Σαν σήμερα ανακαλύπτεται ο τάφος του Φιλίππου

Στις 8 Νοεμβρίου του 1977 ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακοινώνει την ανακάλυψη στη Βεργίνα Ημαθίας του ασύλητου τάφου του Φιλίππου Β’, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ήταν γνωστός και ως ο τάφος ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας, δηλαδή του λοφίσκου που ανήκε στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης.

Ο Ανδρόνικος θα ανακαλύψει επίσης στις ανασκαφές του στη Βεργίνα ακόμα έναν ασύλητο και δύο συλημένους μακεδονικούς τάφους. Αυτή είναι μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του εικοστού αιώνα, όταν μάλιστα τα ευρήματα είναι τόσο μεγάλης σημασίας, όπως η περίφημη χρυσή λάρνακα με τα απανθρακωμένα οστά του Μακεδόνα βασιλέα εντός της, και το δεκαεξάκτινο αστέρι, το έμβλημα της αρχαίας Μακεδονικής δυναστείας, στο καπάκι της.

Αυτό το σύμβολο είναι ο γνωστός Ήλιος (ή το Αστέρι) της Βεργίνας, που η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ως σήμα στη σημαία της από το 1992 έως το 1995, για να τεκμηριώσει ατυχώς και ανεπιτυχώς την υποτιθέμενη εθνική καταγωγή των πολιτών της από τους αρχαίους Μακεδόνες. Το 1995 η FYROM αναγκάζεται να αποσύρει το σύμβολο, μετά από τις σφοδρές αντιδράσεις της Ελλάδας, και να το αντικαταστήσει μέ έναν άλλο σχηματοποιημένο ήλιο.

Η Βεργίνα, όπου βρίσκονται οι βασιλικοί τάφοι που ανακάλυψε ο Μανόλης Ανδρόνικος, θεωρείται πως ταυτίζεται με τις Αιγές, την πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας. Να πούμε πως η ονομασία «Αιγαί», από τη λέξη «αιξ», δηλαδή «κατσίκα», πιστεύεται ότι σημαίνει «πόλη των κατσικιών». Θεωρείται πως η πρωτεύουσα των Μακεδόνων βασιλέων ονομάστηκε έτσι από τον βασιλιά Περδίκκα τον Α΄, ο οποίος πήρε χρησμό από την Πυθία να χτίσει την πρωτεύουσα του βασιλείου του εκεί, όπου θα τον οδηγούσαν τα κατσίκια…Όμως το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει πως το τοπωνύμιο «Αιγαί» είναι αβέβαιης ετυμολογίας, και μόνο παρετυμολογικά συνδέεται με το «αιξ», ενώ δεν αποκλείεται να σχετίζεται με άγνωστη αυτόχθονα ονομασία.

Πρέπει να πούμε πως η ταυτότητα του νεκρού, που είναι θαμμένος στον τάφο που ανακάλυψε ο Μανόλης Ανδρόνικος, αμφισβητείται από μερίδα αρχαιολόγων. Το 2008, ο ιστορικός Μιλτιάδης Χατζόπουλος υποστήριξε ότι όντως πρόκειται για τον τάφο του Φιλίππου Β΄. Το 2010, επιστημονική μελέτη των οστών που βρέθηκαν στον τάφο απέρριψε την περίπτωση να πρόκειται για τον Φίλιππο Γ΄ τον Αρριδαίο και υποστήριξε ότι τα ευρήματα είναι συμβατά μόνο με τον Φίλιππο τον Β΄.

Όμως, νεότερη επιστημονική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό «Proceedings of the National Academy of Sciences» υποστήριξε ότι ο τάφος που ο Ανδρόνικος απέδωσε στον Φίλιππο Β΄ ανήκει όντως στον Αρριδαίο. Επ’ αυτού υπάρχει μια επιστημονική διχογνωμία, που δεν έχει ακόμα μια ορατή κατάληξη… Όπως και να’ χει όμως, η σημασία του μνημείου είναι αναμφισβήτητη, και δεν παύει να είναι ο κολοφώνας στο έργο ενός τόσο σημαντικού αρχαιολόγου, όπως ο Μανόλης Ανδρόνικος.

Για τον Ανδρόνικο και το έργο του είναι χαρακτηριστικά αυτά που είχε δηλώσει ο Βρετανός ιστορικός Νίκολας Χάμοντ: «Στις πολλές επισκέψεις μου στη Βεργίνα θαύμασα την εκπληκτική δεινότητα του Ανδρόνικου και της ομάδας αρχαιολόγων και τεχνικών του, όπως και την τελειότητα των ερευνών τους υπό την καθοδήγησή του. Ήταν ο εξαιρετικός ανασκαφέας, μελετητής και ιστορικός τέχνης της γενιάς του, που ανέτρεψε άρδην την αντίληψή μας για την αρχαία Μακεδονία σε τέτοιο βαθμό που ποτέ δεν θα υπάρξει όμοιός του. Όπως φάνηκε και από την επιστολή που μου έστειλε, ήταν ένας εξαιρετικά γενναιόδωρος συνάδελφος, ένας τολμηρός στοχαστής και άνθρωπος της δράσης, στον οποίο οι απανταχού μελετητές πρέπει να αισθάνονται βαθύτατο χρέος».

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.