Τελικά πόσο πρέπει να μας ‘προσβάλει’ το Γιουνανιστάν;

Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, η εθνική ομάδα μπάσκετ της χώρας μας ηττήθηκε από την αντίστοιχη της Τουρκίας σε φιλικό αγώνα που διεξήχθη στην Κωνσταντινούπολη.

Η ήττα είχε μικρή σημασία μιας και επρόκειτο για έναν φιλικό αγώνα προετοιμασίας εν όψει Ευρωμπάσκετ. Παρόλα αυτά, η αναμέτρηση απέκτησε μια ιδιαίτερη και διαφορετική σημασία μιας και όσοι παρακολούθησαν τον φιλικό της εθνικής μπάσκετ με την Τουρκία από την ΕΡΤ, σε αναμετάδοση από το τουρκικό δίκτυο, είδαν στους δέκτες τους την Ελλάδα να αναγράφεται ως “Yunanistan” και όχι ως “Greece” (GRE).

Πολλοί αντέδρασαν, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Γιώργος Βασιλακόπουλος.

Για την ακρίβεια, ο πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης, σε δηλώσεις του στο “Sport24 Radio”, ανέφερε σχετικά με το γεγονός:

“Το σημαντικό είναι η ομάδα να είναι έτοιμη όταν θα πρέπει. Δεν απογοητεύομαι, ούτε ενθουσιάζομαι. Πρέπει όμως να πω ότι εκνευρίστηκα πολύ από το γεγονός ότι οι Τούρκοι ανέφεραν την Εθνικής μας ως Γιουνανιστάν. Δεν έπρεπε ούτε η ΕΡΤ να το δεχθεί, έπρεπε να το καλύψει με κάποιο τρόπο. Είναι ανεπίτρεπτο και απαράδεκτο αυτό που συνέβη”.

Εμείς, ζητήσαμε το σχόλιο του συγγραφέα και λογοτέχνη, Νίκου Σαραντάκου, που ασχολείται με γλωσσολογικά θέματα μεταξύ άλλων και “τρέχει” το πολύ ενδιαφέρον blog “Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία”.

Μας λέει ο ίδιος:

“Απ’ ό,τι βλέπω, η τουρκική τηλεόραση έβαλε τις συντετμημένες ονομασίες των δύο χωρών στα τουρκικά: TÜR (με διαλυτικά, από το Türkiye) και YUN (από το Yunanistan).

 Κάτι εντελώς ανάλογο θα ήταν αν η ελληνική τηλεόραση έγραφε ΕΛΛ – ΓΑΛ σε μια αναμέτρηση Ελλάδας-Γαλλίας (και όχι GRE-FRA που είναι οι διεθνείς ονομασίες).

Σε μια διεθνή διοργάνωση με συμμετοχές από πολλές χώρες, η οποία αναμεταδίδεται σε πολλές χώρες, έχει νόημα η χρήση της επίσημης διεθνούς σύντμησης, αλλά σε μια φιλική αναμέτρηση προς το εγχώριο κοινό δεν βλέπω γιατί να μας ενοχλεί η χρήση της εγχώριας γλώσσας.

Παρεμπιπτόντως, το Yunanistan έχει ελληνικότατη ετυμολογία, αφού παραπέμπει στους Ίωνες: αυτούς τους Έλληνες γνώρισαν οι Πέρσες και οι άλλοι ανατολικοί λαοί, και με αυτό το όνομα ονόμασαν όλους τους Έλληνες –γιουνάν στα περσικά και στα αραβικά, και μετά στα τούρκικα, γιαβάν στα εβραϊκά”.

Στην ιστοσελίδα άλλωστε της Ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, η Ελλάδα αναγράφεται ως Yunanistan στην Τουρκική γλώσσα.

Ιδού:

Ο Νίκος Σαραντάκος, σε παλαιότερο κείμενο του που είχε αναρτηθεί στο ιστολόγιο του, έγραφε επίσης σχετικά με την επίσημη ονομασία της χώρας μας και την προέλευση της:

“Για να ξεκινήσoυμε, τo όνoμα με τo oπoίo γνωρίζoυν τη χώρα μας όλoι oι εταίρoι μας στην ΕΕ είναι τo Greece, Grèce, Griechenland ή κάπoιo άλλo από τις παραλλαγές τoυ, πάντoτε παρόμoιo και συνήθως αναγνωρίσιμo· μεγαλύτερη απόκλιση έχoυμε στα φινλανδικά, όπου η Ελλάδα λέγεται Kreikka (και o Έλληνας Κreikkalainen), καθότι oι φινλανδoί δεν πoλυσυμπαθoύν τoν φθόγγo g- στην αρχή των λέξεων. Αλλά και σλαβικές γλώσσες τρέφουν παρόμοια αντιπάθεια στον αρχικό φθόγγο gr· έτσι, ας πούμε, στα τσέχικα η Ελλάδα είναι Řecko και ο έλληνας είναι Řek (προφέρεται περίπου Ρζέτσκο/Ρζεκ).

Πoλύ μελάνι έχει χυθεί γύρω από την πρoέλευση τoυ oνόματoς αυτoύ· επειδή δεν είναι αυτό τo αντικείμενό μας, ας πoύμε μόνo ότι η πρoέλευση της λέξης Greece, Greek είναι ελληνική. Η λέξη γραικός απαντά, έστω και σπάνια, σε αρχαία κείμενα, πχ. στον Αριστοτέλη, που λέει για την αρχαία (γι’ αυτόν) Ελλάδα, την περιοχή μεταξύ Αχελώου και Δωδώνης, την οποία κατοικούσαν οι Σελλοί «και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί νυν δ’ Ελληνες» (Μετεωρολογικά 352b)”.

Συνεχίζοντας, αξίζει να κάνουμε μια αναφορά στα “εξώνυμα”, όπως το “Γιουνανιστάν”. Γράφει ο “Σάββα Παύλου”, μέλος της Κυπριακής Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων (Πηγή: “Ενατενίσεις”, Περιοδική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κύκκου και Τηλλυρίας, Τεύχος 13ο, Ιανουάριος – Απρίλιος 2011):

“Ένα από τα βασικά θέματα της τυποποίησης ονομάτων είναι το εξώνυμο. Μια ελληνικής προέλευσης λέξη που μπήκε στο διεθνές λεξιλόγιο [=exonym] και αναφέρεται στο παγιωμένο όνομα που χρησιμοποιούν άλλοι λαοί και το οποίο δεν ταυτίζεται με το επίσημο όνομα μιας χώρας ή μιας πόλης. Έτσι οι Τούρκοι χρησιμοποιούν το όνομα Γιουνανιστάν για την Ελλάδα και εμείς χρησιμοποιούμε το όνομα Αλβανία για τη γειτονική μας χώρα που το επίσημο όνομά της είναι Shqiperia, η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου που οι κάτοικοί της την ονομάζουν Nipon καλείται από τους Άγγλους Japan και από εμάς Ιαπωνία. Ουδείς μπορεί να απαγορεύσει σε οποιοδήποτε λαό να χρησιμοποιεί εξώνυμο, απλώς μια χώρα μπορεί να ζητήσει στην αλληλογραφία η οποία απευθύνεται σ’ αυτή να αναγράφεται το επίσημο όνομα που τυποποίησε η ίδια.

Τα εξώνυμα, λοιπόν, θεωρούνται αποδεκτά και σεβαστά στη διεθνή πρακτική. Έτσι ενώ οι Γερμανοί ονομάζουν τη χώρα τους Deutschland όμως δέχονται και το αγγλικής προέλευσης εξώνυμο Germany, οι Άγγλοι έχουν ως επίσημο όνομα της χώρας τους το United Kingdom [of Great Britain and Northern Ireland] όμως δέχονται τις επιστολές που αναγράφουν England, καθώς και άλλες με την ένδειξη: Angleterre, οι οποίες προέρχονται, κυρίως, από τη Γαλλία”.

Περί επίσημης ονομασίας

Και για να αποφύγουμε τις παρερμηνείες και τις παρεξηγήσεις, τόσο το “Γραικός” όσο και το “Γιουνανιστάν”, έχουν ελληνική προέλευση και ετυμολογία αντιστοίχως, ωστόσο το “Γραικύλος” δεν πρέπει να συγχέεται με το “Γραικός”.

Με τον όρο “Γραικύλος” αποκαλούσαν υποτιμητικά οι Ρωμαίοι τους Έλληνες μετανάστες, σκλάβους και ομήρους. Σημαινε “μικροί Έλληνες”. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τις μηχανορραφίες, δολοπλοκίες και κολακείες αυτών των Ελλήνων σαν χαρακτηριστικό τους, λόγω της μεγάλης διάρκειας της σκλαβιάς τους, χωρίς όμως να πάψουν να σέβονται τη αξία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Συγκεκριμένα οι Ρωμαίοι λέγανε: “Οmnia novit Graeculus esuriens; in coelum jusseris, ibit.” (Τα πάντα γνωρίζει ο πειναλέος Γραικύλος· και στον ουρανό αν τον διατάξεις να πάει, θα πάει).

Από το λεξικό Μπαμπινιώτη:

Αντίθετο: Γραικός (ο): ο Έλληνας. «Έλληνες ωνομάσθησαν το πρότερον Γραικοί καλούμενοι», Αριστοτέλης (Λεξικό Liddell-Scott) – και δυο χιλιάδες χρόνια μετά: «εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θέ’ να πεθάνω».

Συνώνυμο: Ρωμιός (εκ του Ρωμαίος, καθώς πολιτικά κι ανεξαρτήτως καταγωγής προσδιόριζαν τον εαυτόν τους οι υπήκοοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – του Βυζαντίου).

σημείωσις: νεότερον του γραικύλου είναι ο γραισκύλος – μια ευγενική (κι αφιλοκερδής) γλωσσοπλαστική προσφορά της στήλης στη μαμά ελληνική γλώσσα.

Γραικύλος (ο) (μειωτικό): ο Έλληνας που είναι ανάξιος της εθνικής του παραδόσεως, ο ξεπεσμένος, παρηκμασμένος Έλληνας, συνήθως δουλοπρεπής προς τους ξένους.

Ετυμολογία: λατινικό, Graeculus, επίθετο με το οποίον οι Ρωμαίοι χαρακτήριζαν ειρωνικά τον ελληνίζοντα συμπατριώτη τους, ο οποίος προσπαθούσε αδέξια να μιμηθεί τους Ελληνες (Λεξικό Μπαμπινιώτη). Η λέξη στη συνέχεια εξέπεσε να αναφέρεται στους ίδιους τους Ελληνες, πλην όμως τους εκπεσόντες, τους ξεπεσμένους και δουλικούς.

Αυτά περί ονοματολογίας και ετυμολογίας.

Εν κατακλείδι και για να συνοψίσουμε, ισχύει λοιπόν πως η τουρκική τηλεόραση θα έπρεπε να μας αναφέρει ως “Greece”, μιας και αυτή είναι η επίσημη, διεθνής ονομασία της χώρας μας και με αυτόν τον τρόπο ζητούμε την αναγραφή μας σε επίσημες και φιλικές διοργανώσεις, ωστόσο ετυμολογικά η αναφορά Yunanistan δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελεί προσβολή προς τη χώρα μας.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως στην αναμέτρηση της Ελλάδας (14/8) με την Βοσνία, οι Τούρκοι είχαν χρησιμοποιήσει την συντομογραφία “GRE”. Επίσημη τοποθέτηση από πλευράς γειτόνων ως προς το θέμα, δεν υπάρχει για την ώρα.

Για την ιστορία, το βίντεο του αγώνα της εθνικής μας ομάδας εναντίον της Τουρκίας, εδώ: