Δρόμοι της Θεσσαλονίκης Μέρος 3ο

Ολοκληρώνοντας αυτό το μικρό οδοιπορικό στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, να θυμίσουμε πως η κυρίαρχη ανάγνωση της Ιστορίας τεκμηριώνεται με διάφορα μέσα. Ένα από αυτά, και μην το γελάτε καθόλου, είναι η ονοματοδοσία των δρόμων, των πλατειών και γενικά των δημόσιων χώρων. Ωστόσο, στις χαραμάδες της επίσημης αφήγησης της Ιστορίας μεσω της οδωνυμίας, παρεισφρέουν και κάποια αναπάντεχα ονόματα.

Υπάρχουν πολλοί δρόμοι με ιδιαίτερα ονόματα, που χαρίζουν στην Θεσσαλονίκη τον οδικό της πλούτο. Δειγματοληπτικά: η οδός Αγριανών, ας πούμε, που δεν έχει καμία σχέση ούτε με άγριους ούτε με αγριάδες –οι Αγριανοί ήταν αρχαίος λαός στην περιοχή του Στρυμόνα.

Η οδός Δεσπεραί, με μια εντελώς ακατανόητη ορθογραφία, μέχρι που αποκρυπτογραφείς το μήνυμα: πρόκειται για τον Γάλλο στρατηγό του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου Φρανσέ Ντ’Εσπερέ, βιαίως εξελληνισθέντα, να προσθέσω.

Παράξενα ακούγονται και τα ονόματα άλλων δυο δρόμων: στο Δήμο Καλαμαριάς είναι η οδός Καραμαούνα. Πολλοί χαμογελούν με την ονομασία της, αλλά λίγοι ξέρουν πως ο Καραμαούνας ήταν ένας εξέχων γιατρός στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Επίσης, στο Δήμο Θεσαλονίκης είναι και η οδός Μαλακοπής. Καμία σχέση με αυτό που κάποιοι έχουν στο μυαλό τους – η Μαλακοπή ήταν κωμόπολη στην Καππαδοκία…

Αυτή η οδός όμως, δηλαδή τί οδός, ένα σοκάκι είναι, που κερδίζει τα πρωτεία ως ο πιο παράξενος δρόμος της Θεσσαλονίκης, και ίσως της Ελλάδας ολόκληρης, είναι βέβαια η οδός Μαύρης Πέτρας στην Άνω Πόλη. Πριν σας πω πώς πήρε στ’ αλήθεια το όνομά της, επιτρέψτε μου να παρατηρήσω πως το γραφικό αυτό σοκάκι ενισχύει τον αστικό μύθο της «μυστικής» Θεσσαλονίκης…

Κάποιοι αλαφροΐσκιωτοι ισχυρίζονται λοιπόν, πως στην οδό Μαύρης Πέτρας λειτουργεί κάτι σαν πύλη, σαν τρύπα στο χωροχρονικό συνεχές… Λένε συνωμοτικά πως κάθε 3 ή 15 μέρες στο σοκάκι ανοίγει μια πύλη, και εάν την περάσεις κατά λάθος εγκλωβίζεσαι στην αδιέξοδη οδό, και χάνεσαι από τον κανονικό κόσμο και χρόνο, μη βρίσκοντας ποτέ την έξοδο, καταδικασμένος να περιπλανιέσαι αιωνίως στο μικρό δρομάκι. Κάτι σαν το Τρίγωνο των Βερμούδων, αλλά στο πιο βαλκανικό…

Και για να τεκμηριώσουν αυτή την ιστορία, οι λάτρεις της αστικής μεταφυσικής, λένε πως το 1917 με τη μεγάλη πυρκαγιά, μια μαύρη πέτρα βρέθηκε στο βάθος ενός κρατήρα, ο οποίος δημιουργήθηκε με φοβερό βρόντο σ’αυτό το σημείο, όπου είναι σήμερα ο δρόμος.

Τότε δεν υπήρχαν σπίτια, αλλά όταν χτίστηκαν, το δρομάκι ανάμεσά τους ονομάστηκε οδός Μαύρης Πέτρας, για να θυμούνται όλοι το κοσμικό συμβάν… Αυτή η μαύρη πέτρα λοιπόν ήταν μετεωρίτης από το διάστημα, μεταλλικής σύστασης. Έτσι λοιπόν εξηγείται, λένε οι συνωμοσιολόγοι, η τοπική διαταραχή του μαγνητικού πεδίου, που δημιουργεί αυτό το φαινόμενο της «πύλης»…

Όμως, η αλήθεια είναι πως η οδός Μαύρης Πέτρας παλιά ήταν ένας κακοτράχαλος χωματόδρομος γεμάτος πέτρες, με καλύβες στις δυο πλευρές του. Οι κάτοικοί τους, φτωχοί πρόσφυγες, ονόμασαν έτσι τον δρόμο που περνούσε μπροστά από την παράγκα τους όχι μόνο για τις κοτρώνες του, ούτε από τη «μαύρη πέτρα» που είχαν ρίξει πίσω τους, αφήνοντας τις προγονικές τους εστίες, αλλά από την πίκρα τους.

Αυτοί οι φτωχοί μεροκαματιάρηδες είχαν εξοριστεί πάνω στα κατσάβραχα, στεγάζοντας την ένδειά τους σε φτωχόσπιτα, ενώ κάτω τους, στα πόδια τους, η πόλη της Θεσσαλονίκης έσφυζε, γεμάτη φως, κίνηση, ζωή και πλούτο…Αυτή η μαύρη πέτρα δεν έπεσε από το διάστημα, παρά η ίδια η ζωή τους πλάκωσε με δαύτη…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.