Κοιμωμένη του Χαλεπά: Η ιστορία του περίφημου αγάλματος

Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος – ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί, θέλει και το παραμύθι του, για να’ναι η ζωή του βιώσιμη. Όμως, αλίμονό του εάν καταντήσει να ζει μόνο με μύθους. Ένα καλό παράδειγμα για όλα αυτά είναι και η Ωραία Κοιμωμένη, το άγαλμα που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Χαλεπάς.

Εάν πάτε στο Πρώτο Νεκροταφείο της Αθήνας, μεταξύ άλλων αγαλμάτων, θα δείτε και την Κοιμωμένη. Είναι ένα πραγματικά πολύ όμορφο άγαλμα μιας νέας κοπέλας που φαίνεται σαν να έχει μόλις αφήσει την τελευταία της πνοή σε ένα αναστατωμένο κρεβάτι. Είναι πράγματι ένα αριστούργημα από τον σημαντικότερο γλύπτη της νεότερης Ελλάδας, τον Γιαννούλη Χαλεπά.

Όμως, ποια είναι η ιστορία του κοριτσιού, που απαθανάτισε ο Τήνιος καλλιτέχνης; Η Κοιμωμένη, λοιπόν, πριν κοιμηθεί, στην ηλικία των 18 ετών, λεγόταν Σοφία Αφεντάκη, και ήταν στον καιρό της, στα τέλη του 19ου αιώνα, μία από τις καλλονές της Αθήνας. Εδώ μπαίνει ο μύθος: η ιστορία της έγινε λαϊκό, ρομαντικό ανάγνωσμα. Η πανέμορφη κοπέλα, που δεν θέλει κανένα από τους επιφανείς γαμπρούς που της προξένευε η οικογένειά της, πηγαίνει στη Ιταλία, όπου ερωτεύεται σφοδρά τον τενόρο Μάριο Τζοβάνι. Ο πατέρας της αποδοκιμάζει αυτή τη σχέση, και λίγο μετά το γυρισμό τους στην Αθήνα, αυτή φαρμακώνεται, ενώ ο Ιταλός τενόρος, όταν το μαθαίνει, αυτοπυροβολείται…

Μια ωραία ιστορία, που δεν έχει όμως καμία σχέση με την πραγματικότητα: Η Αφεντάκη πέθανε από φυματίωση, ενώ ο τενόρος, που ήταν 68 ετών όταν η Αφεντάκη ταξίδεψε στην Ιταλία, πέθανε πολύ αργότερα, από ισχαιμικό επεισόδιο. Τέλος πάντων, se non e vero e ben trovato, που λένε κι οι Ιταλοί. Ακόμα και αν δεν είναι αλήθεια, είναι μια ωραία επινόηση, μια ωραία ιστορία.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.