Bully: Τι σημαίνει η λέξη

Με τη συγκλονιστική τραγωδία του 14χρονου στην Αργυρούπολη που απαγχονίστηκε επειδή δεν άντεχε το «bullying» που του έκαναν κάποιοι συμμαθητές του, το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για να τιμήσουμε τη μνήμη του, εκτός από το να βάλουμε τα δυνατά μας ώστε κανένα παιδί να μην ξαναπέσει θύμα εκφοβισμού, είναι να πούμε πέντε πράγματα για την ίδια τη λέξη.  Φυσικά, ο μικρός δεν θα ξανάρθει στη ζωή με τη μελέτη μιας λέξης, όμως εμείς, είτε είμαστε γονείς, είτε όχι, μαθαίνοντας την προέλευση της λέξης «bully», ίσως καταφέρουμε να μεταβολίσουμε αυτή την αδιανόητη, τη φριχτή απώλεια.

Λοιπόν, το Αγγλοελληνικό Λεξικό της Michigan Press ορίζει το ουσιαστικό «bully» ως «παλληκαράς, μπράβος, νταβατζής, τύραννος». Ως επίθετο, «bully» σημαίνει «σπουδαίος, θαυμάσιος». Ως ρήμα, το «bully» έχει την έννοια του «φοβερίζω, τρομοκρατώ», αλλά και «χτυπώ την μπάλα για ν’ αρχίσει το παιχνίδι».

Όμως, από πού προέρχεται η λέξη «bully»; Κάποιοι πιστεύουν πως η ρίζα της είναι το «bull», δηλαδή ο ταύρος, που έχει μια, ας πούμε, δυναμική και επιθετική συμπεριφορά. Κάνουν όμως λάθος. Η λέξη «bully» έχει δανέζικες και γερμανικές ρίζες, και το Μεσαίωνα, είχε τη θετική σημασία του «εραστή» και του «φίλου», σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης  – «boel» και «buhle» στα παλιά δανέζικα και στα γερμανικά αντίστοιχα σημαίνει «εραστής».

Αργότερα η λέξη εξελίχθηκε σημασιολογικά, έχοντας την έννοια του καλού φίλου, του σπουδαίου τύπου, του ευγενούς. Όμως, σιγά – σιγά η σημασία της λέξης άρχισε να γίνεται αρνητική. Τον 17ο αιώνα, «bully» ήταν ο παλληκαράς, ο μπράβος, αλλά και ο νταβατζής… Τότε λοιπόν, το «bullying» σήμαινε την άσκηση βίας, τον εκφοβισμό, το νταηλίκι, ό,τι έκανε δηλαδή ένας προαγωγός προς τις ιερόδουλες που εκμεταλλευόταν, προς τους ανταγωνιστές του, ή προς τους δύστροπους πελάτες… Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πως από όλη αυτή τη νοηματικη σκευή, σήμερα έμεινε από το νταβατζιλίκι μόνο ο εκφοβισμός, η τρομοκράτηση…

Σχεδόν παράλληλη νοηματική εξέλιξη έχει και η λέξη «νταής», που αποδίδει καλά το νόημα του «bully». Λοιπόν, ο νταής, δηλαδή ο ψευτοπαλληκαράς, αυτός που υποκρίνεται τον γενναίο και τον θαρραλέο, προέρχεται από την τουρκική λέξη «dayi», που σημαίνει «θείος (από  μητέρα), προστάτης», σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Και η πράξη του νταή είναι βέβαια το «νταϊλίκι» (dayilik), δηλαδή το «μπούλινγκ» (bullying), που δεν είναι απλώς «εκφοβισμός», παρά κάτι χειρότερο, που μπορεί να οδηγήσει το θύμα του στο θάνατο, όπως έγινε με το παιδί στην Αργυρούπολη. Ίσως η λέξη «τυραννία», να είναι πιο σωστή.

Το «μπούλινγκ» όπως το λέμε σήμερα εμείς, το νταϊλίκι, η άσκηση λεκτικής και φυσικής βίας από τον ισχυρότερο προς τον πιο αδύναμο μαθητή (και όχι μόνο), ασφαλώς έχει να κάνει με την άσκηση εξουσίας. Πρέπει να αντιδράσουμε σ’ αυτήν, όπως ένας ελεύθερος πολίτης οφείλει να αντιτάσσεται στην υποταγή, που ένας φορέας καταπίεσης προσπαθεί να του επιβάλει. 

Το μπούλινγκ δεν συμβάνει μόνο στα σχολεία – θύματα εφοβισμού και τυραννίας μπορούν να πέσουν ασφαλώς και ενήλικα άτομα, κοινωνικές τάξεις, ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες, ακόμα και χώρες ολόκληρες. Η άσκηση τρομοκράτησης, ώστε το θύμα της να κάνει τουμπεκί, να υποκύψει ταπεινωμένο, μπορεί να είναι ακόμα και πολιτικού ή οικονομικού τύπου. Συνεπώς σε κάθε περίπτωση, από το σχολείο μέχρι τις βαθύτερες δομές μιας κοινωνίας, η όλη υπόθεση της αντίδρασης στο μπούλινγκ, είναι ο αγώνας για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια.  

Από πού κρατάει η σκούφια μας

 Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.