Ιστορία: Ποια είναι η ιστορία της λέξης

Τις τελευταίες μέρες, με το ζήτημα του ονόματος της Σεβέρνα Μακεντόνιγια (με γεια το καινούριο όνομα…) αναφέρθηκε από πολλούς, και σε όλους τους τόνους η λέξη «ιστορία». Κάποιοι είπαν, έμπλεοι ιεράς αγανακτήσεως, πως «θα τους κρίνει η Ιστορία», αυτούς που συμφωνούν με τη λύση της νέας ονομασίας, και πως οι αρχιτέκτονες της συμφωνίας «θα αναγκαστούν να λογοδοτήσουν στην Ιστορία». Από την άλλη, πολλοί μίλησαν για «ιστορική» συμφωνία, ενώ ο πρωθυπουργός ειπε «η ψυχή μας είναι η ιστορία μας».

Κάποιοι θα χαρακτηρίσουν όλα αυτά «ιστορίες για αγρίους», απαξιώνοντας την όλη κουβέντα, άλλοι θα σχολιάσουν πως με τις αποφάσεις τους, οι κυβερνήσεις της Αθήνας και των Σκοπίων «έγραψαν ιστορία», ενώ οι πιο κυνικοί θα παρατηρήσουν πως «η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα».

Μα, τέλος πάντων τί είναι αυτή η Ιστορία, με πεζό ή κεφαλαίο το αρχικό γιώτα; Κι από πού κρατά η σκούφια της; Λοιπόν, η ιστορία είναι πολλά πράγματα: σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό, σημαίνει την γραπτή, ιδίως, αφήγηση σπουδαίων γεγονότων, που αναφέρονται σε έθνη, πρόσωπα, χώρες, ή ορισμένες περιόδους της ζωής των λαών. Επίσης, ιστορία είναι το σύγραμμα που περιέχει αφήγηση σημαντικών γεγονότων, η επιστήμη που ερευνά και ερμηνεύει αυτά τα γεγονότα, καθώς και το σχετικό μάθημα στο σχολείο. Ακόμα, ιστορία είναι μια αφήγηση επεισοδίου, μια πλαστή διήγηση, ένας μύθος (οι ιστορίες για αγρίους που λέγαμε), ένα γεγονός, μια υπόθεση, και τελικά, ιστορία σημαίνει ερωτική περιπέτεια (η πιπεράτη «ιστοριούλα»…), αλλά και ενόχληση , μπλέξιμο, φιλονικία καβγάς – «θα έχεις ιστορίες μ’ αυτόν» λέμε.

Όπως βλέπετε, η ιστορία είναι μια λέξη πολυεργαλείο. Και δικαίως, διότι όπως διαβάζω στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, η λέξη ανάγεται ετυμολογικά στο ρήμα «οίδα», που σήμαινε «γνωρίζω». Από το «οίδα» έχουμε το «ίστωρ», που είναι ο «γνώστης», από αυτό προκύπτει το «ιστορώ», που σημαίνει «αναζητώ πληροφορίες, επιδιώκω τη γνώση», κι από αυτό το τελευταίο φτάνουμε στην «ιστορία», δηλαδή τη γνώση…

Με δυο λόγια, αυτή η ρημάδα η Ιστορία, που θα μας κρίνει όλους, δεν είναι τελικά κάποια Ανώτατη Αρχή, που αντικατέστησε το πρόσωπο του Κριτή και Τιμωρού Θεού στη συνείδηση των ορθολογιστών, παρά η Γνώση, η γνώση που προκύπτει όχι εξ αποκαλύψεως, αλλά μετά από ενδελεχή έρευνα και μελέτη. Γι’ αυτό λένε, και έχουν δίκιο, πως όποιος δεν μελετά την Ιστορία, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.