Κατεργάρης: Τι σημαίνει η λέξη

Το κάτεργο ήταν παλιά ένα ιστιοφόρο, πειρατικό ή πολεμικό, το οποίο, όταν παροπλιζόταν, χρησιμοποιούνταν και για φυλακή ή πλωτό στρατώνα. Είναι ευνόητο πως σε ένα κάτεργο η ζωή δεν ήταν ποτέ εύκολη, οπωσδήποτε για τους κωπηλάτες, τους εγκλείστους ή τους στρατιώτες που υπηρετούσαν σ’ αυτό, δηλαδή τους κατεργάρηδες.

Λόγω του ιδιαιτέρου ηθικού βάρους των κατεργάρηδων, ο όρος απέκτησε τη σημασία του πονηρού, αυτού που χρησιμοποιεί τεχνάσματα για να πετύχει τους σκοπούς του. Καμιά φορά, βέβαια, χρησιμοποιούμε τη λέξη και με ανεκτικότητα, συμπάθεια ή και θαυμασμό: “τι σκάρωσε ο κατεργάρης!” λέμε, επαινώντας αυτόν που στάθηκε πιο πονηρός, ποιο επινοητικός, πιο ατσίδα από εμάς, που η τιμιότητα φαίνεται να είναι κάτι σαν ευφημισμός για την βλακεία μας.

Όμως, όταν θέλουμε να επανέλθει η τάξη κάπου, μετά από μια προσωρινή διακοπή, αναφωνούμε “κάθε κατεργάρης στον πάγκο του!” Και όταν αναγκαζόμαστε να μετέλθουμε δολίων, ή έστω πλαγίων μέσων, και κάποιος άλλος σαν κι εμάς πάει να μας κάνει την παρθένα, τον επαναφέρουμε στην τάξη λέγοντάς του “μεταξύ κατεργαρέων ειλικρίνεια!”

Αυτό το τελευταίο, θα έπρεπε να χαραχτεί κάτω από το θυρεό της χώρας, μιας και η κοινωνικοποίηση της απάτης φαίνεται να είναι μία από τις εθνικές μας αρετές. Λίγο να σε ρίξω εγώ, λίγο να με ρίξεις εσύ, λίγο να μας ρίξουμε όλους, δεν πειράζει, το χρήμα να κυκλοφορεί, σκεφτόμαστε. Τουλάχιστον όμως, ας είμαστε ειλικρινείς μεταξύ μας, ως καλοί κατεργάρηδες.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.