Ο Τραμπάκουλας, το τραμπάκουλο και η κωμωδία

Όταν φεύγει ένας σατιρικός καλλιτέχνης, ένας αληθινός κωμικός, οι ισχυροί, εναρμονιζόμενοι με το περιρρέον αίσθημα θλίψης, σαν καλοί πολιτικοί εκφράζουν την βαθιά τους λύπη. Κατά βάθος όμως νιώθουν μια μεγάλη ανακούφιση, καθώς δεν θα ξαναγίνουν στόχοι για το δηκτικό χιούμορ του μακαρίτη. Μια κάποια ανακούφιση τολμώ να πω πως τη νιώθει και ο λαός, με την ευρεία έννοια, μιας και ο σατιρικός καλλιτέχνης, εάν είναι συνεπής και σοβαρός, δεν αφήνει ούτε τον λαό στο απυρόβλητο: πρώτα γελάμε με τον εαυτό μας, μετά με τους ισχυρούς, και μετά με όλους τους άλλους, κι αυτός είναι ο χρυσός κανόνας, που ακολούθησε και ο Βασίλης Τριανταφυλλίδης, κατά κόσμον Χάρρυ Κλυνν.

Ο οποίος, να πω πως μας στόλισε, ως λαό, μια χαρά, εδώ και δεκαετίες, μην αφήνοντας καμιά γελοιότητα, καμιά αβελτηρία, καμιά ατέλειά μας ασχολίαστη… Και το κατάφερε αυτό επινοώντας διάφορους καρικατουρίστικους νεοελληνικούς τύπους, στους οποίους αναγνωρίσαμε, όλα αυτά τα χρόνια, αλίμονο, τον εαυτό μας ή μέρος του…

Ένας λοιπόν από τους πιο απολαυστικούς χαρακτήρες που δημιούργησε ο Χάρρυ Κλυνν είναι βέβαια και ο ορεσίβιος, ο τσομπάνης Τραμπάκουλας. Από πού όμως βγαίνει αυτό το όνομα; Προφανώς από το «τραμπάκουλο», το οποίο προέρχεται από την ιταλική λέξη «trabaccolo». Αυτό είναι ένα ογκώδες και αργό ιστιοφόρο παρόμοιο με την μπρατσέρα, ενώ μεταφορικά «τραμπάκουλο» σημαίνει τη σωματώδη γυναίκα που βαδίζει αργά. Ομολογώ πως απογοητεύτηκα διαβάζοντας το λήμμα – μου φάνηκε ελλιπές, και να με συμπαθούν οι λεξικογράφοι. Πού είναι η τόσο οικεία έκφραση «έπαθα τραμπάκουλο»,  με την έννοια της μάλλον δυσάρεστης έκπληξης, της ταραχής;

Έπαθα τραμπάκουλο λέμε, εννοώντας πως πάθαμε την πλάκα μας, ταραχτήκαμε, φάγαμε πακέτο, σαν να έπεσε πάνω μας ένα βαρύ ιστιοφόρο ή μια σωματώδης γυναίκα, μια νταρντάνα…  Πάθαμε τραμπάκουλο, δηλαδή μας συνέβη κάτι τόσο αναπάντεχο και άσχημο, που μείναμε ενεοί, για να το πω στα ελληνικά. Ναι, η αλήθεια είναι ότι πάθαμε τραμπάκουλο με το θάνατο του Χάρρυ Κλυνν, που έδωσε ζωή σ’ αυτόν τον αξέχαστο Τραμπάκουλα, ένα γνήσια κωμικό χαρακτήρα. Και μια που τό ‘φερε η κουβέντα για τους κωμικούς και τους χαρακτήρες που υποδύονται, να πω πως «κωμικός» είναι αυτός που προξενεί το γέλιο, ο αστείος, ο φαιδρός, και βέβαια αυτός που αναφέρεται στην κωμωδία.

Τώρα, η κωμωδία είναι ένα από τα τρία είδη του αρχαίου δράματος, μαζί με την τραγωδία και το σατυρικό δράμα. Είναι επίσης ένα θεατρικό, κινηματογραφικό η τηλεοπτικό έργο με ευχάριστο και ανάλαφρο χαρακτήρα που μας κάνει να γελάμε. Είναι γεγονός πως το γέλιο, που προκύπτει από τη κωμωδία, μεταξύ άλλων καταλύει τη σοβαροφάνεια της εξουσίας, η οποία προσπαθεί να επιβληθεί μέσω του φόβου – ό,τι μας φαίνεται αστείο, δεν μας τρομάζει.

Η λέξη «κωμωδία», παράγεται απο τον κωμωδό, που κι αυτός έλκει την καταγωγή του από τη λέξη «κώμος». Ο κώμος τώρα, είναι ολόκληρη ιστορία, αβέβαιης ετυμολογίας, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε τις αγροτικές γιορτές προς τιμήν του Διονύσου, αλλά και την εύθυμη πομπή των φαλλοφόρων μασκαρεμένων συμποσιαστών που περιφέρονταν τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια, πίνοντας και χορεύοντας – σαν να μην υπάρχει αύριο…

Πάντως εάν υπάρχει μεταθανάτια ζωή, ο Βασίλης Τριανταφυλλίδης, ο αγαπημένος μας Χάρρυ Κλυνν, ως γνήσιος κωμικός, θα έχει καλή παρέα εκεί που βρίσκεται.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.