Δρόμοι της Θεσσαλονίκης Μέρος 1ο

Αυτή την εβδομάδα θα περιπλανηθούμε σε κάποιους δρόμους της Θεσσαλονίκης, αναζητώντας το γιατί και το πώς της ονοματοδοσίας τους. Να θυμίσουμε πως τα οδωνύμια μιας πόλης αφηγούνται την ιστορία της, και όχι μόνον: μαρτυρούν τα κυρίαρχα κατά καιρούς ιδεολογήματά της, φανερώνουν τους μύθους στους οποίους πίστεψαν, ή εκλήθησαν να πιστέψουν οι κάτοικοι της. Κι η Θεσσαλονίκη σίγουρα είχε στη μακρά ζωή της μύθους να στοιχειώνουν τους δρόμους, τις λεωφόρους και τα σοκάκια της.

Σημερα θα μιλήσουμε για την εμβληματική λεωφόρο της Θεσσαλονίκης, την Παραλιακή Λεωφόρο, τη λεωφόρο Νίκης, που γνώρισε στιγμές δόξας. Από αυτήν παρέλασαν τα νικηφόρα στρατεύματα με τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ στην απελευθέρωση της πόλης το 1912, αλλά και η νεκρική πομπή του ίδιου βασιλιά, που δολοφονήθηκε ένα χρόνο μετά. Επίσης, από τη λεωφόρο Νίκης πέρασαν οι στρατιώτες της Αντάντ το 1915, ο Ελευθέριος Βενιζέλος με το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης, και βέβαια η 11η Μεραρχία και το 50ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, όταν την 30η Οκτωβρίου 1944 παρέλασαν πανηγυρικά, απελευθερώνοντας τη Θεσσαλονίκη από τη γερμανική Κατοχή.

Η ιστορία της ονοματοδοσίας της λεωφόρου Νίκης είναι ένα καλό παράδειγμα για το ιστορικό παλίμψηστο των οδικών αρτηριών της πόλης. Μέχρι την απελευθέρωση του 1912 λεγόταν Λεωφόρος Μπεγιάζ Κουλέ. Έως τον Μεσοπόλεμο, η Νίκης ήταν γνωστή ως Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου, και από τότε, από την περίοδο δηλαδή μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, φέρει το σημερινό όνομά της. Ποια Νίκη ακριβώς μνημονεύει; Ε, διαλέξτε και πάρτε, απο νίκες στην ελληνική ιστορία άλλο τίποτα…

Όμως, στη λεωφόρο δίπλα στη θάλασσα, κυριολεκτικά στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης, δεν συνέβησαν μόνο θεαματικά εθνικά και στρατιωτικά γεγονότα. Οι Θεσσαλονικείς περπατούσαν και περπατούν, κοινωνικοποιούνται, πίνουν τον καφέ τους, κάθονται να φάνε και να πιούνε, απολαμβάνουν με δυο λόγια την απλωσιά και την ανοιχτοσύνη του μεγάλου δρόμου δίπλα στα κύματα του Θερμαϊκού.

Όπου, να πούμε πως λειτούργησαν κάποια ιστορικά καφενεία και ζαχαροπλαστεία της πόλης, όπως το Κρυστάλ, το Όλυμπος και το Αλάμπρα, ενώ στην ευρύτερη περιοχή οι κάτοικοι της πόλης είχαν να περηφανευτούν για κάποιους πραγματικά ωραίους κινηματογράφους, όπως η Ελληνίς, τα Ηλύσια, το Ρεξ, ο Ζέφυρος, το Ρίο, το Ολύμπιον…Και βέβαια δεν πρέπει αν παραλείψουμε και κάποια πολυτελή, πάμφωτα ξενοδοχεία, που άφησαν εποχή: το Όλυμπος-Παλλάς, το μυθικό Μεντιτερανέ, το Ματζέστικ, το Σπλέντιτ… Ο Νίκος Καββαδίας είχε μιλήσει για τα φώτα της Σαλονίκης…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.