Καλλιόπη: Σήμερα γιορτάζει

Η Αγία Καλλιόπη, τη μνήμη της οποία γιορτάζουμε σήμερα, ήταν μια όμορφη και καλλιεργημένη κοπέλα, που έζησε τον 3 μ.Χ. αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Δέκιου. Βράχος ηθικής και σεμνότητος, η ένθερμη Χριστιανή Καλλιόπη απέρριψε μετά βδελυγμίας τις ανήθικες προτάσεις του τοπικού άρχοντα, ο οποίος, εκμανής, τη μαστίγωσε και την αποκεφάλισε. Η Αγία ασφαλώς πήρε το όνομά της από την Καλλιόπη, την ευγενέστερη και σοφότερη μεταξύ των εννέα Μουσών, την προστάτιδα της επικής ποίησης και της ρητορικής. Το ίδιο το όνομά της σημαίνει «καλλίφωνη», από το πρόθημα «καλλι» και το «όπη», από το «οψ», που σημαίνει «φωνή» – απ΄την ίδια ρίζα παράγεται και το «έπος».

Εκεί που η Αγία Καλλιόπη έζησε μια σύντομη ζωή ευλαβικής παρθενίας, η Μούσα Καλλιόπη φαίνεται πως δεν περιφρόνησε τις χαρές του έρωτος: θεωρείται μητέρα του Ορφέα και του Λίνου. Όπως και να ‘χει, είναι απορίας άξιο, πως μια τέτοια αθάνατη κυρά, από υψηλή γενιά, έγινε συνώνυμη του αποχωρητηρίου, και ιδιαίτερα του στρατιωτικού. Ως γνωστόν, «καλλιόπη» στην αργκό των στρατοπέδων, είναι η τουαλέτα…

Ακούστε λοιπόν μια ωραία ιστορία: στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινιάζει τον σταθμό του υπογείου σιδηροδρόμου στην Ομόνοια, που τότε ήταν μια υπέροχη πλατεία, με λουλούδια, φοίνικες, κλπ. Λοιπόν, για τις ανάγκες εξαερισμού του υπογείου τοποθετήθηκαν περιμετρικά της πλατείας οκτώ μεγάλες κολώνες – αεραγωγοί, οι οποίες, για να μην είναι άσχημες, διακοσμήθηκαν με τα αγάλματα των εννιά Μουσών.

Όμως, η ένατη Μούσα, η Καλλιόπη, περίσσεψε, λόγω συμμετρίας. Οπότε, το άγαλμά της αποθηκεύτηκε στα υπόγεια του ηλεκτρικού σταθμού, δίπλα στα δημόσια ουρητήρια. Έτσι, όταν κάποιοι, ας πούμε οι φαντάροι από την επαρχία που έρχονταν με μετάθεση και δεν ήξεραν ακόμα τα κατατόπια, ήθελαν να ανακουφιστούν στην Ομόνοια, και ρωτούσαν πού είναι τα αποχωρητήρια, οι Αθηναίοι τους έλεγαν «δίπλα στη Καλλιόπη»…

Με τον καιρό, η δύσοσμη τουαλέτα του στρατοπέδου έφτασε να ονομάζεται Καλλιόπη, μία κατάφωρη προσβολή προς την κόρη του Δία και της Μνημοσύνης.

Να πούμε πως τα εννιά αγάλματα των Μουσών δεν είχαν, γενικά καλή τύχη: τέσσερις από αυτές μεταφέρθηκαν στην Καρδίτσα, δύο στις Καρυές Λακωνίας, δύο στην Αμοργό, ενώ η ένατη καταστράφηκε. Δεν ξέρω εάν πρόκειται για την Καλλιόπη, εάν τελικά η ένατη Μούσα προτίμησε τον θάνατο από την ατίμωση…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.