Σαν σήμερα η Σφαγή του Διστόμου

Καθώς ο στρατός του Ξέρξη περνούσε από τη Φωκίδα, στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ, κατέστρεψε την αρχαία πόλη Άμβροσσο. Εικοσιπέντε, περίπου, αιώνες αργότερα, στις 10 Ιουνίου του 1944, ο 2ος λόχος του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των Ες Ες, εισέβαλε στην ορεινή κωμόπολη της Βοιωτίας Δίστομο, που ταυτίζεται με την ιστορική Άμβροσσο. «Δίστομο» ονομάστηκε, πιθανώς, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, γιατί η κωμόπολη βρίσκεται στην πεδιάδα που περικλείεται από δυο βουνά, τον Ελικώνα και τον Παρνασσό.

Οι θηριωδίες, στις οποίες προέβησαν οι Γερμανοί στρατιώτες υπό την αρχηγία του Λοχαγού των Ες Ες Φριτς Λάουτενμπαχ, εναντίον του αμάχου πληθυσμού του Διστόμου, ωχριούν μπροστά στις καταστροφές των αρχαίων Περσών. Οι Ναζί μακέλευαν με πρωτοφανή αγριότητα όποιον έβλεπαν μπροστά τους: βρέφη, παιδιά, ηλικιωμένους. Ο ιερέας του Διστόμου αποκεφαλίστηκε, βρέφη ξεκοιλιάστηκαν και πολλές γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν. Η σφαγή σταμάτησε μόνον όταν έπεσε το σκοτάδι και οι στρατιώτες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Λειβαδιά. Πριν φύγουν, έκαψαν τα σπίτια του χωριού.

Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή των Γερμανών στην βάση τους, καθώς σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στον δρόμο τους. Τελικός απολογισμός: 228 νεκροί, εκ των οποίων 117 γυναίκες και 111 άντρες – ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Η μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Eλβετού George Wehrly, ο οποίος έφτασε στο Δίστομο λίγες μέρες μετά, μιλάει για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή, με πτώματα να κρέμονται ακόμα και από δέντρα κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στο χωριό.

Η Σφαγή του Διστόμου έγινε σε αντίποινα για την ενέδρα που έστησαν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ στους Γερμανούς νωρίτερα την ίδια μέρα, στο κοντινό χωριό Στείρι. Εκείνο τον καιρό, λίγο πριν τη λήξη του πολέμου, οι Γερμανοί είχαν εκμανεί εναντίον των ανταρτών στις κατακτημένες χώρες, εκτελώντας αμάχους σε αντίποινα. Την ίδια μέρα που έγινε η Σφαγή του Διστόμου, στο Οραντούρ συρ Γκλαν της Γαλλίας, οι γερμανικές δυνάμεις, σε εκδίκηση για κάποιες μικρές συγκρούσεις με την Γαλλική Αντίσταση της περιοχής, εκτέλεσαν 648 αμάχους, μεταξύ των οποίων 247 γυναίκες και 205 παιδιά…

Το Δίστομο, μετά απ’ όλα αυτά, είναι κάτι περισσότερο από ένα μαρτυρικό χωριό: είναι ένα παγκόσμιο Μνημείο Αποτροπιασμού, κάπως σαν εκείνο το μισολιωμένο κτίριο που διατήρησαν οι Ιάπωνες στη Χιροσίμα. Ένας τόπος φρίκης και πόνου, ένα αγκάθι, για να αγκυλώνει τη συνείδηση των ανθρώπων, θυμίζοντάς τους πως είναι ικανοί για το καλύτερο, αλλά και για το χειρότερο – ας κάνουν λοιπόν το σωστό.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.