Σαν σήμερα κάνει πρεμιέρα η ταινία “Καζαμπλάνκα”

Σαν σήμερα πριν από 76 χρόνια, στις 26/11/1942, έκανε την επίσημη πρεμιέρα της μια ταινία, που για κάποιον ανεξήγητο λόγο, έγινε μύθος στη λαϊκή κουλτούρα, όχι μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της Δύσης γενικότερα, έγινε ένα κινηματογραφικό αρχέτυπο του ανιδιοτελούς έρωτα, του θάρρους και του στιλ, ενώ κάποιες από τις ατάκες και τις σκηνές της έμειναν ιστορικές, επιδρώντας ως πρότυπα στην κινηματογραφία έκτοτε.

Μιλάμε βέβαια για τη διάσημη «Καζαμπλάνκα» του (Ούγγρου εβραϊκής καταγωγής μετανάστη στις ΗΠΑ) σκηνοθέτη Μάικλ Κερτίζ, με τον Χάμφρει Μπόγκαρτ, την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τον Πολ Χένριντ στους πρώτους ρόλους, που ήταν υποψήφια για οκτώ Όσκαρ, κατακτώντας τελικά τρία χρυσά Αγαλματίδια: Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Σεναρίου. Ακόμα κι η ίδια η εταιρεία παραγωγής της «Καζαμπλάνκα», η Γουόρνερ Μπρος, δεν περίμενε πως η ταινία θα είχε τόσο ευνοϊκή αποδοχή: οι κριτικές ήταν διθυραμβικές, ειδικά για την ερμηνεία των δύο πρωταγωνιστών, ενώ η Καζαμπλάνκα συμπεριλήφθηκε στις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Πολύ χοντρικά, η «Καζαμπλάνκα» αφηγείται την ιστορία ενός Αμερικανού τυχοδιώκτη, ιδιοκτήτη νυχτερινού κέντρου στην πόλη Καζαμπλάνκα του Μαρόκου της Βόρειας Αφρικής, που βρίσκεται υπό την Κατοχή των Γαλλικών δυνάμεων της Κυβέρνησης του Βισύ, δηλαδή του «επίσημου», εντός πολλών εισαγωγικών, γαλλικού κράτους, που είναι υποτελές στους Γερμανούς.

Στο κλαμπ του σκληροτράχηλου, κυνικού Ρικ, που τον υποδύεται εξαίρετα ο Χάμφρει Μπόγκαρτ, έρχεται μια παλιά του αγάπη, η Ίλσα Λαντ (Ίνγκριντ Μπέργκμαν), μαζί με τον καταδιωκόμενο από τους Ναζί αντιστασιακό σύζυγό της Τσεχοσλοβάκο Βίκτορ Λάζλο (Πολ Χένριντ), οι οποίοι προσπαθούν να διαφύγουν στην Αμερική. Μετά από διάφορες περιπέτειες, εκεί που θα περίμενε κανείς πως ο Ρικ θα έφευγε μαζί με την Ίλσα για να αναθερμάνουν έναν έρωτα που δεν πέθανε ποτέ, ο Αμερικανός θυσιάζεται, προσφέροντας στην αγαπημένη του και στον άντρα της την ευκαιρία να ξεφύγουν, εξασφαλίζοντας τους θέσεις σε ένα αεροπλάνο που χάνεται στην ομίχλη. Κι όλα αυτά, με την συνεργασία του Γάλλου αστυνομικού διευθυντή της περιοχής, που τον υποδύεται ο Κλοντ Ρέινς σε μια μοναδική ερμηνεία, για την οποία τιμήθηκε με υποψηφιότητα για Όσκαρ Δεύτερου Ανδρικού Ρόλου.

Το αριστοτεχνικό σενάριο των αδελφών Επστάιν και του Χάουαρντ Κοχ (το ένα από τα Όσκαρ), η ασπρόμαυρη, νουάρ και υποβλητική ατμόσφαιρα της ταινίας, που τη δημιούργησε ο διευθυντής φωτογραφίας Άρθουρ Έντεσον, (που ήταν κι αυτός υποψήφιος για Όσκαρ) και η σπουδαία τζαζ μουσική του Μαξ Στάινερ (κι αυτός υποψήφιος για το αντίστοιχο Βραβέιο της Ακαδημίας…), πραγματικά ύφαναν ένα ιδιαίτερο φιλμικό σύμπαν που περιείχε τα πάντα: εξωτισμό, αντίσταση στον Ναζισμό, έρωτα, φιλία, χιούμορ, δικαιοσύνη, ηθική, καθώς και την αίσθηση του ανεκπλήρωτου, του πολύτιμου που χάνεται. Η σκηνή του αποχαιρετισμού, πριν η Μπέργκμαν επιβιβαστεί στο αεροπλάνο, έχει κάνει πολλά, μα πάρα πολλά μάτια όλα αυτά τα χρόνια να δακρύσουν, ενώ το τραγούδι που παίζει στο πιάνο ο μαύρος μουσικός, ο Ντούλι Γουίλσον, που εργάζεται στο μαγαζί του Μπόγκαρτ, το «As times goes by», έχει γίνει διαχρονικό σουξέ, «ντύνοντας» την αρχή και το τέλος πολλών σχέσεων…

Πάντως, βλέποντας αυτή την ταινία, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πως, αν και ο κινηματογραφικός της τόπος είναι η γραφική Καζαμπλάνκα του Μαρόκου, το φιλμ γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στα στούντιο της Γουόρνερ, εκτός από κάποιες σκηνές στο αεροδρόμιο του Λος Άντζελες. Επίσης, επειδή ο Μπόγκαρτ ήταν σημαντικά κοντύτερος από την Ίνγκριντ Μπέργκμαν, σε κάποιες τρυφερές σκηνές που ήταν αγκαλιασμένοι, ο πρωταγωνιστής πατούσε πάνω σε σκαμνί…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.