65 χρόνια από τον φονικό σεισμό των Επτανήσων

Στις 11.25 το πρωί της Τετάρτης 12 Αυγούστου του 1953 ολοκληρώνεται η σεισμική ακολουθία στα Επτάνησα: με επίκεντρο τη νοτιοανατολική Κεφαλονιά, τα νησιά του Ιονίου πλήττονται από ένα σεισμό μεγέθους 7,2 Ρίχτερ, ο οποίος στην κλίμακα Μερκάλι ταξινομείται ως «10+», δηλαδή «εξαιρετικά καταστροφικός».

Πράγματι, είναι ο πλέον καταστρεπτικός σεισμός στην ιστορία των Ιονίων Νήσων: ισοπεδώνονται το Αργοστόλι και το Ληξούρι στην Κεφαλονιά, και η πόλη της Ζακύνθου. Η ασύλληπτη καταστροφή στη Ζάκυνθο συμπληρώνεται και από μια πυρκαγιά που ξεσπά αμέσως μετά το σεισμό, η οποία μαίνεται για μέρες, καθώς και ένας ισχυρός μετασεισμός της τάξης των 6,3 Ρίχτερ που χτυπά το νησί μέσα στην ίδια μέρα.

Οι σεισμοί της 12ης Αυγούστου αποτελούν την τραγική κορύφωση μιας σειράς σεισμικών δονήσεων, που ξεκίνησε το πρωί της Κυριακής, 9 Αυγούστου του ’53. Το μέγεθος του σεισμού ήταν 6,4 Ρίχτερ, με επίκεντρο την Ιθάκη. Καταστράφηκαν σπίτια σε Ιθάκη και Κεφαλονιά, ενώ υπήρξαν και αρκετοί τραυματίες.

Δυο μέρες μετά, ο Εγκέλαδος χτύπησε βορειοανατολικά της Ζακύνθου: 6,8 Ρίχτερ, με ζημιές στην Σάμη, το Αργοστόλι, το Ληξούρι και τη Ζάκυνθο. Ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί, μέχρι που, όπως είπαμε, η καταστροφή των Ιονίων έφτασε σε ένα τραγικό τέλος με τον τρομακτικό σεισμό της 12ης Αυγούστου.

Μετά απ’ όλα αυτά, τα Ιόνια Νησιά δεν θα ήταν ποτέ τα ίδια. Σκοτώθηκαν 455 άτομα, 21 ήταν αγνοούμενα, ενώ υπήρξαν 2.412 τραυματίες. Οι σεισμοί ισοπέδωσαν σχεδόν ολοκληρωτικά και τα τρία νησιά. Από τα 33.300 σπίτια σε Ζάκυνθο, Ιθάκη και Κεφαλονιά καταστράφηκαν εντελώς τα 27.659, ενώ μόνο 467 σώθηκαν κυρίως στην περιοχή της Ερίσου, στο βόρειο άκρο της Κεφαλονιάς. Στο Αργοστόλι γλίτωσαν δύο μόνο σπίτια, το ισόγειο του αρχοντικού της οικογένειας Γκιντιλίνη – Κοσμετάτου, και η οικία Βρεττού δίπλα στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη. Ελάχιστα κτίρια σώθηκαν στο Ληξούρι, όπως το Γηροκομείο και το αρχοντικό των Ιακωβάτων, ενώ ανάμεσα στα λίγα εναπομείναντα σπίτια στη Λειβαθώ ήταν και το ιστορικό σπίτι του Λόρδου Βύρωνα.

Η βοήθεια στους σεισμόπληκτους Επτανήσιους ήταν άμεση, τουλάχιστον όσον αφορά τις ναυτικές δυνάμεις αρκετών χωρών που βρίσκονταν στην περιοχή: πρώτο έφτασε στα Επτάνησα για αρωγή το Πολεμικό Ναυτικό του Ισραήλ. Το έργο της διάσωσης και περίθαλψης των σεισμοπαθών, σε συνεργασία με δυνάμεις του Ελληνικού στρατού, ανέλαβαν δυνάμεις της Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Το ελληνικό κράτος, τελικά ανταποκρίθηκε στην πρόκληση της ανακούφισης των άμεσων αναγκών των σεισμοπλήκτων, και στη μακροπρόθεσμη αποκατάσταση, στο μέτρο του δυνατού, των τεράστιων ζημιών, αξιοποιώντας την σημαντική συνδρομή από πολλές χώρες του εξωτερικού.

Όμως, στην αρχή, ήταν τόσο δύσκολη η κατάσταση στα νησιά, ώστε αμέσως μετά τους σεισμούς, πολλοί Επτανήσιοι προσπάθησαν να εγκαταλείψουν τα νησιά με κάθε τρόπο. Η κυβέρνηση Παπάγου φοβούμενη μαζικό κύμα φυγής των κατοίκων των νησιών με αποτέλεσμα τη ερήμωσή τους, απαγόρευσε την έξοδο από αυτά. Τελικά όμως η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση δεν στάθηκε δυνατόν να αποφευχθεί τελείως: μέσα σε 20 χρόνια, από το 1951 έως το 1971, ο πληθυσμός της Κεφαλονιάς, της Ζακύνθου και της Ιθάκης μειώθηκε κατά 27,8%…

Ναι, ο Εγκέλαδος, που το όνομά του σημαίνει «θορυβώδης», ο αρχηγός των Γιγάντων, που η Αθηνά φυλάκισε κάτω από το ηφαίστειο Αίτνα, κατέστρεψε τότε τα Επτάνησα. Ίσως να μην το έκανε επίτηδες – ίσως στην αγωνία του να ελευθερωθεί, να πετάξει την Αίτνα από πάνω του, προκάλεσε, εκείνο τον ζοφερό Αύγουστο του ’53, σεισμό στο Ιόνιο. Ούτε ο πρώτος ήταν, ούτε ο τελευταίος, δυστυχώς…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.