Η φαντασία στην εξουσία: Τί κρύβεται πίσω από τις λέξεις

Μισός αιώνας έχει περάσει από τον γαλλικό Μάη του 1968. Ένα από τα πιο επιδραστικά συνθήματα των φοιτητών ήταν και το «η φαντασία στην εξουσία». Πολλά έχουν γραφτεί γι’ αυτό, οπότε ας δούμε σήμερα οι ίδιες οι λέξεις, η εξουσία και η φαντασία, τί ιστορία διηγούνται…

Λοιπόν, η δυνατότητα, που πηγάζει από δικαίωμα ή ισχύ, να επιβάλλει κάποιος τη θέλησή του σε άλλους, να ελέγχει ένα άτομο ή μια ολόκληρη χώρα, λέγεται εξουσία, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Εξουσία επίσης είναι και ο φορέας της παραπάνω δυνατότητας, μια δημόσια αρχή, ή ένας άνθρωπος: «Εγώ είμαι η εξουσία», έλεγαν παλιά οι ενωομοτάρχες στα χωριά. Να πούμε πως εξουσία ασκεί η κρατική αρχή, με τις επιμέρους λειτουργίες της, τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία, αλλά εξουσία ασκεί και ένα μωρό στους γονείς του, ίσως επειδή ακριβώς είναι εντελώς αβοήθητο, περιμένοντας τα πάντα από αυτούς.

Η λέξη «εξουσία» προέρχεται από τον αρχαίο ρηματικό τύπο «έξεστι», που σημαίνει «επιτρέπεται, είναι δυνατόν» από το θέμα «ουσ-» της μετοχής «εξούσα», του «έξειμι». Όπως βλέπετε, η λέξη «εξουσία» έχει βαθιά συγγένεια με τη «συνουσία», που προέρχεται από το ρήμα «σύνειμι». Η κοινή λέξη «ουσία» και στις δύο είναι μετοχή του ρήματος «ειμί», αλλά οφείλουμε να πούμε πως η συνουσία, δηλαδή η συνεύρεση, συνήθως είναι πιο ευχάριστη από την εξουσία. Αν και κάποιοι ισχυρίζονται πως η άσκηση εξουσίας, το να ελέγχεις τους άλλους, είναι το ισχυρότερο αφροδισιακό. Έγώ τί να πω; Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.

Και τώρα ας περάσουμε στη φαντασία. Για κάποιους είναι η ανώτερη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού- άλλοι, πιο ορθολογιστές, δεν την έχουν περί πολλού. Το Λεξικό Τεγόπουλου – Φυτράκη την ορίζει ως την ικανότητα της αναπαραστάσεως με το νου πραγμάτων ή γεγονότων, ή της δημιουργίας νέων παραστάσεων. Η φαντασία, είναι η δημιουργική ικανότητα του πνεύματος, αλλά και το πλάσμα του νού, το ίνδαλμα. Είναι επίσης, προσθέτει το Λεξικό, και η ιδιότητα του φαντασμένου, η έπαρση, η αλαζονεία. Πολλά έχουν γραφτεί γι’ αυτή την ικανότητα του ανθρώπινου πνεύματος να επινοεί κάτι εντελώς καινούριο χρησιμοποιώντας παλιά υλικά.

Τέλος πάντων, η λέξη προέρχεται από το «φαντάζω», λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, και το «φαντάζω» από το αρχαίο ρήμα «φαίνω», από το οποίο κατάγονται ένα σωρό λέξεις, όπως το ρήμα «φαντάζομαι», ο φανερός, η φάση, το φάντασμα, κλπ. Τώρα, η ρίζα του «φαίνω» είναι ινδοευρωπαϊκή, με βασικές σημασίες το «λάμπω, φωτίζω» και «λέγω, εξηγώ».

Και για να ξανγυρίσουμε σον γαλλικό Μάη, το γνωστό σύνθημα «η φαντασία στην εξουσία», είναι κάτι μάλλον άστοχο, αν θέλετε τη γνώμη μου, γιατί η μια ακυρώνει την άλλη, είναι σαν να λες καυτός πάγος ή πολύχρωμο σκοτάδι. Πάντως, χωρίς την εξουσία δεν θα υπήρχε ιεραρχία και κράτη, ενώ αν οι άνθρωποι δεν είχαν φαντασία δεν θα υπήρχαν ούτε η Τέχνη, ούτε κι οι θρησκείες – αυτό δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό, απλώς το αναφέρω. Σίγουρα πάντως, εάν δεν υπήρχαν αυτές οι δύο έννοιες, ο κόσμος μας θα ήταν εντελώς διαφορετικός.