Σκόπια: Η ετυμολογική ιστορία μιας πόλης

Τα Σκόπια είναι η πρωτεύουσα του γειτονικού κράτους στα βόρεια σύνορά μας, το οποίο, ακόμα, δεν είναι σίγουρο πώς ονομάζεται. Οι κάτοικοι του το ονομάζουν «Δημοκρατία της Μακεδονίας», ή, σκέτο «Μακεδονία», ένα όνομα με το οποίο είναι γνωστό στα περισσότερα κράτη της Γης, δικαίως ή αδίκως, ορθώς ή καταχρηστικώς – κάτι που δεν θα μας απασχολήσει τώρα.

Εμείς οι Έλληνες ονομάζουμε το κράτος αυτό «FYROM», κάτι που μάλλον δεν στέκει, μιας και δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείς για ονομασία ενός κράτους ένα αρκτικόλεξο που εμπεριέχει τη λέξη «πρώην». «Former Yugoslav Republic Of Macedonia»: δηλαδή «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Ανεξάρτητα από το πόσο βολικό είναι για μας τους Έλληνες αυτό το όνομα, δεν παύει να είναι κατά βάσιν φαιδρό: είναι σαν να ονομάζει κάποιος την Ελλάδα «Πρώην Οθωμανικό Δοβλέτι των Ρωμιών», ή τις ΗΠΑ «Πρώην Βρετανική Αποικία της Βορείου Αμερικής»… Ακόμα χειρότερα, κάποιοι επιμένουν να αποκαλούν αυτό το ακατονόμαστο κράτος «Σκόπια», από το όνομα της πρωτεύουσάς του. Αυτό κι αν είναι γελοίο: είναι σαν να λες τη Γαλλία «Παρίσι», και τους Γάλλους «Παρισιώτες».

Πάντως, το πως θα ονομαστεί τελικά αυτό το κράτος, είναι ένα ακανθώδες πολιτικό και γεωστρατηγικό ζήτημα, που όμως, όπως φαίνεται, μπορεί να λυθεί εντός των ημερών. Ασφαλώς δεν θα μπω σ’αυτή την κουβέντα, ποιο δηλαδή είναι το σωστό όνομα και ποιο είναι το λάθος – εδώ και δεκαετίες πολλοί πολιτικοί έχουν χτίσει καριέρες ολόκληρες πάνω σε αυτό το ζήτημα, οπότε η γνώμη μου περισσεύει, με τέτοια υπερπληθώρα εγκύρων απόψεων από αυτούς…

Αυτό όμως που μπορώ να κάνω εγώ, είναι να πω πέντε πράγματα για την ετυμολογική καταγωγή του ονόματος των Σκοπίων. Λοιπόν, το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας λέει πως η λέξη «Σκόπια» προέρχεται από το σλαβικό τοπωνύμιο «Skopje», το οποίο παράγεται από το λατινικό «Skupi». Αυτή είναι η ονομασία ενός λαού ιλλυρικής προέλευσης, που εγκαταστάθηκε στην περιοχή κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. και ίδρυσε εκεί τη φερώνυμη πόλη. Αυτό το «Σκούπι» έχει μια μακρά ιστορική και ετυμολογική πορεία – πολλοί το ορέχτηκαν, το κατέλαβαν και του έδωσαν το όνομα της επιλογής τους. Στα βουλγάρικα έγινε «Σκόπιε», ενώ οι Οθωμανοί Τούρκοι το ονόμασαν «Ουσκούμπ». Με αυτό το τελευταίο όνομα το ήξεραν και οι Δυτικοί μέχρι και το 1912, αν και χρησιμοποιούνταν και το όνομα «Σκόπια».

Όταν η Μακεδονία του Βαρδάρη (η Νότια Σερβία) προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Σερβίας το 1912, η ​​πόλη ονομάστηκε επίσημα «Σκόπγιε». Τελικά, αυτό εξελίχθηκε σε «Σκόπιε» στα σλαβομακεδονικά, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Σλαβομακεδονική έγινε η επίσημη γλώσσα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Σήμερα, η Αλβανική μειονότητα του εν λόγω κράτους ονομάζει την πόλη «Σκουπ» ή «Σκούπι», ενώ οι Ρομά που κατοικούν εκεί, την αποκαλούν «Σκόπιγιε». Αυτά, εν ολίγοις για το όνομα των Σκοπίων – της πόλης, όχι της χώρας, να εξηγούμεθα.

Πάντως, ένα είναι το σίγουρο: τα ονόματα των πόλεων και των κρατών αλλάζουν, απεικονίζοντας τις, συνήθως δυσάρεστες, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, που επιφυλάσσει η Ιστορία στους κατοίκους τους.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.