Σαν σήμερα άρχισαν τα Δεκεμβριανά

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, η θρυαλλίδα για τα Δεκεμβριανά ήταν το τελεσίγραφο της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου, για γενικό αφοπλισμό όλων των ανταρτικών ομάδων, αριστερών και δεξιών, μέχρι την 1η Δεκεμβρίου του 1944, ώστε να δημιουργηθεί μετά Εθνικός Στρατός. Από αυτόν όμως τον γενικό αφοπλισμό εξαιρέθηκαν η Τρίτη Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στο ΚΚΕ, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ.

Την πρώτη Δεκεμβρίου 1944, ο Βρετανός στρατηγός Σκόμπι έκανε τη μοιραία κίνησή του: εξέδωσε μια διαταγή αφοπλισμού όλων των ανταρτικών μονάδων, συνοδεύοντάς την από διάγγελμα, στο οποίο ανέφερε ότι αν η εντολή του δεν γινόταν δεκτή, θα προέκυπταν ολέθριες συνέπειες.

Η ρήξη πλησίαζε, οι Σοβιετικοί δεν ήθελαν να ανακατευτούν, τηρώντας αυστηρή ουδετερότητα για τους δικούς τους λόγους, οι εαμικοί υπουργοί παραιτήθηκαν, ενώ το ΕΑΜ ζήτησε και έλαβε την άδεια διενέργειας συλλαλητηρίου για τις 3 Δεκεμβρίου 1944 στην Πλατεία Συντάγματος, για να διαμαρτυρηθεί για όλα αυτά.

Το βράδυ της παραμονής της διαδήλωσης, η κυβέρνηση, αν και είχε δώσει στην αρχή άδεια, απαγόρευσε την διαδήλωση της επομένης – η οποία, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε. Τότε ο Άγγελος Έβερτ, (ο πατέρας του μακαρίτη Μιλτιάδη Έβερτ, που διετέλεσε και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας), ο αρχηγός της Αστυνομίας και κατά τη διάρκεια της Κατοχής, υπακούοντας σε διαταγές της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου, έδωσε τη διαταγή στους αστυνομικούς να ανοίξουν πυρ: 33 νεκροί και 140 τραυματίες. Η πρώτη πράξη των Δεκεμβριανών είχε μόλις αρχίσει, στο αιματηρό Δράμα του Εμφυλίου Πολέμου…

Το ίδιο βράδυ της σφαγής της 3ης Δεκεμβρίου, ο Παπανδρέου πρότεινε το σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης, με παραίτηση του ιδίου, πρωθυπουργό τον Σοφούλη, και κάποιους εαμικούς υπουργούς, για να εκτονωθεί η κρίση. Οι πάντες συμφώνησαν, ακόμα και το ΚΚΕ, αλλά αυτός που απέρριψε την πρόταση ασυζητητί ήταν βέβαια ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Ενδεικτικό ήταν το τηλεγράφημα που έστειλε τότε στον Βρετανό πρέσβη: 

«Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου να κάνει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε ότι, εάν το κάνει, θα υποστηριχθεί με όλες τις δυνάμεις μας. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες..»

Την επομένη, 4 Δεκεμβρίου του 1944, έγινε η κηδεία των θυμάτων στη Μητρόπολη της Αθήνας – η νεκρική πομπή ανέβηκε προς το Σύνταγμα. Στην κορυφή της ξεχώριζε ένα πανό, το οποίο κρατούσαν τρεις νεαρές μαυροφορεμένες γυναίκες. Έγραφε: «Όταν ο Λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα, (υπογραφή): ΕΑΜ». Να πούμε πως ακόμα κι αυτή την πομπή την χτύπησαν, Χίτες και Ταγματασφαλίτες, από ξενοδοχεία της Ομόνοιας, σκοτώνοντας αρκετούς…

Ο Τσόρτσιλ, στον ίδιο τον Σκόμπι, είχε τηλεγραφήσει τότε τα εξής: «Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων EAM-ΕΛΑΣ, αι οποίαι πλησιάζουν εις την πόλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών… Μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου… Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα».

Μετά τους Γερμανούς λοιπόν, στο προτεκτοράτο της Ελλάδας κάνουν κουμάντο οι Άγγλοι, ενώ ο Έλληνας Πρωθυπουργός δεν είναι παρά ο εντολοδόχος τους. Το περίφημο «Έπος του ‘40» έχει ξεχαστεί, οι ηρωικές δηλώσεις τύπου «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» έχουν εξατμιστεί.

Οι συγκρούσεις που ξέσπασαν σε Αθήνα και Πειραιά κράτησαν λίγο παραπάνω από ένα μήνα, γύρω στις 33 μέρες.  Οι μάχες τελείωσαν επισήμως στις 11 Ιανουαρίου του 1945, όταν οι Θεόδωρος Μακρίδης, Αθηναγόρας Αθηνέλλης, Γιάννης Ζεύγος και Δημήτρης Παρτσαλίδης, ως εκπρόσωποι της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ, υπέγραψαν στρατιωτική εκεχειρία με τον στρατηγό Σκόμπι, που τέθηκε σε ισχύ στις 14-1-1945.

Ποιες ήταν οι συνέπειες των Δεκεμβριανών; Για να δούμε τους αντιμαχομένους πρώτα…Λοιπόν, από τη μια είχαμε πάνω από εκατό χιλιάδες Βρετανούς στρατιωτικούς, κάθε ειδικότητας, από συντάγματα Ινδών και αλεξιπτωτιστές, μέχρι μοίρες καταδιωκτικών Σπιτφάιρ και δεκάδες τεθωρακισμένα, πυροβολικό, κορβέτες, αντιτορπιλικά  και καταδρομικά. Αυτός ο αριθμός, οι εκατό χιλιάδες Βρετανοί ένοπλοι, ήταν μεγαλύτερος από τον αριθμό των στρατιωτών που είχε στείλει η Αγγλία για να βοηθήσει την Ελλάδα όταν της επιτέθηκαν οι Ιταλοί, και ήταν σχεδόν ανάλογος με το πλήθος των ίδιων των ιταλικών στρατευμάτων που εισέβαλαν στη χώρα το 1940!

Βέβαια, όλοι αυτοί οι ένδοξοι φαντάροι της Βρετανικής Αυτοκρατορίας δεν ήταν μόνοι τους – πολέμησαν δίπλα – δίπλα στους δρόμους και τις γειτονιές της Αθήνας, με την ελληνική Ταξιαρχία Ρίμινι, δυόμισι χιλιάδες άνδρες, άλλους τόσους χωροφύλακες, τρεις χιλιάδες αστυνομικούς, και τέλος, 1200 Ταγματασφαλίτες… Δηλάδή άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, που τους ξανάδωσαν όπλα, μετά τους Γερμανούς, οι Άγγλοι, σε συνεργασία με την Εθνικήν Κυβέρνησιν, για να χτυπήσουν και πάλι τους Έλληνες…Οι γνωστοί «Ταγματαλήτες»…

Από την άλλη πλευρά, ήταν το Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ, με 9 χιλιάδες άνδρες, ο Λόχος Φοιτητών «Λόρδος Βύρων», το 2ο , το 7ο και το 34ο Σύνταγμα, καθώς και 12 τάγματα του ΕΛΑΣ, με 8 πυροβόλα. Το όλον: λιγότεροι από 18 χιλιάδες άντρες.

Οι απώλειες, εκτός από τους 500 περίπου πολίτες της Αθήνας και του Πειραιά που σκοτώθηκαν, ήταν οι εξής: οι Άγγλοι είχαν 210 νεκρούς, ενώ οι κυβερνητικοί γύρω στις 3,5 χιλιάδες συνολικά: χωροφύλακες, αστυνομικούς, στρατιωτικούς και ταγματασφαλίτες. Από την άλλη, ο ΕΛΑΣ είχε δύο με τρεις χιλιάδες σκοτωμένους.

Συνολικά, οι νεκροί κι από τις δύο παρατάξεις έφτασαν τις 17 χιλιάδες. Να θυμίσω εδώ πως ο αντίστοιχος αριθμός απωλειών στον πόλεμο του ’40-’41 ήταν μικρότερος – οι νεκροί Έλληνες στρατιώτες δεν ξεπέρασαν τις 15 χιλιάδες άτομα. Κοντολογής, τα Δεκεμβριανά κόστισαν σε ανθρώπινες ζωές περισσότερο απ’ ό,τι ο ελληνοϊταλικός πόλεμος…

Τα Δεκεμβριανά ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην πρωτεύουσα από τότε που δημιουργήθηκε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, το 1830. Ήταν επίσης, η μόνη περίπτωση στην ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την οποία συγκρούσθηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις:  το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και οι Βρετανοί.

Το σίγουρο ήταν πως τέτοιες μάχες, εμφύλιες και ολέθριες, πάνω που η Ελλάδα είχε βγει από την Κατοχή, ήδη κατεστραμμένη, γύρισαν την κοινωνία πολλά χρόνια πίσω. Να αλληλοσφαζόμαστε πάνω σε ερείπια που καπνίζουν – μία ακόμα ελληνική «αρετή».

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.