το γεγονός ότι κατά τη Μεταπολίτευση, η ελληνική Βουλή ψήφισε συνολικά 38 νόμους για την ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης, αλλά αντί να επέλθει βελτίωση η κατάσταση χειροτέρεψε. Αντίστοιχα, την περίοδο 2011 – 2015 ο μέσος χρόνος απονομής της Δικαιοσύνης αυξήθηκε από 817 ημέρες στις 1580.

Ένα δεύτερο ζήτημα που προκύπτει, είναι η κακογραμμένοι νόμοι, δηλαδή νόμοι ασαφείς, με αντικρουόμενες διατάξεις πολλές φορές και άλλοι που δεν είναι κατανοητοί. Ο επ. Καθηγητής Συνταγματικού Δικαιού, Γιώργος Γεραπετρίτης, αναφέρει: “χαρακτηριστικό όσο και θεσμικά σοκαριστικό είναι το παράδειγμα της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου της 9ης Νοεμβρίου 2012 “Επιμέρους Ρυθμίσεις επί των επειγόντων μέτρων εφαρμογής του Ν. 4046/2012 και του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016” (ΦΕΚ Α’ 224/12.11.2012). Με την Πράξη αυτή τροποποιήθηκε σειρά διατάξεων του Ν. 4093/2012, ο οποίος ψηφίστηκε την ίδια ημέρα με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που τον τροποποίησε (9 Νοεμβρίου 2011) και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ επίσης την ίδια ημέρα με την τροποποιητική πράξη (12 Νοεμβρίου 2012). Σε ορισμένα μάλιστα σημεία του, η Πράξη επανέφερε τη διατύπωση του νομοσχεδίου όπως είχε εισαχθεί αρχικώς στη Βουλή, πριν το νομοθετικό σώμα προβεί σε τροποποίησή του!”

Σύμφωνα με την έρευνα της διαΝΕΟσις, η κακονομία παραπέμπει νοηματικά σε κακοδιοίκηση ή φαύλη διοίκηση και σε κακή απονομή της δικαιοσύνης. Όμως, τι από αυτά αποτελεί αίτιο και τι αποτέλεσμα της κακονομίας;

Όπως υποστηρίζεται στην εν λόγω μελέτη, αν και η τυχόν χαμηλή ποιότητα της διοίκησης μπορεί να οδηγήσει σε ποιοτικά κακή νομοθέτηση και σε νομικό πληθωρισμό, η αιτιώδης σχέση είναι αντίστροφη: η κακονομία και η πολυνομία είναι δύο -αλλά όχι οι μόνες- αιτίες της κακής διοίκησης, της προβληματικής απονομής της δικαιοσύνης και της γραφειοκρατίας. Όπως εξηγεί και ο καθηγητής Δημ. Σωτηρόπουλος, “είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί, γιατί άμεσα, καθημερινά δηλαδή, δυσχεραίνει τους πολίτες στην άσκηση των δικαιωμάτων τους και τις επιχειρήσεις στην άσκηση οικονομικής δραστηριότητας και σε βάθος χρόνου υπονομεύει ακόμα περισσότερο την ήδη ισχνή εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς της δημοκρατίας”.

2001 – 2015: 1.478 νόμοι, 3.452 προεδρικά διατάγματα και 80 ΠΝΠ

Ο προβληματισμός, όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος, δεν αφορά μονάχα την φορολογία, αλλά το σύνολο της ελληνικής νομοθεσίας. Τα στοιχεία της μελέτης είναι αποκαλυπτικά:

Από το 2001 έως το 2015 έχουν ψηφιστεί 1.478 νόμοι. Από αυτούς 729 αποτελούν κυρώσεις διεθνών συμβάσεων και συμφωνιών, ενώ 749 αποτελούν καινούργια νομοθετήματα. Υπολογίζεται δηλαδή ότι κατά μέσο όρο υπολογίζεται πως στην Ελλάδα ψηφίζονται περίπου 50 νόμοι κατ’ έτος ή αλλιώς, ένας την εβδομάδα. Οι 1.478 νόμοι μεταφράζονται σε 60.000 σελίδες νομοθετικής ύλης και σε 22.800 άρθρα για την τελευταία δεκαπενταετία.

Αντίστοιχα, τα προεδρικά διατάγματα για την ίδια χρονική περίοδο ανέρχονται στα 3.452, ενώ οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου στις 80. Αναφορικά με τα προεδρικά διατάγματα, η εικόνα είναι ιδιαίτερα προβληματική, αν αναλογιστεί κανείς ότι η σχέση νόμων – προεδρικών διαταγμάτων κυμαίνεται μεταξύ του 1 προς 12 (2003) με 1 προς 2 (2010 και 2011). Στο αθροισμένο σύνολο η σχέση βρίσκεται στο 1 προς 5 (749 νόμοι προς 3.452 προεδρικά διατάγματα).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, σύμφωνα με τη μελέτη, και η χρήση των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, οι οποίες, ως γνωστόν αποτελούν εργαλεία που σχετίζονται με επείγουσες ή έκτακτες ανάγκες. Φαίνεται πως η χρήση τους την τελευταία 15ετία αυξάνεται διαρκώς, με αποκορύφωμα το 2012, όπου αυτές φτάνουν τον αριθμό των 27, για να μειωθούν και πάλι κατά τα δύο επόμενα χρόνια. Το 2015 παρατηρείται μια αύξηση εκ νέου, και οι ΠΝΠ φτάνουν τις 19.

Συγκριτικά, κατά τη διαΝΕΟσις, το διάστημα 2001-2009 εκδίδονται 13 ΠΝΠ, ενώ κατά την περίοδο του Μνημονίου 67! Το γεγονός αυτό βέβαια δικαιολογείται από τις έκτακτες ή κατεπείγουσες ανάγκες που προέκυψαν λόγω της εφαρμογής των μνημονιακών υποχρεώσεων, που στην πλειοψηφία τους ήταν κατεπείγουσας φύσης. Η προσφυγή στις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου ήταν, σε αυτές τις περιπτώσεις, μια “λύση” για την εκτελεστική εξουσία, ώστε να ξεπεράσει τις χρονοβόρες διαδικασίες της νομοθετικής λειτουργίας της Βουλής. Είναι όμως επίσης κατανοητό πως η όλο και πιο συχνή προσφυγή στο συγκεκριμένο ρυθμιστικό εργαλείο δημιούργησε σοβαρές πολιτικές εντάσεις και αψιμαχίες, και λειτούργησε διαβρωτικά ως προς την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και, ειδικά, ως προς τη νομοθετική λειτουργία.

Το εύρος της πολυνομίας φαίνεται και από τη σχέση μεταξύ εξουσιοδοτήσεων για έκδοση κανονιστικών διοικητικών πράξεων και συνολικών άρθρων της νομοθετικής παραγωγής της περιόδου 2002-2015. Στο σύνολο των 22.766 άρθρων του συνόλου της νομοθεσίας, συμπεριλαβανομένων των κυρώσεων διεθνών συμβάσεων, το 73% περιέχει τέτοιου είδους εξουσιοδοτήσεις. Με άλλα λόγια, σε κάθε 100 άρθρα περιέχονται 73 εξουσιοδοτήσεις. Το σύνολο των άρθρων αποτυπώνει, σε μεγάλο βαθμό, και την καθαρή νομοθεσία, αφού οι κυρώσεις συμβάσεων συνήθως αποτελούνται από 2 με 3 άρθρα, άρα δεν επηρεάζουν πολύ αυτή τη σχέση.

Προτεινόμενες λύσεις

Η έρευνα “Πολυνομία και Κακονομία στην Ελλάδα” πέρα από την αναλυτική αποτύπωση γύρω από τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη συνεχή νομοθέτηση, επιχειρεί να δώσει και ορισμένες λύσεις στο ζήτημα. Όπως υπογραμμίζει ο αν. Καθηγητής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Σωτηρόπουλος, “στη μελέτη που διαθέσιμη ηλεκτρονικά στον ιστότοπο του οργανισμού διαΝΕΟσις, προτείνουμε καταρχάς το ζήτημα να μελετηθεί με λεπτομερή χαρτογράφηση των επί μέρους προβλημάτων ανά κλάδο του ισχύοντος δικαίου. Κατόπιν, θα πρέπει ληφθούν βραχυπρόθεσμα μέτρα (π.χ. ακόμα πιο αυστηρά από τα ισχύοντα εμπόδια στη θέσπιση τροπολογιών που προτείνονται εμβόλιμα, από βουλευτές και υπουργούς, κατά την ψήφιση νομοσχεδίων), επίσης μεσοπρόθεσμα μέτρα (π.χ. στελέχωση των υπηρεσιών Καλής Νομοθέτησης που προβλέπονται για όλα τα Υπουργεία), καθώς και μακροπρόθεσμα μέτρα (π.χ. συνταγματική απαγόρευση της σύμπτωσης Υπουργού και υποψήφιου Βουλευτή στο ίδιο πρόσωπο, ώστε ο Υπουργός να μην έχει τον διαρκή πειρασμό να νομοθετεί προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες εκλογής ή επανεκλογής του)”.

Φωτογραφίες: Sooc.gr