Σαν σήμερα ο Χορός του Ζαλόγγου

“Περίπου 100 οικογένειες είχαν αποτραβηχτεί στο μέρος αυτό από το Σούλι και την Κιάφα, και ζούσαν στο λόφο ανενόχλητες ώσπου έπεσε το Κούγκι. Τότε ξαφνικά τους επιτέθηκαν με διαταγή του Βεζίρη. Όταν η κατάσταση έγινε απελπιστική ο Κίτσος Μπότσαρης και ένα τμήμα του διέφυγαν. Από τους υπολοίπους, 150 σκλαβώθηκαν και 25 κεφάλια στάλθηκαν στον Αλβανό Μπουλούκμπαση στην Καμαρίνα που διεύθυνε τις επιχειρήσεις. Όμως, 6 άνδρες και 22 γυναίκες ρίχτηκαν από τα βράχια από το ψηλότερο σημείο του γκρεμνού, προτιμώντας έτσι παρά να πέσουν ζωντανοί στα χέρια των εχθρών τους. Πολλές γυναίκες που είχαν παιδιά τις είδαν να τα ρίχνουν με δύναμη προτού εκείνες κάνουν το μοιραίο πήδημα…”

Αυτά έγραψε για τον περίφημο Χορό του Ζαλόγγου ο Γουίλιαμ Μάρτιν Λικ (William Martin Leake, 1777-1860), Bρετανός στρατιωτικός, τοπογράφος, διπλωμάτης και περιηγητής, από πληροφορίες που συνέλεξε το 1805, ως Πρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας στα Γιάννενα, που τότε ήταν η πρωτεύουσα του πασαλικιού του Αλή Πασά.

Αυτή είναι μία από τις πιο έγκυρες μαρτυρίες για το ιστορικό γεγονός της ομαδικής αυτοκτονίας –και βρεφοκτονίας- που συνέβη στις 18 Δεκεμβρίου του 1803 (με το παλιό ημερολόγιο) στο βουνό Ζάλογγο της Ηπείρου, όταν μια ομάδα Σουλιωτών και Σουλιωτισσών, με παιδιά μαζί τους, προτίμησαν να ριχτούν στον γκρεμό, από το να πέσουν στα χέρια των Τουρκαλβανών του Αλήπασα που τους κυνηγούσαν. Ο θρύλος, που τυλίγει, πλέον, τον ιστορικό πυρήνα αυτής της πράξης αυτοθυσίας, λέει πως οι Σουλιώτισσες έπεφταν μία – μία στον γκρεμό, χορεύοντας και τραγουδώντας.

Αυτή η πράξη έκανε μεγάλη εντύπωση και στην Ευρώπη, εκτός από τον ελληνικό χώρο, εξοικειώνοντας πολλούς Ευρωπαίους πολίτες με το επερχόμενο γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης. Εκτός από τον Λικ, στον Χορό του Ζαλόγγου έχουν αναφερθεί ο Πρώσος περιηγητής και διπλωμάτης Ιάκωβος Μπαρτόλντι, ο στρατιωτικός και πολιτικός, σύντροφος του Ρήγα, Χριστόφορος Περραιβός, ο γνωστός Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ, ο συμπατριώτης του ιστορικός και ακαδημαϊκός Κλοντ Φοριέλ, και πολλοί άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο Ιμπραήμ Μανζούρ εφέντης, ένας Γάλλος εξωμότης στην αυλή του Αλή πασά, που κατέγραψε την προφορική αφήγηση του γεγονότος του Χορού όπως τον βίωσε ένας αυτόπτης μάρτυρας, ο Αλβανός αξιωματικός Σουλειμάν Αγάς.

Να πούμε πως η ομαδική αυτοκτονία στο Ζάλογγο ήταν η τελευταία πράξη στο δράμα της δίωξης των Σουλιωτών από τον Πασά της Ηπείρου. Στις αρχές του 19ου αιώνα, κάποιοι Σουλιώτες κατάφεραν να διαφύγουν από την Πάργα στην αντικρινή Κέρκυρα, ενώ μια άλλη μεγάλη ομάδα αποκλείστηκε στο βουνό Ζάλογγο. Κάποιοι κατάφεραν να γλιτώσουν πολεμώντας, με αρχηγό τον Κίτσο Μπότσαρη, αλλά οι υπόλοιποι, οι τελευταίοι Σουλιώτες, κάποιες δεκάδες από αυτούς, προτίμησαν να πεθάνουν παρά να πέσουν στα χέρια των διωκτών τους. Σημειωτέον πως το δημοτικό τραγούδι “έχε γεια καημένε κόσμε/έχε γεια γλυκιά ζωή/ έχετε γεια βρυσούλες/λόγγοι, βουνά, ραχούλες/κι εσείς Σουλιωτοπούλες”, αναφέρεται στον Χορό του Ζαλόγγου.

Τώρα, η ιστορικότητα του Χορού του Ζαλόγγου αμφισβητήθηκε από κάποιους που δεν αισθάνονται καθόλου καλά με την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης στους υποτελείς λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι εκείνοι, που κατακεραυνώνουν την έννοια της εθνικής ανεξαρτησίας, την ίδια στιγμή που καταπίνουν αμάσητο το καθεστώς της υποτέλειας σε μια αυτοκρατορία, όπως ήταν τότε η Οθωμανική…