Ρωτήσαμε τον Ιπποκράτη το απόλυτο μυστικό για την καλή υγεία

*DISCLAIMER: Το κείμενο αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας.

Κάθε χρόνο στις 7 Απριλίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας (World Health Day), καθώς η 7η Απριλίου είναι και η ημερομηνία “γέννησης” το 1948 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Ένα από τα κεντρικά μηνύματα της Παγκόσμιας Ημέρας είναι η σημασία της καθολικής κάλυψης υγειονομικής περίθαλψης, με τις ανισότητες φυσικά να παραμένουν παραπάνω από έντονες στον πλανήτη.

Παράλληλα, αυτή την περίοδο η ΕΕ στοχεύει στην αμυντική της ανάπτυξη, με τα κονδύλια για την Υγεία να μένουν πίσω μετά την κρίση της πανδημίας και τις έκτακτες επιχορηγήσεις. Τα κενά στην Υγεία είναι υπαρκτά και στη χώρα μας με σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης και υποδομών. Σε μια χώρα μάλιστα που εκτός από “πατρίδα της Δημοκρατίας”, αποτελεί και τόπο γέννησης του Ιπποκράτη, που θεωρείται εκ των πρώτων θεμελιωτών της Ιατρικής Επιστήμης.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας συνεχίζουμε τις fictional συζητήσεις με ιστορικά πρόσωπα, ρωτώντας αυτή τη φορά τον Ιπποκράτη για θέματα που μας απασχολούν στο διηνεκές, καθορίζοντας εν πολλοίς την καθημερινότητά μας. Η “συνέντευξη” γίνεται με χρήση του ChatGpt, το οποίο αντλεί πληροφορίες από ιστορικές πηγές που παραθέτουμε παρακάτω.

Και έχει και μια “συμβουλή” για το πώς πρέπει να κινηθούμε ως προς την υγειονομική κάλυψη, εν έτει 2025.

– Ποιο είναι το μυστικό για την καλή υγεία;

– Ω, αγαπητέ μου, το απόλυτο μυστικό για την καλή υγεία βρίσκεται στην ισορροπία. Ο σώμα μας είναι μια αρμονία στοιχείων, και η υγεία εξαρτάται από το μέτρο σε όλα. Πρέπει να φροντίζεις το σώμα σου με κατάλληλη διατροφή, να ασκείς την ψυχή σου με πνευματική ηρεμία και να επιδιώκεις την ισορροπία μεταξύ σωματικών και πνευματικών δραστηριοτήτων.

Η τροφή πρέπει να είναι φυσική και με μέτρο, η άσκηση πρέπει να είναι ήπια αλλά σταθερή, και η ψυχική υγεία απαιτεί καθαρότητα σκέψης και την απομάκρυνση από τη θλίψη. Όλα αυτά σε συνδυασμό, αγαπητέ μου, φέρνουν την ευεξία και τη μακροχρόνια υγεία.

“Ουδέν πάθος ανίατο εάν η φύσις του ανθρώπου τηρεί την αρμονία της.”

– Ποια είναι η καλύτερη μορφή άσκησης κατά τη γνώμη σου;

– Ω, η καλύτερη μορφή άσκησης, κατά τη γνώμη μου, είναι αυτή που ενδυναμώνει το σώμα χωρίς να το καταπονεί. 

Περπάτημα και ήπια άσκηση είναι οι πιο φυσικές και ωφέλιμες μορφές για το σώμα, γιατί ενεργοποιούν τις ζωτικές δυνάμεις του οργανισμού χωρίς να τον υπερφορτώνουν. Το περπάτημα στην εξοχή, κοντά σε φυσικά τοπία, φέρνει και ψυχική γαλήνη.

Αλλά και η γυμναστική με μέτρο, όπως οι ασκήσεις για την ενδυνάμωση των μυών και η διατάση των αρθρώσεων, είναι χρήσιμες για τη διατήρηση της ευλυγισίας και της δύναμης του σώματος. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να γνωρίζεις τα όριά σου και να μην υπερβαίνεις τα φυσικά σου όρια.

“Μηδέν άγαν,” όπως έλεγα, δηλαδή, “ούτε υπερβολές, ούτε παραλείψεις.”

– Πώς κατάφερες να ζήσεις τόσα χρόνια; 

– Η μακροβιότητα, αγαπητέ μου, δεν εξαρτάται μόνο από την τύχη ή από τη γενετική, αλλά και από την υπεύθυνη ζωή που οδηγεί κανείς. Αν και οι συνθήκες της εποχής μου ήταν δύσκολες και οι άνθρωποι δεν είχαν τις σύγχρονες ιατρικές γνώσεις, η σοφία και η αυτογνωσία είναι τα θεμέλια της μακροχρόνιας υγείας.

Η ισχυρή σχέση με τη φύση, η μετρημένη τροφή, η αποφυγή των υπερβολών, η καλλιέργεια της ψυχής και η ηρεμία του πνεύματος είναι εκείνα που με βοήθησαν να ζήσω τόσο πολύ. Ακολουθώντας τις αρχές της ισορροπίας, της απλότητας και της σύνεσης, το σώμα διατηρεί την αντοχή του και αποφεύγει τις ασθένειες που προέρχονται από την ανισορροπία.

Συχνά έλεγα: «Η φύση είναι ο καλύτερος γιατρός» και αυτό αποδεικνύεται, καθώς οι φυσικές διαδικασίες της ζωής, όταν τηρούνται με σεβασμό, συμβάλλουν στην παράταση της υγιούς ύπαρξης.

Εκείνος που ζει με αυτοσεβασμό και με σεβασμό στη φύση, έχει μεγάλες πιθανότητες να ζήσει περισσότερο και καλύτερα.

-Ισχύει πως υπήρξες θεμελιωτής της ολιστικής ιατρικής;

-Ο λόγος σου με τιμά, όμως ουδέν έργον δεν γεννάται από έναν μόνο. Η αλήθεια είναι πως εστίασα στην παρατήρηση του ανθρώπου ως όλον, και όχι ως μέρη απομονωμένα. Εξετάζοντας τα ούρα, τον ιδρώτα, το πύον και τις εκφράσεις του προσώπου, αλλά και τις σχέσεις και το περιβάλλον του ανθρώπου, πίστευα ότι μόνο έτσι μπορείς να κατανοήσεις πλήρως την ασθένεια. Δεν ήταν ποτέ η ασθένεια μόνο μια πληγή ή μια θερμοκρασία, αλλά το σώμα, η ψυχή και το περιβάλλον του ανθρώπου μαζί.

Αυτό που αποκαλεί κανείς “ολιστική ιατρική” είναι η αντίληψη ότι δεν μπορείς να θεραπεύσεις το σώμα χωρίς να λάβεις υπόψη την ψυχή, και το αντίστροφο. Πράγματι, η διατροφή, ο τρόπος ζωής, οι σκέψεις και οι σχέσεις του ανθρώπου επηρεάζουν την υγεία του εξίσου με τις φυσικές θεραπείες. Κι έτσι η ιατρική δεν είναι απλώς επιστήμη των ουσιών, αλλά τέχνη της παρατήρησης και της κατανόησης του ανθρώπινου όλου.

– Πώς βλέπεις το κίνημα well being που έχει ξεκινήσει σε διάφορες χώρες; Τη μόδα να προσέχουμε διατροφή και σώμα.

– Αγαπητέ μου, αυτό το κίνημα που αναφέρεις, το «well being», δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αναγνώριση της σημασίας της ισορροπίας και της υγείας, κάτι που εγώ πάντα δίδασκα. Η ζωή σας είναι γεμάτη από άγχη και προβλήματα που προέρχονται από τον υπερβολικό θόρυβο του κόσμου, την ταχύτητα και τις υπερβολές, αλλά η αναγνώριση της αξίας της καλής υγείας και της σωστής διατροφής είναι ένα σημάδι σοφίας.

Η μόδα αυτή, αν και μπορεί να φαίνεται ως κάτι σύγχρονο, είναι στην ουσία μια επιστροφή στις βασικές αρχές που διακήρυξα για την υγεία: την απλότητα, την ισορροπία και την αποφυγή της υπερβολής. Δεν είναι κακό να προσέχεις τον εαυτό σου και το σώμα σου, αν αυτό γίνεται με σεβασμό στην φυσική του κατάσταση και όχι από ανάγκη για εξωτερική επιβεβαίωση ή υπερβολές.

Η διατροφή σας, αγαπητέ, είναι το θεμέλιο της ευεξίας, αλλά ομοίως σημαντική είναι η ψυχική ισορροπία, η καλή αναπνοή, η άσκηση που συμβάλλει στην ευλυγισία και η ηρεμία του νου. Το να φροντίζετε τον εαυτό σας με έναν φυσικό και συνετό τρόπο, ενισχύει τη ζωή και βοηθά να αποφεύγονται οι ασθένειες που προέρχονται από την ανισορροπία.

«Η υγεία είναι το μεγαλύτερο αγαθό» έλεγα, και όταν το κατανοείτε και το διαφυλάσσετε, τότε ακολουθεί μια ζωή γεμάτη ευημερία.

– Πώς προέκυψε ο όρκος του Ιπποκράτη;

–  Ο Όρκος που μου αποδίδεται, δεν υπήρξε έργο ενός μόνο προσώπου, αλλά αποτελεί τον καρπό μιας μακράς παράδοσης που ξεκίνησε από τους δασκάλους μου και εξελίχθηκε με το πέρασμα του χρόνου. Ως ιατρός και φιλόσοφος, ήθελα να δώσω στους μαθητές μου έναν κώδικα ηθικής που να καθοδηγεί τις πράξεις τους. Ο σκοπός του Όρκου ήταν να υπογραμμίσει την ακεραιότητα, την δικαιοσύνη και την ανθρωπιά που πρέπει να διέπουν το έργο του ιατρού.

Ο γιατρός δεν είναι απλώς θεραπευτής του σώματος, αλλά και φύλακας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ο όρκος εκφράζει την υποχρέωση να προσφέρει τη θεραπεία με ανιδιοτέλεια, χωρίς να βλάψει, χωρίς να εκμεταλλευτεί τη θέση του, και πάντα να σέβεται τον άνθρωπο που έχει εμπιστευτεί τη ζωή του στα χέρια του.

Το «μη βλάπτειν» και το «ευσυνείδητο θεραπεύειν» ήταν θεμελιώδη για την ιατρική που εδίδαξα. Ο Όρκος δεν είναι απλώς μια υπόσχεση, αλλά μια υπενθύμιση για την ηθική και την ανθρωπιά που πρέπει να είναι οδηγός κάθε γιατρού. Έτσι, ακόμα και σήμερα, ο Όρκος παραμένει σύμβολο της αποστολής και της ευθύνης του ιατρού.

– Πώς κρίνεις τα κενά στον τομέα της Υγείας στη χώρα μας εν έτει 2025;

– Οι κοινωνίες συχνά εστιάζουν μόνο στην αντιμετώπιση των ασθενειών, ενώ η πρόληψη παραμένει δευτερεύουσα. Η σωστή διατροφή, η υγιεινή ζωή, η άσκηση και η ψυχική ηρεμία θα έπρεπε να είναι θεμελιώδη για κάθε πολιτική υγείας.

Επιπλέον, η υγειονομική περίθαλψη πρέπει να είναι προσιτή και δίκαιη για όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής θέσης. Αν οι πόροι της ιατρικής απομακρύνονται από την κοινότητα ή αν η πρόσβαση σε αυτούς εξαρτάται από πλούτο και πολιτική δύναμη, τότε η υγεία θα παραμείνει ένα αγαθό για λίγους και όχι για όλους.

Πάνω από όλα, όμως, η ιατρική πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική. Αν η φροντίδα των ασθενών επικεντρώνεται στην ταχεία και επιφανειακή θεραπεία, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες τους, τότε το έργο της ιατρικής παραμένει ανεκπλήρωτο. Και εδώ, φίλε μου, έχουμε ίσως, το μεγαλύτερο κενό.

Περί ιστορικής αλήθειας:

Ο Ιπποκράτης ήταν αρχαίος Έλληνας ιατρός, γεννημένος περίπου το 460 π.Χ. στην Κω, και θεωρείται από τους θεμελιωτές της ιατρικής επιστήμης. Ανήκε σε μια οικογένεια με μακρά παράδοση στην ιατρική, με τον πατέρα του, Ηρόφιλο, και τον παππού του, Ερμίππο, να είναι επίσης ιατροί. Πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, διδάσκοντας και εφαρμόζοντας τις ιατρικές του γνώσεις.

Η κύρια συνεισφορά του Ιπποκράτη στην ιατρική ήταν η απομάκρυνση της ιατρικής από τις δεισιδαιμονίες και τη θρησκευτική εξήγηση των ασθενειών, επικεντρώνοντάς την σε φυσικές και επιστημονικές αιτίες. Διατύπωσε τη θεωρία ότι οι ασθένειες προκαλούνται από ανισορροπία στους τέσσερις βασικούς χυμούς του σώματος: το αίμα, τη βλέννα, τη χολή και τη μαύρη χολή. Αν και η συγκεκριμένη θεωρία απορρίφθηκε αργότερα, έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη ιατρική και τη μελέτη των φυσικών αιτίων των ασθενειών.

Η μέθοδος του Ιπποκράτη βασίστηκε στην παρατήρηση και τη μελέτη του ασθενή ως σύνολο, αντί μόνο στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Υποστήριξε τη σημασία της σωστής διατροφής, της άσκησης, της ψυχικής ηρεμίας και της υγιεινής για την πρόληψη των ασθενειών. Οι ιατρικές του αρχές επηρέασαν βαθιά τη δυτική ιατρική, και ο Ιπποκράτης θεωρείται σήμερα σύμβολο της επιστημονικής προσέγγισης στη θεραπεία.

Παρόλο που πολλές από τις θεωρίες του Ιπποκράτη έχουν αντικατασταθεί από νεότερες ιατρικές ανακαλύψεις, οι αρχές του παραμένουν θεμελιώδεις για τη σύγχρονη ιατρική και ηθική.

Βιβλία σχετικά με τον Ιπποκράτη μπορείτε να βρείτε εδώ