Αθήνα, μια μεγαλούπολη άγνωστης ετυμολογίας

Η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, είναι μία από τις παλαιότερες πόλεις του κόσμου, με καταγεγραμμένη ιστορία από το 3200 π.Χ. Η προέλευση του ονόματός της φαίνεται να μην είναι ελληνικής, και μάλιστα ούτε καν ινδοευρωπαϊκής καταγωγής, καθώς θεωρείται πως σχετίζεται με τους αυτόχθονες κατοίκους της πριν από την έλευση των ελληνικών φύλων. Ωστόσο υπάρχουν διάφορες απόψεις, αμφισβητούμενης όμως επιστημονικής αξίας, στην ετυμολόγηση του ονόματος της πόλης: από το άθος, ή άνθος, για να δηλωθεί μια ανθηρή πόλη, ή από το ρήμα θάω, δηλαδή θηλάζω, για να καταδειχθεί η ευφορία του εδάφους της.

Πάντως η πόλη, σύμφωνα με το μύθο, ονομάστηκε από τη θεά Αθηνά, η οποία, κερδίζοντας τον Ποσειδώνα σε διαγωνισμό για το ποιος θα είναι ο πολιούχος θεός, έδωσε το όνομά της στην πόλη. Είναι γεγονός πως στη Μυκηναϊκή γλώσσα υπήρχε μια προελληνική θεά, ονόματι Αθήνη, ή Αθάνα, η οποία φύλασσε τα μινωικά ανάκτορα, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Είναι ενδιαφέρον όμως να δούμε την προέλευση του ονόματος της ίδιας της θεάς της σοφίας και της στρατηγικής : το όνομα της Αθηνάς λοιπόν, ετυμολογείται από τον Κρατύλο, από το «Α-θεο-νοα» ή «Η-θεο-νοα», δηλαδή η νόηση του θεού. Ωστόσο, αυτό θεωρείται παρετυμολογικό.

Συνεπώς, και η Αθηνά θεωρείται αγνώστου ετύμου και μάλλον προελληνικής προέλευσης. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η πάνοπλη κόρη του Δία ήταν παρθένος – απ’ όπου και ο Παρθενώνας, ο ναός στη χάρη της. Ποτέ η Αθηνά δεν είχε σύζυγο ή εραστή. Mια φορά δοκίμασε ο Ήφαιστος να τη στριμώξει, αλλά απέτυχε.

Όσο για την Αθήνα, τί να πει κανείς; Μετά το αρχαίο κλέος της ήταν μια μισοκατεστραμμένη κωμόπολη, με λίγες χιλιάδες κατοίκων, και γίδες να βόσκουν μέσα σε αρχαίους ναούς, μέχρι το 1833, όταν ο Όθωνας την όρισε ως πρωτεύουσα του Βασιλείου της Ελλάδος. Έτσι, η Αθήνα μέσα σε λιγότερο από διακόσια χρόνια γνώρισε μια εκρηκτική, εκθετική αύξηση του πληθυσμού της – φτάσαμε τα τέσσερα εκατομμύρια, ζωή να’ χουμε.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.