Αλέξανδρος: Ένα ηρωικό όνομα

Σήμερα, 30 Αυγούστου, είναι η γιορτή του Αγίου Αλεξάνδρου, του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, που έζησε τον τρίτο μετά Χριστόν αιώνα στη Μικρά Ασία. Ωστόσο, το όνομα «Αλέξανδρος», το έκανε διάσημο στα πέρατα του κόσμου ο βασιλιάς της Μακεδονίας και γιος του Φιλίππου, που έζησε εφτά αιώνες πριν τον συνονόματό του Πατριάρχη.

Το όνομα παράγεται από τη ρίζα του ρήματος «αλέξω», που σημαίνει απωθώ, προστατεύω, αποκρούω και το ουσιαστικό «ανήρ, του ανδρός». Αλέξανδρος είναι αυτός που απωθεί τους άνδρες, τους εχθρούς, δηλαδή ο γενναίος και κραταιός πολεμιστής. Το όνομα έχει κοινή καταγωγή με το αλεξίπτωτο, αυτό που προστατεύει από την πτώση, το αλεξικέραυνο, το αλεξίσφαιρο, κλπ.

Αξίζει να αναφερθεί πως ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε τριάντα μία πόλεις με το όνομά του – με διασημότερη την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το όνομα του στρατηλάτη υπάρχει σε πάμπολλες γλώσσες του κόσμου, από τα ουρντού στην Ινδία, που είναι «Σικάνταρ», μέχρι τα γαελικά στην Σκωτία – το όνομα «Άλιστερ» προέρχεται από το Αλέξανδρος, όπως το αραβικό «Ισκάντερ», το τούρκικο «Ισκεντέρ», το αλβανικό «Λέκα», το ουγγρικό «Σάντορ» και το σέρβικο «Σάσα». Μπορεί να μην έζησε πολύ, μόλις 33 χρόνια, όμως αυτά άρκεσαν για να αφήσει ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στην Ιστορία.

Υποκοριστικό του Αλεξάνδρου είναι βέβαια το Αλέκος, αλλά το «Αλέξης», αν και έχει την ίδια ρίζα -αλέξω-, προέρχεται από τον όσιο Αλέξιο, ένα ρωμαίο του τέταρτου αιώνα, που ήταν τόσο ευσεβής, ώστε όταν τον πάντρεψαν οι γονείς του με μια ευλαβεστάτη, επίσης, δεσποινίδα, οι δυο τους αποφάσισαν να παραμείνουν αγνοί, βοήθειά μας. Πάντως, για να ξαναγυρίσουμε στον Άγιο Αλέξανδρο, τον Πατριάρχη, να πούμε πως είναι από τους λίγους αγίους που δεν μαρτύρησαν νέοι για την πίστη τους: ο Άγιος Αλέξανδρος πέθανε πλήρης ημερών, σε ηλικία 98 ετών.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.