Σαν σήμερα εκτελέστηκαν οι πρωταίτιοι της Μικρασιατικής Καταστροφής

Στις 15 Νοεμβρίου 1922 το Έκτακτο Στρατοδικείο που δικάζει από τις 31 Οκτωβρίου στην Παλαιά Βουλή τους πρωταιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής, εκδίδει την ετυμηγορία του στις 6:30 το πρωί. Στις 11:27 π.μ. οι «Έξι» εκτελούνται στο Γουδή. Είναι τρεις πρώην πρωθυπουργοί, ο Δημήτριος Γούναρης, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης και ο Νικόλαος Στράτος, δύο πρώην υπουργοί, ο Νικόλαος Θεοτόκης και ο Γεώργιος Μπαλτατζής,  και ο Αρχιστράτηγος Μικράς Ασίας και Θράκης, ο Γεώργιος Χατζανέστης. Οι άλλοι δύο από τους συνολικά οκτώ κατηγορουμένους, ο Μιχάλης Γούδας και ο Ξενοφώντας Στρατηγός, καταδικάζονται σε ισόβια.

Να θυμίσουμε πως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι συνταγματάρχες Πλαστήρας και Γονατάς και ο αντιπλοίαρχος Φωκάς προχώρησαν σε στρατιωτικό κίνημα στις 11 Σεπτεμβρίου του 1922, το οποίο οδήγησε σε παραίτηση την κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου. Επίσης παραιτήθηκε και ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος υπέρ του γιού του Γεωργίου Β’. Η εξουσία πέρασε στους στρατιωτικούς, οι οποίοι έθεσαν ως προτεραιότητά τους την τιμωρία των «υπευθύνων» για την καταστροφή. Ακολούθησε η συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής στην Αθήνα, που προχώρησε σε εκτεταμένες συλλήψεις αντιβενιζελικών πολιτικών. Οι Στρατιωτικοί αποφάσισαν να ιδρύσουν Έκτακτο Στρατοδικείο, που θα δίκαζε τους θεωρούμενους ως υπαίτιους για την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η εκτέλεση των πολιτικών και στρατιωτικών δημιούργησε σημαντικές διεθνείς αντιδράσεις. Η Ιταλία ζήτησε από τον πρέσβη της να διακόψει τις επαφές με την ελληνική κυβέρνηση, οι ΗΠΑ εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για την εκτέλεση των Έξι, η οποία θα δυσκόλευε την συνέχιση της οικονομικής αρωγής στην Ελλάδα, η Σουηδική και Βελγική κυβέρνηση εξέφρασαν την βαθιά αγανάκτησή τους ενώ η Βρετανία διέταξε την διακοπή των διμερών σχέσεων με παράλληλη ανάκληση του πρεσβευτή της. Επίσης διατυπώθηκαν παρατηρήσεις προς την ελληνική αντιπροσωπεία στη Λωζάννη.

Η Δίκη των Έξι χαρακτηρίστηκε από τους περισσοτέρους ιστορικούς ως αναγκαία πολιτική κίνηση. Ο ιστορικός Τ. Βουρνάς θεωρεί ότι η κατηγορία της ενσυνείδητης προδοσίας δεν μπορεί να ευσταθήσει. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετέπειτα συμφώνησε στο ότι «δεν δύναται να κατηγορηθούν δια πράξιν προδοσίας της Πατρίδος» ενώ ο Θεόδωρος Πάγκαλος είπε ότι «υπήρξαν μοιραία και αναγκαία θύματα εις τον βωμόν της Πατρίδος». 

Ο τότε Βρετανός πρέσβης Λίντλεϋ, χαρακτήρισε την δίκη των έξι «αληθινή φάρσα» ενώ ο Ολλανδός ομόλογός του «ένα είδος θεατρικής παράστασης». Ο ιστορικός Θάνος Βερέμης υποστηρίζει ότι η Δίκη των Έξι εντασσόταν στις προσπάθειες των στρατιωτικών κύκλων να μετακυλίσουν αλλού τις ευθύνες της καταστροφής, ενώ ο Γεώργιος Ζορμπάς, επίτιμος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου και πρόεδρος της Αρχής Καταπολέμησης Βρώμικου Χρήματος, αναφερόμενος στο νομικό πλαίσιο της δίκης είπε: «Το στρατοδικείο και η ενώπιον αυτού διαδικασία καταπάτησε στοιχειώδη υπερασπιστικά δικαιώματα των κατηγορουμένων»..

Το ειρωνικό του θέματος είναι πως ογδόντα έξι χρόνια μετά τη Δίκη, ο Μιχάλης Πρωτοπαπαδάκης, εγγονός του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, κατέθεσε στον Άρειο Πάγο αίτηση επανάληψης της δίκης. Μετά από την αναψηλάφησή της, το Ζ’ Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου έκρινε ότι οι «6» ήταν τελικά αθώοι…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.